Navoiy davlat pedagogika instituti umumiy pedagogika va psixologiya kafedrasi umumiy pedagogika

2 - mavzu. SHARQ UYG`ONISH DAVRIDA PEDAGOGIK FIKRLARNING RIVOJLLANISHI. SHARQ UYG`ONISH DAVRIDA TA’LIMIY-AXLOQIY FIKRLAR RIVOJI.
Reja:

1. 
   Sharq uyg`onish davri va unda ta’lim - tarbiyaning taraqqiy etishi. Muhammad Al-Xorazmiyning didaktik qarashlari. Ahmad al-Farg`oniy asarlari.
   
2. 
   Abu Nasr Forobiyning asarlaridagi pedagogik fikrlar. Abu Rayhon Beruniy va Abu Ali ibn Sinoning ilmiy-pedagogik qarashlari.
   
3. 
   Sharq pedagogik ta'limotida ta’limiy-axloqiy qarashlarning paydo bo`lishi
   
4. 
   Mahmud Qoshg‘ariyning “Devonu lug‘otit-turk” asarida ta’lim-tarbiya masalalari.
   
5. 
   Kaykovus “Qobusnoma”, Yusuf Xos Xojibning “Qutadg‘u bilik”, Ahmad Yugnakiyning “Hibat ul-haqoyiq” asarida didaktik qarashlar.
   
6. 
   Abulqosim Maxmud ibn Umar Zamaxshariyning qarashlari va Muslihiddin Sa'diyning "Guliston" asari.
   

Tayanch so`z va iboralar
Sharq uyg`onish davri, Xalifa Xorun ar-Rashid (786-833), Ma’mun, "Baytul xikma" (Donishmandlik uyi), ilm markazi, Farg`oniy, Xorazmiy, Forobiy, Beruniy, Ibn Sinolarning umumpedagogik g`oyalari Mahmud Qoshg‘ariy, “Devonu lug‘otit-turk” asari, Yusuf Xos Xojib, “Qutadg‘u bilik” asari – pandnoma asar, Ahmad Yugnakiy, “Hibat ul-haqoyiq”, Kaykovus, “Qobusnoma” asari, Muslihiddin Sa'diy, "Guliston" asari.
Sharq uyg`onish davri va unda ta’lim - tarbiyaning taraqqiy etishi.
Arab xalifaligida yuz bergan ijtimoiy-siysiy o’zgarishlar yagona islom dining tarkib topishi madaniy, ma’naviy hayotga ham ta’sir etdi. Unda katta ko’tarinkilik ruhini paydo qildi. Arab xalifaligida IX asrda vujudga kelgan uyg’onish davri xalifalikning Bog’dod, Damashq va boshqa shaharlarida boshlanib barcha boshqa halqlar madaniy hayotiga tarqalgan bu esa u davlatning ham madaniy rivojlanishiga zamin tayyorlagan. Xalifalik yemirilishi natijasida tashkil topgan mustaqil davlatlardagi madaniy rivojlanish xalifalik davrdagi madaniy rivojlanishning davomi bo’ldi.
Uyg`onish davri IX asrdan boshlab XV - XVI asrlargacha ayrim uzilishlar bilan davom etdi.
Xalifa Xorun ar-Rashid (786-833) va uning o`g`li Ma’mun davrida Bog`dodda "Baytul xikma" (Donishmandlik uyi) tashkil etildi. Bu ilm sohiblarini to`plagan markazga aylandi.
X asrdan boshlab Movaraunnahr va Xurosondagi mustaqil feodal davlatlar - Tohiriylar, Somoniylar, Qoraxoniylar, Faznaviylar, saljuqiylar, Xorazmshohlar davlatlarining paydo bo`lishi ham madaniy hayotning rivojiga olib keldi.
Somoniylar davrida Rudakiy, Firdavsiy, al-Xorazmiy, al-Forobiy, Beruniy, Ibn Sinolar yashab ijod etdi.
X asrning 2-yarmida tashkil topgan Qoraxoniylar davlatida ilm - fan rivojlanib, turkiy til shakllanib bordi. Xos Xojib, Mahmud Qoshg`ariylar dunyoga mashhur asarlar yaratdilar.
XI asrda Xorazmshohlar davlati tashkil topib, ilm - fan yuksldi. Xorazm shohi Ma’mun o`z saroyiga yirik olimlarni yig`di. U tashkil etgan Baytul hikmada qomusiy olimlar Beruniy, Ibn Sino, tarixchi Miskavayx, riyozatchi Irok kabilar ilm bilan shug`ullangan.
Saljuqiylarda Alp Arslon Muhammad hokimiyati boshqargan davrda uning vaziri Nizom ul Mulk mashhur ma’rifatparvar sifatida dovrug` qozondi. U davlat boshqaruviga oid "Siyosatnoma" asarini yozadi (1091-1092). 1067 yilda Bog`dodda "Nizomiya" madrasasini qurdiradi. 1074 yil O`rta Sharq mamlakatlari uchun kalendar taqvim yaratdi. Sharq uyg`onish davrida ilm - fan rivojlanishi 3 yo`nalishda bo`ldi:



7-chizma