Nazariy va amaliy dars ishlanmalari

O`quv mashg`ulotining maqsadi: O`quvchilarga ”Ona tili” fani haqida haqida ma’lumot berish.

Pedagogik vazifalar: - ” Ona tili” fani haqida qisqacha ma’lumot berish; - Maktabda ona tili fanidan o`tilganlar bo`yicha takrorlash o`tkazish.	O`quv faoliyatining natijalari: Talabalar: - ” Ona tili” fani haqida ma’lumotga ega bo`ladilar; -So`roq gap turlari haqida ma`lumotga ega bo`ladilar - Maktabda ona tili fanidan o`tilganlarni takrorlab oladilar.
O`qitish usul va texnikalari	Mashqlar bilan ishlash, aqliy hujum
O`qitish vositalari	Ma’ruzalar matni, testlar, doska, bo`r.
O`qitish shakllari	Ommaviy
O`qitish sharoitlari	Ona tiliga ixtisoslashgan maxsus xona.
Monitoring va baholash	Savol–javob, test

Amaliy mashg`ulotning texnologik xaritasi

Bosqichlar, Vaqti	Faoliyat mazmuni
	O`qituvchi	Talaba
1-bosqich. Kirish (15 min.)	1.1. Davomatni oladi, talabalarning darsga tayyorgarligini tekshiradi. 1.2. O`quv mashg`ulotining mavzusi, maqsadi, ko`zlanayotgan natijalar va uni o`tkazish rejasini ma’lum qiladi. 1.3. Bilimlarni faollashtirish uchun oldingi mavzu bo`yicha diqqatni jalb qiluvchi savollar beradi: 1.Qo`shma gap nima ? 2.Sintaksisning tekshirish obyekti nima? 3Gapning qanday turlarini bilasiz?	Diqqat bilan tinglaydilar, yozib oladilar va javob beradilar.
2-bosqich. Asosiy (65 min.)	2.1. ”TAKRORLASH, yakuniy nazorat test” mavzusi bo`yicha savol- javob qiladilar 2.2. Amaliy dars mazmunini jamoa bo`lib muhokama qilish jarayonini tashkil etadi: - talabalarga o`z fikrlarini bildirishlarini, qo`shimcha savollar berishni taklif qiladi; - talabalarning savollariga javob beradi; - o`zi savollar beradi; 2.3. 114-117-mashqlar bajariladi;	Talabalar amaliy dars bo`yicha o`z tushunchalarini mashqlar yordamida mustahkamlaydilar. Savollar beradilar. Munozalarda ishtirok etadilar.
3-bosqich. Yakuniy (10 min.)	3.1. Darsga yakun yasaydi. Faol ishtirokchilarni rag`batlantiradi. Baholar e’lon qilinadi, sharhlab beriladi. 3.2. Mustaqil ish uchun vazifa beradi: Mashqlarni yechish. Mashqlar bo`yicha tushuncha beradi.	Yangi vazifa bo`yicha tushunmaganlarini so`rab oladilar.

TEST
1. Turkiy tillar tarmog’i nechaga yaqin jonli tillarni o’z o’z ichiga oladi?

1. 
   100 ga yaqin b) 150 ga yaqin c) 50 ga yaqin d) 200 ga yaqin
   

1. 
   O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining nechanchi moddasida o’zbek tili haqida so’z boradi?
   

1. 
   1-moddasida b) 2-moddasida c) 3-moddasida d) 4-moddasida
   

2. 
   O’zbek tiliga Davlat maqomi qachon berilgan?
   

1. 
   1989-yil 21-oktabr b) 1995-yil 21-dekabr c) 1993-yil 2-sentabr d) 1995-yil 24-avgust
   

3. 
   Turkiy tillar ichida qaysi til “o” lovchi til sanaladi?
   

1. 
   turkman b) qozoq c) o’zbek d) tatar
   

4. 
   “Davlat tili haqida”gi Qonunning nechanchi moddasida o’zbek tili Davlat tili ekanligi qayd etilgan?
   

a) 4-moddasida b) 8-moddasida c) 6-moddasida d) 1-moddasida

5. 
   “Davlat tilida haqida”gi Qonunning nechanchi moddasida “O’zbekiston Respublikasida davlat tiliga yoki boshqa tillarga mensimay qarash yoki xusumat bilan qarash ta’qiqlanadi” deb qo’yilgan?
   

