New uzbekistan: innovation, science and education

Апрель 2023 10-қисм
Тошкент
‘‘ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОН: ИННОВАЦИЯ, ФАН ВА ТАЪЛИМ’’
kamol toptirish, ularda insoniy fazilatlarni shakllantirishga e’tibor bergan.
Abdurauf Fitrat o‘z asarlarida o‘quvchilarga zamonaviy, dunyoviy bilim berish kerakligi, 
xalqning ijtimoiy, ma’rifiy ongini oshirish, ma’rifat, milliy taraqqiyot, milliy istiqlol haqida 
nazariy qarashlarini bayon qilgan edi. Bu fikrlar bugungi kunda alohida ahamiyat kasb etmoqda. 
Fitrat Vatanni sevdi, uni valine’mat deb bildi. U o‘z vatandoshlarini aziz diyori Turkistonni sevish, 
uni asrash, Vatan va millat saodati, baxti, ravnaqi uchun fidoyilik ko‘rsatish, jasoratli bo‘lishga 
chorladi: Og‘ir, yigit, sening go‘zal, nurli ko‘zingda Bu millatning saodatin, baxtin o‘qidim. 
O‘ylashingda, turmushingda hamda o‘zingda Bu yurt uchun qutulishning borligin ko‘rdim. Turma 
– yugur, tinma – tirish, bukilma – yuksal. Hurkma – kurash, qo‘rqma – yopish, yo‘rilma – qo‘zg‘al. 
Bu misralarda yoshlarni mustaqil mamlakat ravnaqi uchun kurashga da’vat qilish, ilm olishga, 
ma’rifat egallashga undash o‘z ifodasini topgan. Fitrat “Xurriyat” gazetasida e’lon qilgan bir 
maqolasida shunday yozadi: “......har bir kishi o‘z kuchi va imkoniyatlariga ishonishi lozim. Kimki 
o‘z kuchiga ishonmay, orzu qilgan maqsadlariga intilsa, u, albatta, yarim yo‘lda yiqilib qoladi. Kimki 
ishonsa, u albatta, boshlagan ishini oxiriga olib boradi. Insonga xos bu his-tuyg‘ularni biz millatda 
ham ko‘ramiz. O‘zining milliy kuchlariga ishonmaydigan millatlar, albatta, parokanda bo‘ladi. 
O‘z intilishlarini amalga oshirish uchun tashqaridan yordam kutayotgan xalq sekin-asta jarlikka 
ag‘anaydi....”.[2] Fitrat inson kamolotida oila, jamoa muhim o‘rin egallashi va aqlning barkamol 
bo‘lishi, axloqiy poklik, donishmandlik, shijoatlilik kabi insoniy fazilatlarni ulug‘ladi, inson aqliy 
quvvatining natijasi, aqlning rahbarligisiz saodatga erisha olmasliklarini ta’kidladi. Munavvarqori 
Abdurashidxonov o‘z pedagogik qarashlarida ta’lim-tarbiya va maorifni isloh qilish jamiyatda 
milliy rivojlanish va Vatanni bosqinchilardan ozod qilishning asosiy omili bo‘lishi g‘oyasini 
ilgari surdi,[3] Vatanni ozod qilish, xalq ma’naviyatini yuksaltirish, turmushni farovonlashtirish 
mumkinligiga ishondi. Munavvarqori bolalar qalbiga Vatan tuyg‘usini singdirishni – ularni fuqarolik 
burchlarini samimiy e’tiqod bilan ado etuvchilar qilib kamol toptirish omili hisobladi, u yoshlarni 
bilimlarni puxta egallash, mehnat qilish, umuminsoniy qadriyatlarga sadoqatli bo‘lishga chorladi, 
ota-onalarni farzandlarida ma’naviyat, nafosat, go‘zallik tuyg‘usini rivojlantirishga da’vat qildi. 
Yuqoridagilardan ko‘rinib turibdiki, yoshlarda milliy iftixor tuyg‘usini shakllantirishning asosiy 
omillari mustaqillik, shaxs erki va huquqlarining tan olinishi, mustaqillik uchun bo‘lgan kurashlar 
ajdodlarimiz mashaqqatlarini ular ko‘zi o‘ngida gavdalantirish tarixiy tajribalar haqida talabalarni 
xabardor qilish kabilardan iborat. Shuning uchun ham oliy ta’lim jarayonida ozodligimiz uchun 
kurashgan, uni tavsiflagan hamda ozodlik, erk, ma’naviyat haqidagi fikrlari bilan unga erishish 
yo‘lini belgilab bergan ziyolilarning hayot yo‘llari haqida talabalarni ko‘proq xabardor qilish 
maqsadga muvofiqdir. 
Mustaqillik bergan eng katta imkoniyat millatparvarlik, vatanparvarlik, ma’naviyat, insoniylik, 
ozodlik haqidagi o‘gitlarini talaba-yoshlarga yetkazish, ta’lim tizimi oldida turgan eng muhim 
vazifalardan biri sifatida o‘z yechimini kutmoqda.