Nazariy qism]

Yoy pechlarining ishchi diagrammasi.
Ishchi diagramma yoy pechining elektr va issiqlik xususiyatlari orqali ifodalanadi va tuziladi. Bu diagramma orqali pechning qator ishlash ko’rsatkichlarini aniqlash imkonini beradi. Shu jumladan uning ishlab chiqaruvchanligini, eritishdagi elektr energiya sarfi aniqlanadi. Ishchi diagramma tok kuchi yoki pech faol qurilib quvvati orqali quriladi.
Birinchi sinfli diagramma odatda nazariy xususiyatlariga asosan hisoblash maqsadida qo’llaniladi. Ikkinchi sinfli diagramma odatda faqat diagramma qurilishida ya’ni bevosita amaliy ma’lumotlar asosida quriladi. Elektroenergiyaning umumiy sarfining asosiy qismi asosan metallni va shlakni qizdirish hamda endotermik jarayonlarga sarflanadi.
Elektroenergiyaning foydali sarfi umumiy ko’rinishda quyidagiga teng:
kV*s/g.
boshqa tomondan
kV s/t.
bu yerda: P_e.f. va W_e.f. – elektr quvvatning yo’qotilishi va elektroenergiya sarfi.
P_i.k. va W_i.k. – issiqlik quvvatning yo’qotilishi va issiqlik yo’qolishini qoplash uchun elektroenergiya sarfi.
P va W – 1 tonna po’lat uchun F qurilma faol quvvati va solishtirma elektr sarfi.
Issiqlikning quvvatining yo’qolish quyidagicha topiladi:

bu yerda: P_i.k. – o’rtacha issiqlik quvvati yo’qolishi
T – qator eritishda uchirish davomiyligi.
Tok ostida pechning solishtirma ishlab chiqaruvchanligi:
t/s.
Solishtirma issiqlik sarfi quyidagi formula orqali ifodalanadi:
kVs/t.
tok kuchi quyidagi formula orqali ifodalanadi:



Elektrod sarfi va uni kamaytirish tadbirlari.

Ish sharoiti va elektrod sifatiga qarab elektrod sarfi juda katta oraliqlarda o’zgarib turadi. O’rtacha bir tonna erigan po’latda 5-7 kg granitli yoki 10-15 kg ko’mirli elektrodlar bo’ladi. Alohida bandlar bo’yicha olib haramanda umumiy sarf taxminan quyidagicha % larda taqsimlanadi:

Yuza oksidlanishiga 55-75%
Yoyda sochilishiga 15-25%
Elektrodlar kuyinishiga 10-20% bo’linadi
Shunday qilib elektrodlar sarfi bandlar bo’yicha yuza oksidlanishida eng katta miqdorni tashkil etadi.
Bunda asosiy qism (70% ga) barcha elektord sarfida shixta erish davriga to’g’ri keladi. Yuza oksidlanishini kamaytirish uchun asosiy ahamiyatni pechning (ayniqsa, elektrodlar pechga ulangan joylarda).
Buning uchun elektrod yuza haroratini chegaralash va elektrodlar qizdirilgan erini kamaytirish kerak.
Elektrod yuza harorati berilgan qiymatlarda tok zichligini, issiqlik va elektro o’tkazuvchanlikka bog’liq bo’ladi.
Tokni ruxsat etilgan qiymati sharoitga moslab o’rnatiladi. Elelktrodning yuza haroratida ruxsat etilgan eritmalar ortishi kerak emas. Elektrod diametri va kondalang kesimi yuzasi quyidagi tenglama bilan aniqlanadi:
Sэ= , sm² dэ=2 , sm
bu yerda: I – tok kuchi, A
– tok zishligi A/sm²
Sэ – elektrod ko’ndalang kesimi yuzasi, sm²
Elektrodlar uzunligi qisqarishi yon yuzadan elektrod sarfiga yaxshi ta’sir qiladi, lekin u pech konstruksiyasi bilan chegaralanadi va erish sharoitiga bog’liq bo’ladi. Elektrod materiallar sochilishi sarfi asosan elektrod sifatiga, elektr o’tkazuvchanlikka yoki nisbiy elektr qarshilikka bog’liq.
Elektrod sarfining umumiy o’zgarishi nisbiy qarshilik qiymatiga bog’liq. 18 tonnali hajmga ega pech misolida quyidagi jadvalni berish mumkin

Nisbiy elektr qarshilik, Om*sm*10^-4	Elektrod sarfi , kg/t
	Diametr 300mm	Diametr 350 mm
11.0	6.0-9.8	-
9.9	5.1-9.2	6.5-7.4
9.4	4.4-7.7	5.6-9.6

Shunday qilib, elektrod qarshuligining nisbiy kamayishi oqibatida 9;4*10^-4 gacha elektrod sarfi o’rtaga pasayadi. Singan va qoldiq elektrodlar sarfi yuqori haroratda (termomustahkam) elektrodning mexanik
mustahkamligiga bog’liq. Shuningdek elektrodlardan avaylab va to’g’ri foydalanilsa, elektrod sarfi oz bo’ladi. Tajribalar shuni ko’rsatadiki barcha sharoitlardan to’g’ri foydalanilsa, elektrod sarfi 1 tonna po’lat uchun 0.2 kg ni tashkil etadi.