Nivelirlash turlari

Trigonometrik nivelirlash – O―lchangan kiyalik burchagi va masofa orqali nisbiy baladlik hisoblanadi

Triganometrik nivelirlash


Barometrik nivelirlash– nuktada atmosfera bosimi bilan balandlik orasidagi boglanishni aniklashga asoslanadi, barometrlarda amalga oshiri- ladi;
Bu usulda nisbiy balandlik atmosfera balandlikda kam, pastlikda esa ortik bulishiga asoslanib aniklanadi. Agar joy turli balandliklarda yotuvchi nuktalarni M (pastda) va N (balanda) bu nuktalardagi simobli borometr bosimini V1 va V2 desak, bu nuktalar orasidagi nisbiy balandlik h kuyidagi empirik formula yordamida aniklanadi.
h=1870(1+0.0037((t1 +t2 )/2)(lg V1 + lg B2 )
bu yerda t1 t2 – M va N nuktalardagi xavo temperaturasi, 18470 – uzgarmas koeffitsiyent; 0,0037 – temperaturaviy koeffitsiyent.
Barometrik nivelirlash
Gidrostatik nivelirlashda – tutash idishlarda suyuqlik satxining baravar turishiga asoslanadi;
Bu, bazan, shlangaviy nivelirlash deb xam ataladi. Gidrostatik nivelirlashning anikligi yukori bulganidan bu usul inshootlarning chukishini aniklashda, daryo yoki jarlik orkali nivelirlash ishini bajarishda va boshka ishlarda kullaniladi. Bu usul tutash idishlardagi suyuklik yuzasining bir gorizontda turish konuniga asoslanadi. Texnik ishlarda kullaniladigan, texnik shlangaviy nivelir (NShT – 1) deb nomlanadi. Asbob ikki shisha idish (stakan) dan yasalib, bu idishlar yumshok rezina yoki plastmassadan yasalgan turli uzunlikdagi shlang orkali tutashtiriladi. Stakanlar bir xil shishadan silindrik kilib ishlanib, metall g’ilofga joylangan. G’ilofning bir tomoni ochik bo’lib, shu tomondagi shishaga millimetrli shkala yasalgan. Shishaga yarim kilib suyuklik solinadi, keyin shishaning usti bekitiladi. Suyuklik gorizontini belgilash uchun silindr ichiga yengil g’ildirak (doiraviy) kalkovich kuyiladi. Suyuklik bug’lanmaydigan va toza bo’lishi kerak. Qor, yomg’ir va vodoprovod suvlarini ishlatish mumkin.



Gidrostatik nivelirlash