Нефт, газ ва нефт маҳсулотларини сақлаш идишлари

Резервуарлар ускуналарига жорий хизмат қилиш

Ҳар бир ишлаб турган резервуар намунали лойиҳага мос келиши; техник паспорти бўлиши, ускуналар комплекти билан тўлиқ жиҳозланган бўлиши: лойиҳада кўзда тутилган ва тегишли стандартларга мос келиши; лойиҳада кўзда тутилган резервуарни тўлдириш ёки бўшатиш имконияти ҳисобга олинган ҳамда энг юқори босимда ишлатиладиган нафас олиш (ҳаво олиш-чиқариш) арматурасига эга бўлиши; технологик карта ва резервуар саройининг технологик схемасига мувофиқ деворида аниқ ёзилган тартиб рақами бўлиши; чуқурлаштирилган резервуар рақами махсус ўрнатилган лавҳада кўрсатилган бўлиши керак.

Нефт ва нефт маҳсулотларининг ҳар қайси тури ва маркаси атмосфера ёғинлари ва чанг тушишига мутлақо йўл қўймайдиган, алоҳида махсус резервуарларда сақланиши керак.
Металл резервуарлар ГОСТ 1510 га мувофиқ вақти – вақти билан қуйидаги муддатларда тозаланиб туриши керак:
А) йилига камида икки марта – реактив двигателлар, авиация бензинлари, авиация мойлари ва уларнинг компонентлари учун мўлжалланган резервуарлар;
Б) бир йилда бир марта – мойловчи материаллар учун қўшил-ма (присадка)лар ва қўшимча (присадка)ли мойлар солинган резервуарлар;
В) икки йилда камида бир марта бошқа барча мойлар, автомо-бил бензинлари, дизел ёнилғиси, парафин ва шунга ўхшаш хоссали нефт маҳсулотлари солинган резервуарлар;
Г) нефт, мазут, мотор ёнилғиси ва хусусиятлари бўйича ўхшаш нефт маҳсулотлари учун металл, темирбетон резервуар-лар, уларнинг сифатини сақлаб қолиш, резервуар ва ускуналарни ишончли ишлатиш шартлари билан аниқланадиган зарурат бўйича тозалаш зарур;
Д) нефт маҳсулотларни узоқ вақт мобайнида сақланганда (ЎзРФҲВ резервлари, Давлат резервлари ва бошқ.), металл резервуарларни бўшатгандан сўнг уларни тозалашга йўл қўйилади.
Резервуарлар зарурат юзасидан қуйидаги ҳоллатларда тозаланади: нефт маҳсулотининг тури алмашганда; пирофор чўкмалар, минерал ифлосланиш, занг ва сув бўлган юқори қовушқоқли чўкиндиларини олиб ташлашда; графикка мувофиқ таъмирлашда ҳамда тўла комплексли дефектоскопия олиб борилганда;
Нефт маҳсулотлари сифатли сақланишини таминлаш учун уларнинг тури алмашганда резервуар тозалиги ва уларни тўлдиришга тайёрлаш ГОСТ 1510 талабларига мос келиши керак.
Резервуарлар созланган қулфлаш қурилмасига ва люклар герметиклигини таъминловчи ва нефт маҳсулотларига чидамли қистирмаларига эга бўлиши керак.
Қотувчи нефт маҳсулотлари иссиқликни ҳимояловчи ускуна нефт маҳсулотларининг сифатини ва ёнғин хавфсизлигини таъминловчи иситиш воситалари бўлган резервуарларда сақланиши керак.
Резервуарларда нефт маҳсулотларини иситиш ҳарорати 90⁰С дан ошмаслиги ва нефт маҳсулотларни чақнаш ҳароратидан 15⁰С га паст бўлиши керак. Унинг ҳароратини назорат қилиш ва журналда (Д илова) қайд қилиш зарур.
Металл понтонли резервуарлардаги нефт маҳсулотларининг максимал ҳароратини лойиҳа бўйича назорат қилиш лозим.
Совуқ пайтларда резервуардан иложи борича сувни тўкиш, сифонли жўмракларни эса сақланаётган нефт маҳсулот билан ювиш ва ён бошлатиб қўйиш керак.
