Navoiyazot” aj “pvx, ks va M” ishlab chiqarish majmuasi 910-sonli “Xlor, xlor mahsulotlari va kaustik soda” sexining

12.6.7 Xomashyo, materiallar, yarim mahsulotlar va tayyor mahsulotlarni qabul qilish, saqlash va tashishning asosiy qoidalari
12.6.7.1 Xomashyo va yordamchi materiallar
Tuz - ishlab chiqarishga temir yo‘l vagonlarida to‘p bo‘lib kiradi. Tuzni tushirish uchun 4 ta kran mavjud. Kranlar oldida ochiq betonlangan omborxona bilan ta’minlangan.
To‘p-bu bitta qo‘shimcha hujjat-pasport uchun o‘rtacha sifat ko‘rsatkichlari bilan tavsiflangan temir yo‘l vagonining yuk ko‘tarish qobiliyatiga ega bo‘lgan mahsulot miqdori. Har bir kelgan to‘pdan xomashyoning sifatini tahlil qilish namuna olinadi.
Tuzni eritish uchun yetkazib berish 4 ta yuklagich yordamida amalga oshiriladi. Suvni chiqarib yuborish uchun maydonchada tuzni eritish basseyni tomonga og‘ishga ega.
Natriy sulfit eritmasi (20% Na₂SO₃) – avtosisternalarda keladi, tekis qopqoqli chuqur rezervuarga tushiriladi. Yuklovchi nasos bilan natriy sulfit eritmasi elektroliz bo‘linmasiga va 5% eritma tayyorlash uchun bakka beriladi.
Kalsinatsiyalangan soda - qoplarga solingan holda reagentlar omboriga kiradi (202 - bino). Eritma tayyorlash uchun (20 % Na₂CO₃) avtoyuklovchilar bilan kalsinatsiyalangan soda solingan xaltalar dozalash stansiyalariga yetkazib beriladi.
Temir uch xloridi - po‘lat barabanlarda keladi va reagentlar omborida saqlanadi (202 - bino). Eritmalar tayyorlash uchun (1 % FeCl₃) avtoyuklovchilar barabanlarni dozalash stansiyalariga yetkazib beradi.
Konsentrlangan sulfat kislota - omborga (209-bino) temir yo‘l sisternalarida kiradi, qo‘yuvchi-to‘kuvchi englar ulab, nasos yordamida qabul qiluvchi rezervuarga tushiriladi.
Sulfat kislota xlor gazini quritish uchun va xlor kompressorlari uchun zanjir muhiti sifatida ishlatiladi. Sulfat kislota ishlab chiqarishga quvur orqali yetkazib beriladi.
Sulfat kislotani olish uchun quyidagilar kerak:
- kollektorlar va kommunikatsiyalarning kislotani qabul qilishga tayyorligini tekshirish, tiqinlarni o‘rnatish sxemasiga muvofiq "Tiqinlarni o‘rnatish va olib tashlash jurnali" da belgi bilan ilgari o‘rnatilgan tiqinlar yo‘qligiga va boltsiz flanesli ulamalar yo‘qligiga ishonch hosil qilish;
- NO‘A va A asboblarini ishlashini tekshirish;
- kislota olish uchun ariza berish.
Xlorid kislotasi (31 % HCl) - sexning o‘zida ishlab chiqariladi. Rezervuarlar parkida (209- bino) mustahkam yopilgan po‘lat idishlarda saqlanadi. Xlorid kislota tayyor mahsulot bo‘lib, u sexning o‘z ehtiyojlari uchun ham ishlatiladi.
Xlorid kislotasini berish uchun quyidagilar zarur:
- kollektorlar va kommunikatsiyalarning kislota chiqarishga tayyorligini tekshirish, tiqinlarni o‘rnatish sxemasiga muvofiq "Tiqinlarni o‘rnatish va olib tashlash jurnali" da belgi bilan ilgari o‘rnatilgan tiqinlar yo‘qligiga va boltsiz flanesli ulamalar yo‘qligiga ishonch hosil qilish;
- NO‘A va A asboblarini ishlashini tekshirish;
- kislota olish uchun ariza berish.