1. 
   4-moddasida b) 10-moddasida c) 24-moddasida d) 15-moddasida
   

6. 
   “O’zbek tiliga davlat tili maqomining berilishi respublika hududida yashovchi millat va elatlarning o’z ona tilini qo’llashdan iborat konstitutsiyaviy huquqlariga monelik qilmaydi”. Ushbu modda “Davlat tili haqida”gi Qonunning nechanchi moddasi?
   

1. 
   2-moddasida b) 5-moddasida c) 8-moddasida d) 11-moddasida
   

7. 
   Turkiy tillarga oid dastlabki yodgorliklar nechanchi asrlarga tegishli?
   

1. 
   V-VI asr b) VIII-IX asr c)X-XI asr d) XI-XIII asr
   

8. 
   Qaysi qatordagi izoh noto’g’ri?
   

1. 
   adabiy til shu xalq tilida so’zlashuvchilar uchun umumiy bo’ladi.
   
2. 
   xalq tili tarkibida adabiy til ham bo’ladi
   
3. 
   xalq tili o’zbek adabiy tili hisoblanadi
   
4. 
   barcha qatordagi izohlar to’g’ri.
   

9. 
   Qadimiy xorazmiy tili qaysi tillar turkumiga mansub bo’lgan?
   

1. 
   turkiy turkumga b) Oltoy tillar oilasiga c) Eron turkumiga d) Hind turkumiga
   

10. 
    Turkiy tillar tarmog’i nechaga yaqin jonli tillarni o’z ichiga oladi?
    

1. 
   100 ga yaqin b) 150 ga yaqin c) 50 ga yaqin d) 200 ga yaqin
   

11. 
    Turkiy til grammatikasini birinchi bo’lib ishlab chiqqan tilshunos sifatida kim e’tirof etiladi?
    

1. 
   Alisher Navoiy b) Mahmud Zamaxshariy c) Mahmud Qoshg’ariy d) Abu Nasr Forobiy
   

12. 
    “Turk” so’zining lug’aviy ma’nosi?
    

1. 
   “dengiz qirg’og’ida o’tirgan odam”, “dubulg’a”
   
2. 
   “tark qilmoq” c) “qo’rqmas” d) “mangu”
   

13. 
    Turkiy so’zlar berilgan qatorni toping.
    

1. 
   ochun, ko’k b) olam, kitob c) go’sht, past d) soat, maktab
   

14. 
    “Bo’dun” so’zining lug’aviy ma’nosi?
    

