Nazorat uchun savollar
Download 0.77 Mb. Pdf ko'rish
|
Shabonov Abbos 6 mavzu Савол ва топшириқлар
- Bu sahifa navigatsiya:
- 3-JAVOB Bozor iqtisodiyotiga otish evolyutsion yol bilan, puxta oylab bosqichma-bosqich amalga oshirilishi lozim.
- «yangi uy Qurmay turib, eskisini buzma»
- 2 yoʻnalishda bordi
- . Ikkinchi yoʻnalish boʻyicha
- 5-JAVOB Bozor iqtisodiyotiga oʻtish
- 6-JAVOB
|
Nazorat uchun savollar va topshiriqlar: 1. Bozor iqtisodiyotiga o’tishning jahon tajribasida sinalgan asosiy yo’llari (modellari)ni ta’riflab bering. Ularning umumiy va o’ziga xos tomonlarini ko’rsating. 2. O’zbekistonning bozor munosabatlariga o’tish yo’li qanday xususiyatlarga ega? Respublika iqtisodiyotini isloh qilishga qanday tamoyillar asos qilib olindi? 3. Bozor munosabatlarini bosqichma-bosqich qaror toptirish printsipining mazmunini batafsil tushuntiring. Har bir bosqichning maqsad va vazifalarini to’laroq bayon qiling. 4. Respublikada iqtisodiyotni isloh qilish qanday yo’nalishlar bo’yicha amalga oshiriladi. Har bir yo’nalish bo’yicha o’zingizning fikr-mulohazalaringizni bildiring. 5. Bozor munosabatlariga o’tishda iqtisodiy islohotlar o’z oldiga qanday vazifalarni qo’yadi? Bu vazifalarning to’laroq tavsifini bering. 6. Bozor iqtisodiyotini shakllantirish davrida davlatning yetakchilik faoliyati nimadan iborat ekanligini tushuntirib bering. 7. O’zbekistonda bozor iqtisodiyotini qaror toptirishga yo’naltirilgan qanday davlat dasturlarini bilasiz? Ular bir-biri bilan qanday bog’langanligini tahlil qiling. 8. Iqtisodiyotni erkinlashtirish va islohotlarni chuqurlashtirishning mazmunini tushuntiring. Respublikamizda iqtisodiyotni erkinlashtirish o’z oldiga qanday vazifalarni qo’yadi? 9. Iqtisodiyotni modernizatsiyalash va isloh etishning asosiy ustuvor vazifalarini so’zlab bering.
JAVOB 1- JAVOB Jahon tajribasida bozor iqtisodiyotiga o'tishning barcha yo'llari umumlashtirilib, quyidagi uchta asosiy turga bo'linadi: 1) rivojlangan mamlakatlar yo'li; 2) rivojlanayotgan mamlakatlar yo'li; 3) sobiq sosialistik mamlakatlar yo'li; 4) sosializm g'oyalarini samarali bozor iqtisodiyotini vu-judga keltirish mexanizmi bilan qo'shib olib borish yo'li 2-JAVOB Bozor iqtisodiyotiga o‘tish evolyutsion yo‘l, bosqichma-bosqich amalga oshirilishi lozim. Chunki bu tizimni birdaniga yaratib bo‘lmaydi. Sho‘rolar tizimi davridan meros bo‘lib qolgan
noxush illatlar , qarashlar, ko‘nikmalar, o‘sha davr psixologiyasi-bularni baridan birdaniga xalos bo‘lish murakkab kechadi. «Yangi uy ko‘rmay turib eskisini buzma». Bozor munosabatlariga o‘tishning avvalo strategik maqsadlari belgilab olindi: -Kuchli va muntazam rivojlanib boruvchi iqtisodiy tizimni barpo etish. -Xususiy mulkchilikni vujudga keltirish, uni davlat tomonidan himoyasini taminlash. -Korxonalar va fukfolarga keng erkinlik berish. -Iqtisodiyotda chuqur strukturaviy o‘zgarishlar kilish. -Qonunchilikga rioya qilish -Jahon iqtisodiyotiga integratsiyalashib borish
-Kishilarni dunyo- qarashini o‘zgartirish. Shuningdek, iqtisodiy islohotlarning ustivor yo‘nalishlari ham nazariy jihatdan asoslab berildi, ular quyidagicha edi: -iqtisodiyotni, moliyaviy axvolni barqarorlashtirish, kat’iy moliyaviy siyosat yuritish, kredit- bank
tizimini mustahkamlash , pulning qadrsizlanishi va monopoliyaga qarshi chora qurish -Iqtisodiyotni tarkibini qayta qurish, ilg‘or texnologiya orqali tayyor mahsulotlar ishlab chiqarishni kengaytirish, kichik va o‘rta korxonalar qurish
