Nemis klassik falsafasi vakillarining ijtimoiy qarashlari

Kant dialektikasi chegara va imkoniyatlar dialektikasidir inson bilimi: his-tuyg'ular, aql va inson ongi.

• Kant dialektikasi chegara va imkoniyatlar dialektikasidir inson bilimi: his-tuyg'ular, aql va inson ongi.
• Fixte dialektikasi o'z-o'zini ijodiy faoliyatini o'rganishga, qarama-qarshilik sifatida o'zini va g'ayridinning o'zaro ta'siriga tushiriladi, bu kurash asosida insonning o'z-o'zini ongining rivojlanishi sodir bo'ladi. Shelling Fixte tomonidan ishlab chiqilgan dialektik rivojlanish tamoyillarini tabiatga o'tkazadi. Uning tabiati rivojlanayotgan, rivojlanayotgan ruhdir.
• Buyuk dialektik Hegel idealistik dialektikaning batafsil, keng qamrovli nazariyasini taqdim etgan. U birinchi bo‘lib butun tabiiy, tarixiy va ma’naviy olamni jarayon sifatida taqdim etdi, ya’ni uni uzluksiz harakat, o‘zgarish, o‘zgarish va rivojlanish, qarama-qarshiliklar, miqdor-sifat va sifat-miqdor o‘zgarishlari, tadrijiylikdagi uzilishlar, kurashda o‘rgandi. eski, yo'naltirilgan harakat bilan yangi. Mantiqda, tabiat falsafasida, falsafa tarixida, estetikada va hokazolarda - bu sohalarning har birida Gegel rivojlanish ipini topishga intildi.
• Barcha klassik nemis falsafasi dialektika bilan nafas oladi. Feyerbaxni alohida ta'kidlash kerak. Yaqin vaqtgacha sovet falsafasida F.Engels tomonidan Feyerbaxning Gegel dialektikasiga munosabatiga berilgan baho Feyerbaxning har qanday dialektikani umuman inkor etishi sifatida talqin qilingan. Biroq, bu savolni ikki qismga bo'lish kerak: birinchisi, Feyerbaxning nafaqat dialektikaga, balki umuman Gegel falsafasiga munosabati; ikkinchidan, Feyerbax haqiqatan ham Hegelning obyektiv idealizm tizimini tanqid qilar ekan, “chaqaloqni suv bilan uloqtirdi”, ya’ni Gegel dialektikasini, uning bilish ahamiyatini va tarixiy rolini tushunmadi.

5. Klassik nemis falsafasi insonparvarlik muammolarini ishlab chiqishda falsafaning rolini ta’kidlab, inson hayotini idrok etishga urinishlar qildi. Bu tushunish turli shakllarda va turli yo'llar bilan sodir bo'lgan, ammo muammoni falsafiy fikrning ushbu yo'nalishining barcha vakillari qo'ygan. Ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lgan narsaga quyidagilar kirishi kerak: Kantning axloqiy ong sub'ekti sifatida insonning butun hayotini, uning fuqarolik erkinligini, jamiyat va real jamiyatning ideal holatini odamlar o'rtasidagi uzluksiz qarama-qarshilik va boshqalar; Fixtening xalqning davlatdan ustunligi, axloqiy ongning inson hayotidagi o‘rnini, ijtimoiy olamni davlat tomonidan himoya qilinadigan xususiy mulk olami sifatida ko‘rib chiqish haqidagi g‘oyalari; Fuqarolik jamiyati, qonun ustuvorligi, xususiy mulk haqidagi gegel ta'limoti; Shellingning axloqiy maqsadni amalga oshirish vositasi sifatida aqlga tayanishi; Feyerbaxning sevgi dini va insonparvarlik axloqini yaratish istagi. Klassik nemis falsafasi namoyandalarining gumanistik intilishlarining o'ziga xos birligi ana shunday.

• 5. Klassik nemis falsafasi insonparvarlik muammolarini ishlab chiqishda falsafaning rolini ta’kidlab, inson hayotini idrok etishga urinishlar qildi. Bu tushunish turli shakllarda va turli yo'llar bilan sodir bo'lgan, ammo muammoni falsafiy fikrning ushbu yo'nalishining barcha vakillari qo'ygan. Ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lgan narsaga quyidagilar kirishi kerak: Kantning axloqiy ong sub'ekti sifatida insonning butun hayotini, uning fuqarolik erkinligini, jamiyat va real jamiyatning ideal holatini odamlar o'rtasidagi uzluksiz qarama-qarshilik va boshqalar; Fixtening xalqning davlatdan ustunligi, axloqiy ongning inson hayotidagi o‘rnini, ijtimoiy olamni davlat tomonidan himoya qilinadigan xususiy mulk olami sifatida ko‘rib chiqish haqidagi g‘oyalari; Fuqarolik jamiyati, qonun ustuvorligi, xususiy mulk haqidagi gegel ta'limoti; Shellingning axloqiy maqsadni amalga oshirish vositasi sifatida aqlga tayanishi; Feyerbaxning sevgi dini va insonparvarlik axloqini yaratish istagi. Klassik nemis falsafasi namoyandalarining gumanistik intilishlarining o'ziga xos birligi ana shunday.
• Mumtoz nemis falsafasi namoyandalari XVIII asr ma’rifatparvarlariga ergashganligini aniq aytish mumkin. va eng avvalo frantsuz ma'rifatchilari tomonidan insonni tabiat va ruhning ustasi deb e'lon qilish, aqlning kuchini tasdiqlash, tarixiy jarayon qonunlari g'oyasiga murojaat qilish. Shu bilan birga, ular bevosita o'zlarini o'rab turgan ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va ma'naviy muhitning so'zchilari bo'lib, o'zlarining borligi sifatida harakat qilishgan: Germaniyaning feodal bo'linishi, milliy birlikning yo'qligi, rivojlanayotgan burjuaziyaning turli yo'nalishlarga yo'naltirilganligi. Buyuk fransuz inqilobidan keyin har qanday inqilobiy harakatdan qo'rqib, murosaga kelish; kuchli monarxiya va harbiy kuchga ega bo'lish istagi.