Нефтегазовая литология

Geologik kesma tuzish 
*
Yer yuzasida ochilib yotuvchi tog' jinslari
geologik xaritalarda ikki o'lchami bilan
tasvirlangani uchun ularning hajmi va 
chuqurlikdagi yotish sharoitlari to'g'risida to'la
tasavvur olib bo'lmaydi. Shuning uchun ham
geologik xaritalarda tasvirlangan tog' jinslari va
strukturalarning uchinchi o'lchami vertikal
geologik kesmalar yordamida ko'rsatiladi. 
*
Geologik kesmalar
yer po'stining ma'lum bir 
chuqurligigacha olingan vertikal kesmadan iborat 
bo'lib, ular geologik xarita bo'yicha, burg'i 
quduqlaridan olingan ma'lumotlar va geofizik 
materiallar yordamida tuzilishi mumkin. 

---

Geologik kesmaning umumiy ko'rinishi. 

---

*
Geologik kesmalar
yuqoridan kesma chizig'i, 
pastdan esa bazis chizig'i va yon tomonlardan 
vertikal miqyos chiziqlari orqali chegaralangan 
bo'ladi.
 
*
Kesma chizig'i
rel`ef yuzasining vertikal
tekislik bilan kesishish chizig'idir. Bazis chizig'i
esa geologik xaritalar bo'yicha kesmalar
tuzganda yotqiziqlarning yotish shakllari va
strukturalarni yetarli darajada ko'rsata oladigan
chuqurlikdan o'tkazilgan gorizontal chiziqdir. 

---

*
Geologik kesma 
tuzishda kesma yo'nalishini to'g'ri tanlab 
olish juda muhim. Chunki xaritaning barcha yo'nalish 
bo'yicha ham joyning ichki geologik tuzilishi to'g'risida to'liq 
ma'lumot olib bo'lmaydi.
*
Geologik kesmalar 
to'g'ri chiziq bo'yicha, ayrim hollarda siniq 
chiziqlar bo'yicha ham tuzilishi mumkin. Kesma chizig'ining 
ikki chekka nuqtasi, agar u siniq chiziqlardan iborat bo'lsa, 
sinish nuqtalari ham, katta harflar bilan belgilanadi. Agar 
tayanch burg'i quduqlari qazilgan bo'lsa, geologik kesma ular 
orqali o'tkazilishi kerak. Kesmada barcha geologik chegaralar
muvofiq, nomuvofiq va intruziv) bir xil uzluksiz qora rangli
chiziqlar bilan ko'rsatiladi. 

---

*
Kesma chizig'i
qatlam yo'nalishiga ko'ndalang o'tganda 
qatlamlar kesmada haqiqiy yotish burchagi bilan
tushiriladi. Agar xaritada qatlamlarning yotish
elementlari ko'rsatilmagan bo'lsa, ular kesma tuzish
jarayonida aniqlanadi.
 
*
Kesma chizig'i
erozion qoldiq orqali o'tganda qatlamlarning 
ostki va ustki yuzasi chegaralari kesma bo'ylab to'g'ri 
chiziq yordamida tutashtiriladi. Bu to'g'ri chiziqning
qiyalik burchagi qatlamning yotish burchagiga teng bo'ladi. 
Boshqa barcha muvofiq yotuvchi qatlamlar ham shunday 
burchakda tushiriladi. Xaritada qatlamlarning yo'nalish 
chizig'i orqali ularning yotish tomonini osongina aniqlash
mumkin. 

---

*
Kesma chizig'i 
qatlamlar yo'nalishiga diagonal o'tgan bo'lsa, ya'ni 
kesma chizig'i bilan qatlamning yo'nalish chizig'i orasida ma'lum 
bir burchak bo'lsa, qatlamlarni kesmaga tushirishda bu burchak 
albatta hisobga olinishi kerak. Chunki, bu holda, qatlamlar 
kesmada haqiqiy yotish burchagi bilan emas, balki ko'rinarli 
burchagi bo'yicha tushiriladi. U burchak har doim haqiqiy yotish 
burchagidan kichik bo'ladi.
*
Kesma chizig'i 
bilan qatlamning yotish chizig'i orasidagi burchak 
qancha kichik bo'lsa, kesmada qatlamning ko'rinarli yotish 
burchagi uning haqiqiy yotish burchagiga shuncha yaqin bo'ladi.
*
Kesma chizig'i 
qatlamning yo'nalish chizig'iga qancha yaqin 
bo'lsa, kesmada qatlamning ko'rinarli yotish burchagi shuncha 
kichik bo'ladi va nihoyat, qatlamning yo'nalishi kesma chizig'ig'a 
mos kelganda, ya'ni, boshqacha qilib aytganda, yo'nalish 
chizig'iga parallel bo'lganda, qiya yotgan qatlam ham kesmada 
gorizontal holda tasvirlanadi. 

---

*
Geologik kesmalarda 
vertikal va gorizontal miqyoslar bir-
biriga teng bo'lishi va ular xarita miqyosiga to'g'ri kelishi 
kerak. 
*
Qatlamlarning qalinligi va yotish burchagi kichik bo'lganda 
kesmaning vertikal miqyosini kattalashtirib olish 
mumkin. Shuni esda tutish kerakki, geologik kesmaning 
vertikal miqyosi uning gorizontal miqyosiga nisbatan
oshishi bilan qatlamlarning kesmadagi yotish burchagi
ham oshadi.
Bunda qatlamlarning yotish burchagi qanchaga oshishi
maxsus jadval yoki nomogramma bo'yicha aniqlanadi. 

---