1. 
   Olam b) buyuk c) xalq d) aqlli
   

16. Qadimgi turkiy til qaysi davrda amalda bo’lgan ?
a) XI-XIV asrlarda b) miloddan oldingi davrlardan X asrgacha
c) XV-XIX asrlarda d) to’g’ri javob yo’q .
17. Ajdodlarimiz XI-XIV asrlarda qaysi tilda muloqat qilganlar ?
a) eski o’zbek tili b) qadimgi turkiy til c) eski turkiy til d) to’g’ri javob yo’q.
18. Qaysi yozuv turkiy,runik va dulbarchin yozuvi nomlari bilan ham yuritilgan?
a) uyg’ur b) urxun c) oromiy d) arab.
19. Dastlabki yozma yodnomalar (Urxun- Enasoy yodnomalari) nechanchi asrlarga oid?
a)IX-X asrlarga b) VI-VII asrlarga c) III-IV asrlarga d) XII-XIV asrlarga.
20. O’zbek tilining gullab-yashnashi, yuksak darajada ko’tarilishi nechanchi asrlarga to’g’ri keladi?
a) XI asrga b) XIX asrga c) XV asrga d) XVII asrga.
21. Eski o’zbek adabiy tili qaysi asrlarda amalda bo’lgan?
a) XI-XIV asr b) XIV-XIX asr c) V-X asr d) to’g’ri javob yo’q.
22. Turkiy tillarning V asriga oid yozma yodgorliklari qaysilar?
1. Xuastuanift 2. To’nyuquq 3. Lo’mbitepa yodgorligi 4. Kalyanamkara va Papamqara 5. Bilga xoqon 6. “Devoni lug’atit turk”
a) 1,3 b) 4,5 c) 1,5 d) 2,4
23. Hozirgi o’zbek adabiy tili uchun qaysi shevalar asos bo’lib xizmat qilgan?
a) Toshkent, Buxoro b) Andijon, Buxoro c) Farg’ona, Toshkent d) Xorazm, Farg’ona
24. So’z oxiridagi “k” tovushining “y” tarzida aytilishi qaysi lahjaga xos bo’lgan muhim fonetik belgi hisoblanadi?
a) qarluq lahjasi b) qipchoq lahjasi c) o’g’uz lahjasi d) A va B
25. Sheva adabiy til boyishi uchun qanday manba hisoblanadi?
a) ichki manba b) tashqi manba c) A va B d) to’g’ri javob yo’q.
26. O’zbek tilida qaysi unli qo’shaloq holda qo’llanishi mumkin emas?
a) a b) i c) u d) o’
27. Qaysi unli tovushlar so’z yasovchi sifatida qo’llanilishi mumkin?
a) a , i b) a, o c) a, o , i, u d) barcha unlilar
28. Gorizontal holatga ko’ra o unlisi qanday unlilar hisoblanadi?
a) yuqori tor unlilar b) o’rta keng unlilar c) til orqa unlilari d) keng unlilar
29. “u” unlisining tasnifi qaysi qatorda to’g’ri ko’rsatilgan?
a) til oldi, keng lablangan b) til orqa, lablanmagan c) til orqa, lablangan d) til orqa, keng lablanmagan
30. Qaysi qatordagi so’zlar i unlisi orqali yoziladi?
a) but…n, sov…q b) uyq…, kulg… c) qiz…q, ist…qlol d)uch…n, ist…qlol.
31. Qaysi qatorda lablashgan unli tovushlar to`g`ri ifodalangan?
a) a, i, u b)o`, i , a, b)e, u, o` c)o, a d) u, o`
^{32. Qaysi qatordagi so’zlarning ikkinchi bo’g’inidagi i unlisi u tovushiga moyil talaffuz qilinadi?
a) qurit b) kichik c) kiprik d) rizolik.}
33. Unli tovushlarga xos bo`lgan xususiyat noto`g`ri berilgan qatorni toping.

1. 
   Ohangdorlik yuqori bo`ladi. b) Og`iz bo`shlig`ida faqat lablarning qarshiligiga uchraydi.
   

c) Unlilar sof ovozdan iborat bo`ladi. d) Unlilarni istagancha cho`zib talaffuz qilish mumkin.
34. Unlilarni uch xil yo`l bilan bo`linishida ularning qaysi jihati e`tiborga olinadi?
a) Tovush paychalari va lablar harakati b) Til va tanglayning holati
c) Til va lablarning harakati d) Lab va pastki jag`ning harakati
35. Nutq tovushlarining talaffuz (fiziologik)belgisi nima?
a) Tovushlarning sifat belgisiga: Balandlik.kuch, miqdor va tembr belgilariga ega bo`lishi.
b) Nutq tovushlarini insonning nutq a`zolari harakati natijasida maydonga kelishi.
c) Nutq tovushlarining ma`lum maqsadda talaffuz etilishi. d) To`g`ri javob yo`q.
36 .Tilning gorizontal holatiga ko’ra I unlisiga to’g’ri ta’rif berilgan qatorni toping.

1. 
   old qator b) orqa qator c)yuqori tor d) lablangan
   

37. Javoblarning qaysi birida unli tovushlar ko`rsatilgan?
a) a, o, i, u, e, o`, b) i, u, o, h, b, m, c) o, u, t, f, n, a, d)u, m, n, a, o, b
38. Hosil bo`lish usuliga ko`ra q hamda g` undosh tovushlariga to`g`ri tavsif berilgan qatorni toping
A) q-til undoshi, chuqur til orqa; g`- til undoshi, chuqur til orqa. B) q va g`- bo`g`iz undoshlar
C) g`- jarangli undosh, qjarangsiz undosh D) qportlovchi undosh; g`- sirg`aluvchi undosh
39. Qaysi qatordagi undosh tovushlar tilning eng orqa qismida hosil bo`ladi?
A) g, v, z, B)q, g`, x C) l, m, n D)k, j, n, E) A va B
40. Qaysi qatordagi so`zlarda “ng” bir tovushni ifodalamoqda?
A) tanga, jang, menga B) zang, ko`rdalang, ingramoq. C) durrang, onangiz,nonga
D) kongress,menga, singari