Navoiyazot” aj “pvx, ks va M” ishlab chiqarish majmuasi 910-sonli “Xlor, xlor mahsulotlari va kaustik soda” sexining

2. ISHLAB CHIQARILADIGAN MAHSULOTLARNING XUSUSIYATLARI

2.1.1Fizik-kimyoviy ko‘rsatkichlar

Fizik-kimyoviy ko‘rsatkichlarga ko‘ra texnikaviy o‘yuvchi natriy (NaOH) 2.1.1 jadvalda ko‘rsatilgan GOST (ГОСТ) 2263-79 bo‘yicha talablarga mos kelishi kerak.

2.1.1-jadval

Ko‘rsatkich nomi	Marka uchun me’yor
	ТД	РД
		Birinchi nav	Ikkinchi nav
1.Tashqi ko‘rinishi	Oq rangli tangachasimon massa	Rangsiz yoki rangli suyuqlik. Kristallangan cho‘kma bo‘lishi ruxsat etiladi.
2.Natriy gidroksidning massaviy ulushi,%, kamida	94	46,0	44,0
3.Natriy karbonatning massaviy ulushi, %, ko‘pi bilan	1,0	0,6	0,8
4.Natriy xloridining massaviy ulushi, %, ko‘pi bilan	3,5	3,0	3,8
5.Temirning massaviy ulushi, Fe2O3 ga hisoblaganda, %,  ko‘pi bilan	0,03	0,007	0,02
6.Temir, alyuminiy oksidlarining massaviy ulushilarning yig‘indisi, %, ko‘pi bilan	Me’yorlanmagan	Me’yorlanmagan	Me’yorlanmagan
7.Kremniy kislotasining massaviy ulushi SiO2 ga hisoblaganda, %, ko‘pi bilan	Me’yorlanmagan	Me’yorlanmagan	Me’yorlanmagan
8.Natriy sulfatning massaviy ulushi, %, ko‘pi bilan	0,4	Me’yorlanmagan	Me’yorlanmagan
9.Kalsiy va magniyning massaviy ulushi, Ca ga hisoblaganda, %, ko‘pi bilan	Me’yorlanmagan	Me’yorlanmagan	Me’yorlanmagan
10.Natriy xlorid massaviy ulushi, %, ko‘pi bilan	0,06	0,25	0,3
11.H2S tomonidan qamal qilingan og‘ir metallarning massaviy ulushi Pb ga hisoblaganda,%, ko‘pi bilan	Me’yorlanmagan	Me’yorlanmagan	Me’yorlanmagan
12.Simobning massaviy ulushi, %,ko‘pi bilan	Me’yorlanmagan	Me’yorlanmagan	Me’yorlanmagan
13. Misning massaviy ulushi, %, ko‘pi bilan	Me’yorlanmagan	Me’yorlanmagan	Me’yorlanmagan
Izoh - Aralashmalarning normasi 100 % li mahsulotga qayta hisoblangan.

2.1.2 Fizik-kimyoviy ko‘rsatkichlar
Fizik-kimyoviy ko‘rsatkichlarga ko‘ra texnikaviy o‘yuvchi natriy (NaOH) 2.1.2 jadvalda ko‘rsatilgan Ts 00203849-92-2018 talablariga mos kelishi kerak.

2.1.2-jadval

Ko`rsatkichlar nomi	Me’yor
	I nav	II nav
Tashqi ko`rinish	Rangsiz shaffof suyuqlik
Natriy gidroksidning massaviy ulushi, %, kamida	31,0
Natriy karbonatning massaviy ulushi, %,ko`pi bilan	0,5	1,0
Natriy xloridning massaviy ulushi, %, ko`pi bilan	0,05	0,5
Temirning massaviy ulushi Fe2O3 ga qaytahisoblanganda,, %, ko`pi bilan	0,0015	Me’yorlanmagan
Natriy sulfatning massaviy ulushi, %, ko`pi bilan	0,03	Me’yorlanmagan
Natriy xloratning massaviy ulushi, %, ko`pi bilan	0,01	Me’yorlanmagan
Izoh – Aralashmalarning massaviy ulushi me’yorlari 100% li mahsulotga qayta hisoblnib berilgan

2.1.2 Fizik-kimyoviy xususiyatlari

Empirik formula	NaOH
Molekular massasi	40,0
31 % suvli eritmasini zichligi, g/сm^3	1,339
31 % suvli eritmasini qaynash harorati, °С	116
50 % suvli eritmasini zichligi, g/сm^3	1,525
50 % suvli eritmasini qaynash harorati, °С	146

Kuchli gigroskopik, havoda “tarqoq” bo‘lib, havodan suv bug‘larini faol ravishda so‘rib oladi. Suvda yaxshi eriydi, katta miqdorda issiqlik chiqariladi. Natriy ishqori eritmasi teginganda mayin.

