Nizo tabiati, nizo turlari, nizo jarayoni dinamikasi, nizoni hal etish strategiyasi

Konfliktogen vaziyatlar.

Ayrim ziddiyatlarning konstruktiv oqibatlari to`g`risida gapiradigan bo`lsak, ba’zan ikki shaxs o`rtasida kelib chiqqan nizo ularning istiqbolda to`g`ri xulosa chiqarib, shunaday harakatni boshqa qaytarmaslikka, omilkorlikka, xushyorlikka undaydi. Yoki bir qarashda tanbehga asoslangan shaxslararo ziddiyat shaxsni o`z ustida muttasil ishlashga, o`z xulqini o`zi tuzatishiga sabab bo`ladi. Bunday nizolar oqibatida ko`ra konstruktiv deb ataladi.

Destruktivnizoning oqibati esa ko`pincha salbiy bo`lib, u shaxslararo antogonizmni keltirib chiqaradi, tomonlarning asablari charchaydi, ular xastalanib qolishi ham mumkin. Er va xotin o`rtasida, yoki qaynona va kelin o`rtasidagi nizo oila ajrimiga sabab bo`lishi va bir butun oilani buzilib ketishi olib kelishi mumkin. Ijtimoiy psixologik fenomen sifatida nizo yoki ziddiyatga quyidagicha ta’rif berish mumkin.

“Konflikt” so‘zi XIX asrda lotin tilidan kirib kelgan bo‘lib “konfliktus”- “to‘qnashuv” degan ma’noni anglatadi. Konflikt so‘zini ishlatmasdan yashash mumkin, lekin konfliksiz yashash mumkin emas. Balki kelishmovchilik, to‘qnashuv, kurashish, mojaro va shu kabi so‘zlarni barchasini umumlashtirish maqsadida bu so‘z ishlatilsa ajabmas. Oramizda biror marta konflikt va ziddiyatga tushmagan inson bo‘lishi mumkin emas. Shuning uchun ham «agar sizning xayotingizda konflikt bo‘lmasa tomiringiz urishini tekshirib ko‘ring» degan ibora ishlatiladi. Buning xulosasi esa, konflikt - bu hayotimizdagi voqea-hodisa singari oddiy holdir.

Konfliktlar turli joylarda sodir bo‘lishi mumkin. Mana shunday konfliktlardan biri – siz ishlayotgan mehnat jamoasida sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan konfliktlardir. Jamoada sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan konfliktlarning o‘ziga xos xususiyatlari mavjud bo‘ladi. Jamoada sodir bo‘ladigan konfliktlar mana shu jamoada ishlayotgan barcha xodimlarga o‘z ta’siri o‘tkazmay qolmaydi.

Mehnat jamoasidagi vujudga kelishi mumkin bo‘lgan konfliktlar sizdan tashqarida, ya’ni ziddiyat sizning manfaatlaringizni o‘zida jam qilmagan, yoki sizni ham qamrab olgan, ya’ni sizning manfaatlaringiz konflikt orqali buzilayotgan va yoki aksincha, sizning manfaatlaringiz yutib chiqayotgan, yoki alohida holda siz va sizning hamkasbingiz, siz va sizning rahbaringiz o‘rtasida, yoki umuman butun jamoa orasida vujudga kelishi mumkin.

Jamoadagi konflikt kim o‘rtasida sodir bo‘lishiga qaramay mana shu jamoada ishlayotgan xodimlarning barchasiga o‘z ta’sirini o’tkazmay qolmaydi.¹

Siz jamoada sodir bo‘lgan ziddiyatdan tashqarida bo‘la olmaysiz. Agar siz konfliktga umuman aralashmasangiz ham, sizdan konfliktga nisbatan o‘z munosabatingizni oydinlashtirish so‘ralganda, xohlang-xohlamang ziddiyatga nisbatan o‘z fikringizni, o‘z xulosalaringizni aytishga majbur bo‘lasiz.

10.