Natriy gipoxlorit (NaClO kamida 10 %) - sexning o‘zida ishlab chiqariladi. Rezervuarlar parkida (209 - bino) mustahkam yopilgan po‘lat idishlarda saqlanadi. Natriy gipoxlorit tayyor mahsulot bo‘lib, u sexning o‘z ehtiyojlari uchun ham ishlatiladi.
Natriy gipoxloritni tarqatish uchun quyidagilar zarur:
- kollektorlar va kommunikatsiyalarning natriy gipoxloritni chiqarishga tayyorligini tekshirish, tiqinlarni o‘rnatish sxemasiga muvofiq "Tiqinlarni o‘rnatish va olib tashlash jurnali" da belgi bilan ilgari o‘rnatilgan tiqinlar yo‘qligiga va boltsiz flanesli ulamalar yo‘qligiga ishonch hosil qilish;
- natriy gipoxlorit berish uchun ariza berish.
Kaustik soda berish
kaustik soda eritmasi massaviy ulushi 32% NaOH bilan elektroliz bo‘limidan vaqtincha saqlash uchun rezervuarlar parkiga (209 - bino) yuboriladi, u yerdan nasos yordamida bug‘lanish bo‘limiga 50% ishqor va qattiq natriy gidroksidi olish uchun beriladi (207 - bino). Kaustik soda eritmasi ishqorga chidamli materialdan tayyorlangan yopiq idishlarda saqlanadi.
Kaustik soda berish uchun quyidagilar kerak:
- kollektor va kommunikatsiyalarning etkazib berishga tayyorligini tekshirish, tiqinlarni o‘rnatish sxemasiga muvofiq "Tiqinlarni o‘rnatish va olib tashlash jurnali" da belgi bilan ilgari o‘rnatilgan tiqinlar yo‘qligiga va boltsiz flanesli ulamalar yo‘qligiga ishonch hosil qilish;
- NO‘A va A asboblarini ishlashini tekshirish;
- kaustik soda berish uchun ariza berish.
Aylanma sovutish suvi
Sovutish suvi zavod tarmog‘idan kaustik soda va vodorod xlorid ishlab chiqarishga kiradi.
Sovutish suvini olish uchun quyidagilar kerak:
- aloqa, armatura, NO‘A va A asboblari holatini tekshirish;
- NO‘A va A asboblarini ishlashini tekshirish;
- suv olish uchun ariza berish.
Tuzsizlantirilgan suvni qabul qilish
Tuzsizlantirilgan suv demineralizatsiya qilingan suv qurilmasidan keladi (607 - bino).
Tuzsizlantirilgan suvni olish uchun quyidagilar zarur:
- qabul qiluvchi rezervuarlar, kommunikatsiyalar, armatura, asbob-uskunalar holatini tekshirish;
- NO‘A va A asboblarini ishlashini tekshirish;
- suv olish uchun ariza berish.
Sovutilgan tuzli eritma va sovutish suvini qabul qilish
Sovutilgan tuzli eritma va sovutish suvi sovutish stansiyasidan yetkazib beriladi (603-bino).
Bug‘ni qabul qilish (Р=0,4 МРа; 0,8 МРа)
Bug‘ korxona tarmog‘idan kamaytirish va sovutish tizimiga kiradi.
Bug‘ olish uchun quyidagilar kerak:
- kollektor va kommunikatsiyalarning qabul qilishga tayyorligini tekshirish, tiqinlarni o‘rnatish sxemasiga muvofiq "Tiqinlarni o‘rnatish va olib tashlash jurnali" da belgi bilan ilgari o‘rnatilgan tiqinlar yo‘qligiga ishonch hosil qilish;
- tashlanmalarni ochish;
- NO‘A va A asboblari ishlashini tekshirish;
- bug‘ni qabul qilish uchun ariza berish;
- bug‘ quvurlarini qizdirish, buning uchun bug‘ quvurlari orqali kichik bug‘ oqimini berish;
- bug‘ aloqalarining yaroqliligini tekshirish va ularning ishlayotganligiga ishonch hosil qilish;
- kollektorlarni bosim ostida joylashtirish.