-Keng ko‘lamda agrar islohotlar orqali har bir dehqonga manfatdorlik bilan mehnat qilish -Aholini oziq-ovqat bilan ta’minlash -Neft, gaz sanoati, energetika, oltin qazib chiqarish va rangli metallurgiya tarmoqlarini rivojlantirish
-Mamlakatning eksport quvvatidan unumli foydalanish. Uni rivojlantirish -Tashqi iqtisodiy faoliyatini erkinlashtrish investitsiya bazasini rivojlantirib borish, xorijiy sarmoyalarga sharoit yaratish. 3-JAVOB Bozor iqtisodiyotiga otish evolyutsion yo'l bilan, puxta oylab bosqichma-bosqich amalga oshirilishi lozim. Buning sababi shundaki, bozor iqtisodiyoti murakkab tizim, uni birdan yaratib Bolmaydi. Mamlakat aholisining mustamlakachilik tuzumi sharoitida tarkib topib Shakllangan hayotiy qarashlari va konikmalarini darhol, birdaniga bozor Iqtisodiyoti sharoitiga moslab ozgartirib bolmaydi. Chunm, mustamlakachilik Tuzumi davrida, odamlarning ongi, shuuri va psixologiyasiga zorlik yoli bilan Singdirilgan tobelik, qaramlik, qullik, befarqlik, boqibegamlik, tayyorga ayyorlik Kabi qarashlarni bir zarba bilan yoq qilish va aksincha bozor iqtisodiyoti va Mustaqillik sharoiti talablari asosida egalik, yaratuvchilik, bunyodkorlik, Ijodkorlik, faollik kabi olijanob fazilatlarni ham darhol shakllantirishning iloji Yoq. Buning uchun albatta vaqt, sabr-toqat kerak. Bular bosqichma-bosqich Yaratiladi. Bu tamoyil jamiyat a'zolaridan bizga otmishdan meros bolib qolgan Barcha ijobiy qadriyatlarga xayrixohlik bilan qarash va ularni asrab-avaylab Rivojlantirish, sayqal berishni talab qiladi. Prezident I.Karimovning «yangi uy Qurmay turib, eskisini buzma» degan hikmatli sozi ham xuddi ana shu g`oyaga Xizmat qiladi. 4-JAVOB Bozor iqtisodiyoti qaror topgan mamlakatlarda I.i. Iqtisodiyotni erkinlashtirishga qaratilgan boʻlib, davlatning iqtisodiyotga aralashuvini cheklash, iqtisodiyot subʼyektlari mustaqilligini kuchaytirish, m onopoliyalar faoliyatini nazorat qilish, erkin narxlarga yoʻl berish, xullas bozor mexanizmining toʻlaroq amal qilishiga sharoit yaratib berishga qaratildi. Yangidan mustaqil boʻlgan yosh mamlakatlarda (sobiqsotsialistik mamlakatlar
va SSSR tarkibidagi respublikalar) I.i. 2 yoʻnalishda bordi: 1) milliy mustaqillikni iqtisodiy jihatdan taʼminlashni koʻzlagan islohotlar; 2) rejali iqtisodiyotdan bozor tizimiga oʻtishga qaratilgan, yaʼni bozor islohotlari yoʻnalishlarida amalga oshirildi. Birinchi
zimlarini joriy etish, bojxona xizmatini tashkil qilish va milliy iqtisodiy chegaralarni oʻrnatish, i.ch. Tuzilmasini oʻzgartirish kabilar amalga oshirildi. Ikkinchi yoʻnalish
fratuzilmasini yaratish, rejali davlat narxlaridan erkin bozor narxlarga oʻtish, agrar sohadagi oʻzgarishlar, tashki iqtisodiy faoliyatni bozor talablariga mos ravishda qayta qurish, m onopoliyalarni cheklash, chetdan kapital kiritishni ragʻbatlantirish kabi choratadbirlar joriy etildi. 5-JAVOB Bozor iqtisodiyotiga oʻtish — anʼanaviy va rejali buyruqbozlik tuzumidagi iqtisodiy munosabatlardan bozor munosabatlariga oʻtish jarayoni. Bu jarayon iqtisodiy zarurat, chunki anʼanaviy yoki rejali buyruqbozlik tizimlari barqaror iqtisodiy taraqqiyotni va xalq farovonligini taʼminlay olmay qoladi hamda Bozor iqtisodiyotiga oʻtish orqali iqtisodiy ravnaqqa erishish yoʻli tanlanadi. Tarixan Bozor iqtisodiy otiga oʻtishning uch yoʻlini koʻrsatish mumkin: 1) anʼanaviy natural xoʻjaligi iqtisodiyotidan