Nemis klassik falsafasi vakillarining ijtimoiy qarashlari

4. "O'z-o'zidan narsa" Kantning butun falsafasining markaziy tushunchalaridan biridir. "O'z-o'zidan narsa" narsaning ichki mohiyati bo'lib, uni hech qachon aql bilmaydi. Kantning fikricha, bilishda ong ikkita o'tib bo'lmaydigan chegaraga duch keladi: - o'z (ong uchun ichki) chegaralar, undan tashqarida hal etilmaydigan qarama-qarshiliklar paydo bo'ladi, ya'ni. antinomiyalar; - tashqi chegaralar - o'z-o'zidan narsalarning ichki mohiyati. Kantning fikriga ko'ra, inson ongining o'zi o'ziga xos tuzilishga ega, unga quyidagilar kiradi: - sezuvchanlik shakllari: makon va vaqt; - aql kategoriyasi shakllari - o'ta umumiy tushunchalar, ular yordamida dastlabki hislarni yanada tushunish va tizimlashtirish amalga oshiriladi; - ongning shakllari oxirgi oliy g'oyalardir, masalan: Xudo g'oyasi; ruh g'oyasi; dunyoning mohiyati haqidagi g'oya va boshqalar. Falsafa, Kantning fikricha, oliy g'oyalar haqidagi fandir.

• 4. "O'z-o'zidan narsa" Kantning butun falsafasining markaziy tushunchalaridan biridir. "O'z-o'zidan narsa" narsaning ichki mohiyati bo'lib, uni hech qachon aql bilmaydi. Kantning fikricha, bilishda ong ikkita o'tib bo'lmaydigan chegaraga duch keladi: - o'z (ong uchun ichki) chegaralar, undan tashqarida hal etilmaydigan qarama-qarshiliklar paydo bo'ladi, ya'ni. antinomiyalar; - tashqi chegaralar - o'z-o'zidan narsalarning ichki mohiyati. Kantning fikriga ko'ra, inson ongining o'zi o'ziga xos tuzilishga ega, unga quyidagilar kiradi: - sezuvchanlik shakllari: makon va vaqt; - aql kategoriyasi shakllari - o'ta umumiy tushunchalar, ular yordamida dastlabki hislarni yanada tushunish va tizimlashtirish amalga oshiriladi; - ongning shakllari oxirgi oliy g'oyalardir, masalan: Xudo g'oyasi; ruh g'oyasi; dunyoning mohiyati haqidagi g'oya va boshqalar. Falsafa, Kantning fikricha, oliy g'oyalar haqidagi fandir.

5. Aqliy faoliyat va idrokni amalga oshiruvchi “sof aql” ong bilan bir qatorda Kant axloqni anglaydigan “amaliy aql”ni ajratib ko‘rsatadi. I.Kant oliy va so‘zsiz xususiyatga ega bo‘lgan axloqiy qonunni shakllantirdi va uni kategorik imperativ deb atadi. - inson shunday harakat qilishi kerakki, uning xatti-harakati hamma uchun namuna bo'lsin; - inson boshqa odamga vosita sifatida emas, balki faqat maqsad sifatida munosabatda bo'lishi kerak. 6. I.Kantning ijtimoiy-siyosiy qarashlari: - insonga tabiatan yovuz tabiat berilgan; - axloqiy tarbiyada insonni qutqarish va axloqiy qonunlarga qat'iy rioya qilish; - demokratiya va qonun ustuvorligining keng tarqalishi tarafdori edi; - urushlarni insoniyatning eng og'ir aldanishi va jinoyati sifatida qoraladi. 7. Kant falsafasining tarixiy ahamiyati shundaki, u: - quyosh tizimining kelib chiqishiga ilmiy asoslangan tushuntirish berilgan; - inson ongining kognitiv qobiliyatining chegaralari mavjudligi (antinomiyalar, "o'z-o'zidan narsalar") haqida g'oya ilgari surildi; - kategorik imperativ - axloqiy qonun shakllantirildi; - har bir jamiyatda ham, xalqaro munosabatlarda ham demokratiya va huquqiy tartib g'oyasini ilgari suradi; - urushlar qoralanadi, urushlarning iqtisodiy foydasizligi va ularning qonuniy taqiqlanishiga asoslanib, kelajakda "abadiy tinchlik" bashorat qilinadi.

• 5. Aqliy faoliyat va idrokni amalga oshiruvchi “sof aql” ong bilan bir qatorda Kant axloqni anglaydigan “amaliy aql”ni ajratib ko‘rsatadi. I.Kant oliy va so‘zsiz xususiyatga ega bo‘lgan axloqiy qonunni shakllantirdi va uni kategorik imperativ deb atadi. - inson shunday harakat qilishi kerakki, uning xatti-harakati hamma uchun namuna bo'lsin; - inson boshqa odamga vosita sifatida emas, balki faqat maqsad sifatida munosabatda bo'lishi kerak. 6. I.Kantning ijtimoiy-siyosiy qarashlari: - insonga tabiatan yovuz tabiat berilgan; - axloqiy tarbiyada insonni qutqarish va axloqiy qonunlarga qat'iy rioya qilish; - demokratiya va qonun ustuvorligining keng tarqalishi tarafdori edi; - urushlarni insoniyatning eng og'ir aldanishi va jinoyati sifatida qoraladi. 7. Kant falsafasining tarixiy ahamiyati shundaki, u: - quyosh tizimining kelib chiqishiga ilmiy asoslangan tushuntirish berilgan; - inson ongining kognitiv qobiliyatining chegaralari mavjudligi (antinomiyalar, "o'z-o'zidan narsalar") haqida g'oya ilgari surildi; - kategorik imperativ - axloqiy qonun shakllantirildi; - har bir jamiyatda ham, xalqaro munosabatlarda ham demokratiya va huquqiy tartib g'oyasini ilgari suradi; - urushlar qoralanadi, urushlarning iqtisodiy foydasizligi va ularning qonuniy taqiqlanishiga asoslanib, kelajakda "abadiy tinchlik" bashorat qilinadi.