Texnologik havo, azotni qabul qilish
Azot korxona tarmog‘idan keladiva doimiy ravishda elektrolizyorlarda bosimni ushlab turish uchun, reduksiya klapanlari va gidravlik zatvorlardan keyin ishlatiladi.
Dexlorlash minorasida xlorni tozalash va kuchsiz sulfat kislota rezervuarida xlorni tozalash uchun texnologik havo doimiy ravishda talab qilinadi. Vaqti-vaqti bilan texnologik havo va azot vodorod va xlor bo‘linmalarini tozalash, tuzni eritish jarayonlari, HCl sintez uchun ishlatiladi.
Texnologik havo va azotni qabul qilish uchun quyidagilar zarur:
- texnik havo va azotni qabul qilish uchun kollektor va kommunikatsiyalarni tayyorlash;
- kollektor va kommunikatsiyalarni havo bilan puflash, kollektorni bosim ostida joylashtirish;
- NO‘A va A asboblari ishlashini tekshirish;
NO‘A va A havosini qabul qilish
NO‘A va A havosi zavod tarmog‘idan (0,4-0,6) MPa bosimda sexga kiradi.
NO‘A va A havosi olish uchun quyidagilar kerak:
- kollektor va aloqa qabul qilishga tayyorligini tekshiring, tiqinlarni o‘rnatish sxemasiga muvofiq "Tiqinlarni o‘rnatish va olib tashlash jurnali" da belgi bilan ilgari o‘rnatilgan tiqinlar yo‘qligiga ishonch hosil qilish;
- NO‘A va A havosi qabul qilish uchun ariza berish;
- barcha boshqaruv va avtomatlashtirish moslamalarini NO‘A va A havosi bilan puflash. Qurilma filtrlarini puflash va kerakli bosimni sozlash.
Texnik (daryo) suvini qabul qilish:
Daryo suvi gidrozatvorlarini to‘ldirish va qurilmaning turli joylarida yuvish jarayonlari uchun ishlatiladi.
Suv olish uchun quyidagilar kerak:
- Daryo suvini qabul qilish uchun kollektor va kommunikatsiyalarni tayyorlash va tiqinlarni o‘rnatish sxemasiga muvofiq "Tiqinlarni o‘rnatish va olib tashlash jurnali" da belgi bilan ilgari o‘rnatilgan tiqinlar yo‘qligiga ishonch hosil qilish;
- NO‘A va A asboblari ishlashini tekshirish;
- suv olish uchun ariza bering.
12.6.7.2 Tayyor mahsulot
Suyuq kaustik sodasini berish
Kaustik soda eritmasi massaviy ulushi 50%NaOH bilan yuklash moslamalari yordamida temir yo‘l vagonlari va avtosisternalarga yuklanadi.
Qattiq kaustik soda berish
98%kaustik sodasi yarim avtomatik qadoqlash mashinalari yordamida 25kg qoplarga qadoqlanadi va tayyor mahsulotlar omborida saqlanadi (207-bino). Iste’molchilarga jo‘natish uchun transport vositalaridan foydalaniladi.
Natriy gipoxlorit (NaClO 10 %dan kam emas)
Natriy gipoxloritni avtosisternalarga yuklash uchun qo‘yuvchi-to‘kuvchi yenglar orqali va dozalash tizimidan iborat yuklash moslamasiko‘zda tutilgan.
Xlorid kislota (31 % HCl)
Xlorid kislotasini tankerga yuklash uchun qo‘yuvchi-to‘kuvchi yenglar orqali va dozalash tizimidan iborat yuklash moslamasiko‘zda tutilgan.