Kaustik soda, ishlab chiqarish usulidan qat’iy nazar, har doim tarkibida aralashmalari bo‘ladi: natriy karbonat Na₂CO₃, natriy xlorid NaCl, temir va alyuminiy oksidlari Fe₂O₃ Al₂O₃, kremniy birikmalar va boshqalar.
Natriy ishqorining eritmasi terini yemiradi. NaOH eritmasining konsentratsiyasi va harorat qanchalik yuqori bo‘lsa taʼsiri shunchalik kuchli bo‘ladi.
2.1.3 Ishlatilish sohasi.
Natriy ishqori kimyoviy, neft kimyoviy, qog‘oz ishlab chiqarish sohasi va ishlab chiqarishning boshqa sohalarida ishlatiladi(qog‘oz, sovun va sentetik tolalar ishlab chiqarishda).


2.2 Xlorid kislota (HCl)

2.2.1 Fizik va kimyoviy ko‘rsatkichlar

Fizik-kimyoviy ko‘rsatkichlarga ko‘ra sintetik texnik xlorid kislotasi (HCl) 2.2.1 jadvalda ko‘rsatilgan GOST (ГОСТ) 857-95 bo‘yicha talablariga mos kelishi kerak.

2.2.1 Jadval

Ko‘rsatkich nomi	Ko‘rsatkichlar
Tashqi ko‘rinish	Shaffof sariq suyuqlik
Vodorod xloridning (HCl)massaviy ulushi,%, kamida	31.5
Temir (Fe) massaviy ulushi, %, ko‘pi bilan	0,015
Kuydirilgandan keyingiqoldiq massaviy ulushi%, ko‘pi bilan	0,10
Erkin xlorning massaviy ulushi, %, ko‘pi bilan	0.008
Mishyakning (As) massaviy ulushi, %, ko’pi bilan	0,0002

2.2.2 Fizik-kimyoviy xossalari

Empirik formula	HCl
Molekular massasi	36,46
31,5 %-li eritmasini zichligi, g/сm^3	1,158
760 mm Hg da qaynash harorati, °С	80
Muzlash harorati, °С	minus 42
Issiqlik sig‘imi, cJ/kg · °C [kcal / (kg *°C)]	2,53 [0,6044]
20 °C da qovushqoqligi, Pa·s	0,00187

Xlorid kislota (HCl) eng kuchli kislotalardan biridir. Xlorid kislotaning oksidlari va metall gidroksidlari bilan o‘zaro ta’siri natijasida xloridlar hosil bo‘ladi. Kuchli oksidlovchi moddalar bilan xlorid kislotasi qaytaruvchilik xususiyatini namoyon qiladi.

2.2.3 Ishlatilish sohasi.
Xlorid kislotasi - kimyoviy ishlab chiqarishning muhim mahsuloti. Xlorid kislotasi har xil metall xloridlari va tarkibida xlor mavjud organik moddalar olish uchun ishlatiladi. Xlorid kislotasini metallarni oksidlash, metallarning yuzasini tozalash, sosudlarning karbonatlar, oksidlar va boshqa ifloslanishlardan tozalash uchun ishlatiladi. Metallurgiyada uni rudani qayta ishlash uchun foydalaniladi. Laboratoriya amaliyotida xlorid kislotasi muhim reaktivlardan hisoblanadi.

2.3. Natriy gipoxlorid (NaClO)

2.3.1 Fizik va kimyoviy ko‘rsatkichlar
Fizik-kimyoviy ko‘rsatkichlarga ko‘ra natriy gipoxlorid (NaClO) 2.3.1 jadvalda ko‘rsatilgan GOST (ГОСТ) 11086-76 bo‘yicha talablariga mos kelishi kerak.
2.3.1 jadval

Ko‘rsatkich nomi	Me’yor
	1-nav	2-nav
Tashqi ko‘rinish	Sariq-yashil rangdagi suyuqlik
Yorug‘lik o‘tkazish koeffisienti, %, ko’pi bilan	20	20
Aktiv xlorning massaviy konsentratsiyasi, g/dm^3, kamida	190	170
NaOH ga qayta hisoblagandagi ishqorning massaviy konsentratsiyasi, g/dm^3	10-20	40-60
Temirning (Fe) massaviy konsentratsiyasi, g/dm^3, ko’pi bilan	0,02	0,06
Izoh-Natriygipoxlorid-kuchlioksidlovchi, suvdayaxshieriydi. Natriy gipoxlorid barqaror emas va kislorodni chiqarish bilan osongina parchalanadi. Jo‘natilgan kundan boshlab 10 kundan keyin faol xlorning ruxsat etilgan yo‘qolishi 30% dan oshmasligi kerak, aks holda rangi qizil-jigari ranga kiradi.

2.3.2 Natriy gipoxloridning fizik-kimyoviy xususiyatlari.

Empirik formula-NaClO
15 °C da eruvchanlik – 30,6%
Zichlik -1240 kg / m³

2.3.3 Ishlatilish sohasi.

Natriy gipoxloridi yuqori sifatli matolarni oqlashda, shuningdek rangli metallarning metallurgiyasida ishlatiladi. Natriy gipoxloridi sanitar maqsadlarda, dizenfeksiyalovchi mahsulot sifatida va tashlanma suvlarni zararsizlantirish uchun ishlatiladi.