Bozor iqtisodiyotiga oʻtish ; 2) qoloq va mustamlaka harakteridagi iqtisodiyotdan Bozor iqtisodiyotiga oʻtish ; 3) rejali buyruqbozlik iqtisodiyotdan Bozor iqtisodiyotiga oʻtish Shunga koʻra Bozor iqtisodiyotiga oʻtish ning ilk klassik modeli; mustamlakachilik zulmidan ozod boʻlgan Osiyo va Afrika mamlakatlari modeli; sobiq sotsialistik mamlakatlar modeli mavjud. Klassik model eng koʻhna model sifatida Yevropa mamlakatlariga xos boʻlgan. Bu yerda Bozor iqtisodiyotiga oʻtish koʻp bosqichli boʻlib, asrlar davom etgan tabiiytarixiy jarayon shaklida kechgan. Dastlab anʼanaviy natural xoʻjalik mayda tovar xoʻjaligiga, bu esa oʻz navbatida asov bozor iqtisodiyomura aylan gan. Bozor iqtisodiyotiga oʻtish ga xos boʻlgan qonuniyatlar Yevropa mamlakatlarida dastlabki sinovdan oʻtgan. Osiyo va Afrika mamlakatlari modelini amalga oshirish toʻplangan tarixiy tajribaga tayandi: anʼanaviy xoʻjalikni bozor xoʻjaligiga aylantirish mustamlakachilik zulmi sharoitida metropoliyalar taʼsirida boshlandi va ular manfaatiga xizmat qildi, bu jarayon sunʼiy ravishda toʻxtatilmay, aksincha mamlakatlar ozodlikka erishgan sharoitlarda ham davom etdi, bozor munosabatlari oʻz tabiatiga moye tushadigan iqtisodiy zamindan — xususiy mulkchilikdan oʻsib chikdi, chet elning moddiy va moliyaviy yordamiga tayandi. Bozor iqtisodiyotiga oʻtish jarayoni tarixiy sakrash shaklida, yaʼni Yevropa uchun muqarrar boʻlgan tarixiy bosqichlarni oʻtamay, ularni chetlag an holda anʼanaviy iqtisodiyot yoxud rivojlanmagan bozor xoʻjaligidan uning rivojlangan shakliga oʻtish sari bormoqda. 6-JAVOB Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solish bir qator Shakllarini ham ajratib ko‟rsatish mumkin:
Davlat tomonidan rag‟batlantirish hamda iqtisodiyotdagiikibiy siljishlarni Ta„minlash;
3. Investitsiya jarayoni va iqtisodiy o‟sishni davlat tomonidan tartibga Solish; 4. Ishchi kuchi bozoriga davlat tomonidan ta„sir ko‟rsatish; 5. Qishloq xo‟jaligini davlat tomonidan tartibga solish va boshqalar. Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishning shakllaridan eng ustuvori Davlat iqtisodiy dasturlari hisoblanadi.
7-JAVOB Ijtimoiy yo'naitirilgan bozor iqtisodiyotini bosqichma�bosqich shakllantirish, qudratli va tinimsiz rivojlanib boradigan, kishilar hayoti va faoliyati uchun zarur shart�sharoitlarni ta’minlaydigan iqtisodiy tizimni barpo etish. 2. K o'p ukladli iqtisodiyotni yaratish, insonning mulkdan mahrum bo‘lishiga barham berish, tashabbuskorlik va uddaburonlikni butun choralar bilan rivojlantirish negizi bo’lgan xususiy mulkning davlat tom onidan himoya qilinishini ta’minlash. V Korxonalar vn luqarolarga keng iqtisodiy erkinliklar brush. ulaming xo'jalik faoliyaliga davlatning bevosita .и,il;i\luivid;m vo/, kechish, iqtisodiyotni boshqarislining m a'- imiiiy-buyruqbo/.lik usullarini bartaraf etish, iqtisodiy omillar va i;ig'batlantirish vositalaridan keng foydalanish. ■1. Iqlisodiyotda moddiy, tabiiy va mehnat resurslaridan ■ in i ii nli loydalanishni ta’minlaydigan chuqur strukturaviy oVy.tirishlar qilish. raqobatbardosh mahsulotlar islilab ehiqa�iish. jahon iqtisodiy tizimiga qo'shilib borish. v Kishilarda yangicha iqtisodiy fikrlashni shakllantirish, ni.шпик dunyoqarashini o'zgartirish, har bir kishiga o'z и» I in. it ini siirllash sohasi v;t shakllarini mustaqil belgilash imkonini borish»1. Download 0.77 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|