Nizomiy nomidagi tdpu tabiiy fanlar fakulteti

Kurs ishining maqsadi. Oliy ta'lim muassasalarida kimyo yo‘nalishi bo’yicha 
ta’lim olayotgan talabalarga tabiiy va texnik obyektlar analizimetodlari bo’yicha 
bitiruvchilarni kelajakda oldiga qo’ygan maqsadlari asosida biror bir jarayon analizi 

---

5 
sxemasini tuzish va uni analiz qilishning optimal metodlaridan foydalangan holda 
o‘tkazishdan iborat. 
Kurs ishining vazifalari. Oliy ta'lim muassasalarida Toyingan uglevodorodlarning 
Gomologik qatori mavzusining asosiy tushunchalarini tahlil qilish, innovation 
texnologiyalardan foydalangan holda mavzuni tahlil qilish.
Kimyo fani yuzasidan muzokaralar o'tkazish, uning natijalarini tahlil qilish va 
tegishli xulosalar chiqarish. 
 
Kurs ishining tuzilishi. Mundarija, kirish, asosiy qism, 2 ta bob 5 ta paragraf, 
xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro'yxatidan iborat. 

---

6 
II. Asosiy qism 

I BOB.
 
UGLEVODORODLAR, ULARNING BIRIKMALARI, 
XOSSALARI VA AHAMIYATI 
1.1. Uglevodorod nima va uning xossalari, turlari hamda 
qo‘llanilishi 
Uglevodorodlar — molekulalari faqat uglerod va vodorod atimlardan tuzilgan 
organik birikmalar sinfi. U tuzilishiga koʻra, atsiklik yoki alifatik (molekuladagi 
uglerod atomlari birbiri bilan chiziqli yoki tarmoklangan zanjir boʻlib boglangan), 
izotsiklik yoki karboiiklik (molekulasi 3 ta va undan koʻp uglerod atomi halqasi — 
siklidan iborat) xilga boʻlinadi. Bu guruh U. atsiklik va aromatik uglevodorodlardan 
iborat (yana qarang Aromatik birikmalar). Atsiklik U toʻyingan uglevodorodlar va 
toʻyinmagan uglevodorodlarsan tashkil topgan. Alitsiklik U. ham toʻyingan va 
tuyinmagan bulishi mumkin. U. gomologik katorlar hosil qiladi (yana 
qarang Organik kime). Neft, tabiiy yonuvchi gazlar, baʼzi sanoat gazlari va smolasi 
U.dan iborat
1
.
Tabiatda uchrashi, gomalogik qatori, nomlanishi va izomeriyasi. 
Molekulalaridagi uglerod atomlari o’zaro oddiy 

-bog’lar bilan bog’langan va 
qolgan valentliklari vodorod atomi bilan to’yingan birikmalar to’yingan 
uglevodorodlar yoki alkanlar (parafinlar) deb ataladi. 
Parafinlar deyilishiga sabab oddiy sharoitda hyech qanaqangi kimyoviy reaksiyaga 
kirishmaydi, o’ta passiv moddalardir. Gomologik qatori quyidagicha: 
CH
4
– metan C
2
H
6
– etan 
1
 
Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi
 (2000-2005) 

---

7 
C
3
H
8
– propan C
4
H
10
– butan 
C
5
H
12
– pentan C
6
H
14
– geksan 
C
7
H
16
– geptan C
8
H
18
– oktan 
C
9
H
20
– nonan C
10
H
22
– dekan. 
Umumiy formulasi – C
n
H
2n+2
Tuzilish va kimyoviy xossalari o’xshash bo’lib, tarkibi bir yoki bir nyecha CH2 
guruh bilan farq qiluvchi moddalar qatori gomologik qator deyiladi. Moddalar esa 
gomologlar deyiladi.
Uglevodorodlar juda ko'p qirrali moddalardir juda xilma-xil mahsulotlarni