Нефт, газ конденсати ва нефт маҳсулотларини электростатик учқун хавфсизлиги талабларини қониқтирувчи, мой – бензинга ва буғга чидамли ички ҳимоя қопламасига эга бўлган резервуарларда сақланади.
Резервуарда реактив двигателлар, авиация бензинлари, автомобил этилланган бензинлари ва пиролиз бензинлари ёқилғи сифатида сақланганда, сувни дренаж қилувчи қурилма конструкциясини таъминлайдиган минимал юзадан товар ости юзаси юқори бўлмаслиги керак.
Бензин, газ конденсати ва нефт учун янги қурилаётган резервуарлар силжувчи том, понтон ёки газли улаш тармоғи билан жиҳозланган бўлиши керак; сақланаётган нефт ва рангсиз нефт маҳсулотлари ҳажмига кўра газли улаш тармоғи лойиҳа институти томонидан танланади.
Қурилаётган янги резервуарлар пойдеворида нефт маҳсулотларининг оқиб кетиш эҳтимолини аниқлаш учун новлар кўзда тутилиши керак.
Резервуар гуруҳларини ишлатиш шароитларига кўра ифлосланиш камайишининг аниқ воситалари танлаб олинади.
Томи силжийдиган резервуарларда авиация бензинини сақлаш мумкин эмас.
Бензинлар ва нефтлар учун мўлжалланган резервуарлар таъмирлаш олиб борганда ифлосгарчиликни камайтирувчи воситалар билан жиҳозланиши керак.
Янги тайёрланган металл идиш электр статик учқун хавфсизлигини таъминловчи мой-бензинга ва буғга чидамлилик ички қопламага эга бўлиши керак.
Нефт маҳсулотларини қуйгандан сўнг, идиш консервация мойи билан қопланганлигига қарамай ташқи юзаси умуман тоза ва қуруқ бўлиши керак.
Махсус истеъмолчиларга ёки экспортга жўнатишга тайёрланган идишдаги нефт маҳсулотлари пломбаланиши керак.
Иситиш конструкциялари ишлаш тамойили ва белгиланиши-га кўра фарқланади. Асосан иситкичларнинг қуйидаги турларидан фойдаланиш тавсия этилади: муқим ва кўчма; умумий ва маҳал-лий; найчали, циркуляцияли иситиш; буғли, электрли ва б.
Вертикал резервуарларда қовушқоқ нефт маҳсулотларини иситиш учун одатда, стандарт секцияли найчали ичиткичлар, горизантал резервуарларда эса спиралсимон (змеевикли) иситкич-лар ҳам қўлланилади.
Иситкичлар қовушқоқ нефт маҳсулотларини иситилишини таъминлаши ёки қайта ҳайдашда самарадорликка эришиш учун оптимал ҳароратни ушлаб туриши, буғ ва электр энергиясини тежаб – тергаб сарфланишини таъминлаши керак; монтаж қилиш ва таъмирлашда оддий, техник жиҳатдан соз бўлиши керак.
Қовушқоқ нефт маҳсулотларини темир йўл цистерналаридан тўкишда ва резервуарларга қуйишда шундай ҳароратгача қизди-рилиши керакки, унда иситиш ва қайта ҳайдашга минимал энергия сарфланиш таъминланади. Иситишнинг оптимал ҳароратини аниқлаш учун дастлабки маълумоталарни танлаш тўкиш – қуйиш бўйича муайян шароитларга, нефт маҳсулоти ва атроф – муҳит ҳароратига ҳамда нефт маҳсулотлари хоссалари ва ҳ.к..га боғлиқ.
Ўзи оқувчи нефт маҳсулотларини тўкиш – қуйишда иситиш-нинг оптимал ҳарорати, ўрнатилган муддатларда темир йўл ва автомобил цистерналарини тўкиш – қуйишни таъминловчи шароитларга қараб белгиланади.
Мажбурий тўкиш ва қуйишда иситишнинг оптимал ҳарорати насоснинг тортиши, иситиш ва қайта ҳайдашга минимал энергия сарфланишини таъминлаш шароитларига кўра аниқланади.
