Nitrat kislotasini fizik-kimyoviy xususiyatlari va qo‘llanishi

4NН₃Q6NО=5N₂Q6Н₂О (9)
Ammiak-havo aralashmasida NН₃ni miqdori amaliyotda 13%dan oshmasligi kerak, aks holda bu aralashma portlash xavfiga ega bo‘lib qoladi. Aralashmada NН₃ necha % dan oshmasligi bir qator sharoitlarga bog‘liqdir: bosimga, suv bug‘i borligiga, xaroratga, apparatni hajmi, gaz kay tomondan berilishiga va xakozolarga bog‘liqdir.
Oddiy atmosfera bosimida NН₃ni portlash chegaralari asosan 15,5%dan 26,5%gachadir. Toza, quruq, suv bug‘isiz aralashma portlamas ekan. Sanoatda, qurilmalarda, avtomatik asboblar portlashga yo‘l qo‘ymaslik uchun ishlatiladi va ammiakni miqdori 11-12%dan oshmasligi kerak. Platina katalizatorini uzoq vaqt ishlashi ammiakni oksidlash uchun ishlatayotgan havoning va ammiakning tezligiga bog‘liqdir: sintetik ammiak o‘zi bilan birga temir ammiak sintezi katalizatori kukuni), yog‘lar va boshqalar, havo esa uni qayerdan olinishiga qarab,har xil changlar ( temir, kum, fosfatlar ), gazlar (atsetilen, xlor, СО, Н₂S, SО₂, СН₄ va xokazolar )ni qo‘shni sexlardan oli kirish mumkin. Platina katalizator fosfat birikmalariga juda sezgirdir, ayniqsa, fosforli vodorod РН₃ 0,00001% bo‘lsa xam kaytmas kuchli katalitik zahardir, oltingugurtli birikmalar esa kaytar zaxardir. Bu zaharlardan tozalash uchun 10-15% xlorid kislota eritmasi bilan 1-2 soatda platina katalizatori yuvilib, Н₂ alangasida kuritilib, yana katalizator sifatida ishlatilishi mumkinyu
Ammiakni yuqorida keltirilgan (1), (2), (3) reaksiyalar bo‘yicha oksidlashda bir qator oraliq birikmalar platinada hosil bo‘lishi topilgandir;NN-imidoguruh, N₂Н₂-diimid, N-atomar azot, NН₂-amidogruppa, NNO-nitroksil, NН₂ОН-gidroksilamin. Bular esa NN3ni oksidlanish mexanizmiga bog‘liqdir. Mavjud nazariyalardan biri, katalizni adsorbsion-kimyoviy nazariyasiga ko‘ra ammiakni oksidlanishini quyidagicha tasavvur qilish mumkin: О₂ va ammiak gaz aralashmasidan platina yuzasiga diffuziyalanib,О₂: NН₃=5:4=1,25, ya’ni stexiometrik nisbatda bo‘lganda, oksidlanish jarayoni tezligini platina yuzasiga О₂ni diffuziyasi asosan xal qiladi.
Agarda О₂ni miqdorida kamchilikni tashkil etsa, oksidlanish jarayonida elementar N₂ hosil bo‘ladi. Agarda gazda O2ni miqdori stexiometrik miqdordan ko‘p bo‘lsa, oksidlanish jarayonini belgilovchi bo‘g‘in bo‘lib, kislorod bilan o‘ralgan platini yuzasiga ammiakni teshib o‘tish tezligi tashkil etadi.
Nitrat kislotasi olinishining 2-bug‘ini, ya’ni ammiakni oksidlashning 2-bosqichi bu olingan NO(azot ikki oksidi yoki azot monooksidi) ni NО₂(azot to‘rt oksidi yoki azot dioksidi) gacha oksidlashdir. Bu quyidagi reaksiya bo‘yicha ketishi mumkin: