Nemis va fransuz tillari kafedrasi “dak ga tavsiya etaman” Filologiya fakulteti dekani

3.2 

Voqelikka qaratilgan munosabatga yondashuvga ko’ra modal 

ma’nolar 

Voqelikka  qaratilgan  munosabatga  yondashuvga  ko‘ra  modal  ma‘nolar 

tasdiq va inkor modal ma‘nolarga ega. Ushbu semantik ma‘nolar asosan sintaktik, 

leksik va shuningdek, maxsus iboralar yordamida ifodalanadi. 

―Ta‘kid, tasdiq‖ modalligi. 

Voqelikka qaratilgan  munosabatga  yondashuv  ta‘kid  va tasdiq  ma‘nolarida 

ekanligini ifodalash uchun bir qator vositalardan foydalaniladi. Leksik vositalardan 

modal so‘zlardan: ja, jedenfalls, natürlich, gewie, übrigens; modal yuklamalardan: 

ja  auch,  denn,  doch,  doch  immer;  modal  fe‘llardan:  wollen,  müssen;  sintaktik 

vositalardan  werden+Infinitiv,  um  zu+Infinitiv;  fe‘l  mayllari  va  mustaqil  fe‘llar 

yordamida ifodalanadi. O‘zbek tiliga ha, ha albatta, har qanday holatda, shunday 

bo’lsa  ham,shundoq  ham,  hamisha,  kerak  so‘zlari;  ham,  axir,  -dir,  -ku,  -da 

yuklamalari  va  -ar(-ur)  edi  -ar(-ur)  sifatdosh  qo‘shimchasi  va  edi  to‘liqsiz  fe‘li 

orqali ifodalanadi. 

Ta‘kid, tasdiq ma‘nosini ifodalab kelgan misollar: 

1.  Ja. Frank, Gloria und Laura. Und Personal.  

---

 

53 

Ha, albatta. Frank, Gloriya va Laura. Yana xizmatchilar ham. 

Tasdiqni  ifodalash  uchun  nemis  tilida  ko‘pincha  ja  modal  so‘zidan 

foydalaniladi.  Tarjimada  qisqa  qilib  ha  deb  qoldirsa  ham  yoki  ma‘noni  yanada 

kuchaytirish uchun ha albatta shaklida bersa ham bo‘ladi. 

2.  Das muss bei einem Künstler egal sein.  

Bularning bari ijodkor uchun ahamiyatsizdir.  

Ushbu gapda tasdiqni ifodalash uchun müssen modal fe‘lining infinitiv bilan 

birga  qo‘llanish  holati  kuzatilmoqda.  O‘zbek  tiliga  ot-kesimga  -dir  tasdiq 

yuklamasini qo‘shish yo‘li bilan tarjima qilingan. 

3.  Mich erschlägt das ja auch.  

Bular mening hamjonimga tegib ketishdi.  

Ja auch yuklamasi bu yerda ham ta‘kid, ham tasdiqni ifodalab kelyapdi. 

O‘zbek  tilida  esa  ham  yuklamasi  hamda  fe‘lning  aniqlik  maylida  berilishi 

orqali ifodalangan. 

4.  Wenn  man  jemanden  in  einer  Bedrängnis  sehe,  da  ergebe  sich  doch 

natürlich die Pflicht zu helfen...  

Basharti, biror kishining og‘ir ahvolda qolganini ko‘rsak yordam berish biz 

uchun ham farz, ham qarz-ku?  

Natürlich  modal  so‘zi  tasdiqning  o‘ta  yuqori  darajada  ekanini  ko‘rsatib 

keladi.  O‘zbek  tiliga  ham,...ham...-ku  yuklamalari  yordamida  tarjima  qilingan  . 

Ammo -ku yuklamasi o‘rniga -dir tasdiq yuklamasini qo‘llash o‘rinliroq bo‘lardi: 

Basharti, biror kishining og‘ir ahvolda qolganini ko ‘rsakyordam berish biz 

uchun ham farz, ham qarzdir. 

5. Das ist aber ein Klasse Trick, um die Reste loszuwerden.  

Bu oradagi g‘uborni yuvish uchun bir usul-da.  

Um  zu+Infinitiv  konstruksiyasi  bu  yerda  tasdiqni  ifodalashga  xizmat 

qilmoqda. O‘zbek tiliga fe‘lga -ish harakat nomi qo‘shimchasi uchun bog‘lovchisi 

hamda -da yuklamasi orqali tarjima qilingan 

6. Deine Sache wird ein ganz anderer zu seiner machen!  

7. Sening ishing, o‘g‘lim, boshqa bir kishining gardaniga tushadi!  

---

 

54 

Werden+Infinitiv  ta‘kid  ma‘nosini  ifodalab,  o‘zbek  tiliga  fe‘lning  aniqlik 

mayli shakli qo‘llanilishi orqali tarjima qilingan. 

8. Wenn  es  nur  das  wäre,  so  müsste  freilich  Orsina  sich  in  ihr  Schicksal 

ebensowohl zu finden wissen als der Prinz in seines.  

Agar gap faqat shunda bo‘lsa, Orsina ham, albatta, sizga o‘xshabtaqdirga tan 

bermog‘i darkor edi.