Нефт маҳсулотини иситишни оптимал ҳароратига автоцис-терналарга маҳсулот қуйганда, шундай ҳарорат қабул қилинади-ки, унда юборилган пунктда иситмасдан тўкиш имкони бўлади. Нефт маҳсулотларининг максимал иситиш ҳарорати 40⁰С ҳисоб-ланади.
Иситишнинг комбинацияланган усулидан фойдаланганда оптимал ҳарорат шундай бўлиши керакки, унда мазкур вақтда ўзи оқиб тўлдиришни таъминлаши керак (ушбу нефт маҳсулоти тури-ни суткалик реализацияси 3 т бўлганда).
Оптимал ҳарорат ва иситиш давомийлиги технологик жараёнларнинг талабларидан келиб чиққан ҳолда танлаб олинади.
Кўчма буғ иситгичлар билан темир йўл цистерналаридаги нефт маҳсулотлари иситиш учун босими 29,4·10⁴ Па бўлган тўйинган сув буғи қўлланилади.
Гидравлик урилишларнинг олдини олиш учун буғ иситгичлар уларга буғ юборишдан олдин маҳсулот (конденсат)дан бўшатил-ган бўлиши керак. Буғни юбориш аста-секин ва буғ ўтказувчи жўмракларни равон очиб амалга оширилади. Буғни резервуар змеевикларига юборганда конденсат чиқариш учун ҳамма найчалар очиқ бўлиши керак.
Буғ иситгичлар герметиклигини назорат қилиш ва нефт маҳсулоти сувланишининг олдини олиш мақсадида оқиб чиқаётган конденсатнинг софлигини доимо кузатиб туриш керак.
Нефт омборхоналарида электр иситишни қўллаганда асосий технологик операциялар қуйидагилар ҳисобланади: нефт маҳсу-лотларини темир йўл цистерналаридан тўкиш: қувурузатгичлар бўйича нефт маҳсулотларини қайта ҳайдаш: резервуарларда нефт маҳсулотларини сақлаш, нефт маҳсулотларини автоцистерналар-га, бочкаларга ва ҳ.к.ларга қўйиш.
Комплекс электр иситишда қовушқоқ нефт маҳсулотларини тўкиш фронти темир йўл грелкалари ва электр иситишли тўкиш асбоблари билан жиҳозланади.
Тўкиш қуйидаги тартибда амалга оширилади:
а) цистерна люки орқали темир йўл грелкаси маҳсулот ичига ботириб туширилади ва тўла кўмилиб, секциялари очилгандан сўнг ишга туширилади:
б) цистерна тўкиш патрубкасига электр иситгичли тўкиш асбоби уланади:
в) цистернанинг тўкиш асбоби очилади ва у тўлганда, қувур узатгичлардаги эластик қиздиргичлар ишга туширилади:
г) электр грелка устидаги нефт маҳсулотининг юзаси 600-700 мм бўлса, тўкиш вақтинча тўхтатилади, тўкиш асбоби ва қувур узатгичларни иситувчи эластик қиздиргичлар ўчирилади:
д) нефт маҳсулоти қолдиғини цистернани кейин тозламасдан бутунлай бўшатилишини таъминловчи ҳароратгача қиздирилади:
е) қолдиқни грелкани ўчириб қўйиб тўкилади, лекин тўкиш асбоби қиздиргичлари ва қувур узатгичларни иситувчи эластик қиздиргичлар ишлаб туриши керак.
Қовушқоқ нефт маҳсулотларини қувур узатгичлар бўйлаб қайта ҳайдашда талайгина танаффуслар қилишга тўғри келади. Бу ўз навбатида йилнинг совуқ вақтларида очиқ ҳавода жойлашган қувур узаткич ва насосда нефт маҳсулотларининг қотишига олиб келади. Бу ҳолда қувур узаткичлар ва технологик ускуналар юзасини тасмали эластик иситкичлардан фойдаланиб иситишни кўзда тутиши зарур.
Резервуарларда нефт маҳсулотларини умумий, маҳаллий ва комбинациялашган электр иситиш усули билан амалга оширила-ди.
Иситиш усулини танлаш, атроф ҳавонинг мавжуд ҳарорати, нефт маҳсулоти маркаси, йилнинг совуқ вақтларида уни реализа-ция қилиш ҳажми, резервуар типи ва ўрнатиш усулига боғлиқ.
Ҳаво муҳити ҳароратини ҳисоблашда энг совуқ беш кунлик ўртача ҳарорат қабул қилинади.
Умумий усулдаги электр иситиш шундай ҳолда қўлланилади-ки, унда нефт маҳсулотини умумий суткали реализация ҳажми резервуар ҳажмига тенг ёки унинг 30% дан кўп бўлиши керак. Шу ҳолда нефт маҳсулотининг ҳамма ҳажми иситилади ва сақлаш жараёнида берилган ҳарорат ушлаб турилади.
Электр иситишни маҳаллий усулида резервуарга жойлашти-рилган, махсус иситиш камерасида, чегараланган ҳажмда нефт маҳсулоти иситилади. Камеранинг ҳажми, суткалик сарфлаш ҳажмига тенг ёки бир сменада реализация қилинган нефт маҳсулоти ҳажми қабул қилинади.
Оралиқ резервуар бирлаштирувчи қиздирладиган қувур узат-кич бўйича тўлдирилади. Тўлдиришни тезлатиш учун бирлашти-рувчи қувур узаткич диаметри камида 250 мм бўлиши керак. Оралиқ резервуар умумий электр иситиш билан ускуналанади. Оралиқ резервуарни тўлдириш узлуксиз ёки вақти-вақти билан бўлиши мумкин.
Оралиқ резервуарлар ҳажми максимал суткалик реализация қилиш имкониятига тенг деб қабул қилинади. Оралиқ резервуарда иссиқни ҳимоя қопламаси бўлиши керак.
Чўктирилган электр иситиш қурилмалари иситкич устидаги маҳсулот қатлами 50 см дан кам бўлмаганда, уларни манбаъга уланишининг олдини олувчи блокировка (юза кўрсаткичлари)га эга бўлиши керак.
Электр иситкич ускуналарини ишлатиш тартиби завод йўриқ-номаси талабларига жавоб берилиши керак.
Қовушқоқ нефт маҳсулотларини электр иситиш воситалари мажмуаси уч гуруҳ электр иситиш ускуналарини ўзига олади: юзаки иситкичлар, чўктириладиган иситкилар, электр иситишли тўкиш – қуйиш қурилмаси.
Қовушқоқ нефт маҳсулотларини электр иситиш мажмуа воситасига хизмат қилувчи ходимлар қуйидагиларни бажаришла-ри шарт: иситкичларнинг таъминланиш ва ҳароратни созлаш схемаларини билиши; берилган ҳароратни ошиб кетишига йўл қўймасдан, иситкич ишлаш режимига қатъиян риоя қилиш; хавфсизлик техникаси қоидаларини билиши ва унга риоя қилиши; иситкич ишлашидаги носозликларни аниқлаб билиши.
Электр иситиш схемаси ишлатган вақтда хизмат қилувчи ходим уни қизиб кетишига йўл қўймасдан, созлаш ва назорат қилиш асбоблари ёрдамида ҳароратни кузатиши зарур; элетр иситкичлар тизимида носозликлар аниқланганда, уларни бартараф қилиш бўйича зудлик билан чоралар кўриши керак. Ортиқча қизиб кетиш ва бошқа носозлик аниқланган ҳолда, электр таъминланишини дарҳол тўхтатиш керак. Электр иситкични ишга туширишни фақат носозликлар тўла бартараф қилингандан сўнг йўл қўйилади.
Электр иситиш тизимларини ишлатишда, қуйидагилар тақиқланади:
А) назорат – ўлчов ва текширув операциялари билан боғлиқ бўлган айрим ҳоллардан ташқари, электр манбасига уланган қурилмада ишлар олиб бориш;
Б) изоляция ёки герметиклаш қопламаси бузилган носоз иситгич ва электр иситкич тизимларини ишлатиш;
В) қувурларга нисбатан ҳимоя қаршилиги 1 Ом – м дан паст бўлган юзаки иситкичлардан фойдаланиш;
Г) электр манбасига уланган эластик тасмали иситкичларни таъминлаш, ўраш ва ўрнатиш.