Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti muhandislik grafikasi va uni o’qitish metodikasi fanidan 8-sinf uchun

Av kbsma asosida muntazal o’n ikki burchak yasash
Tanlangan nuqtalan o‘n ikkita nur taratamiz. AV kesmani qoq o‘rtasini nur taralgan nuqtaga to‘g‘rilab gorizontal chiziq chizamiz. Nur taralgan nuqta orqali vertikal chiziq o‘tkazamiz. (Bu vertikal chiziq yaqin joylashgan ikkita nurni qoq o‘rtasidan o‘tishi shart). So‘ngra A va V lan vertikal chiziqlar chizamiz. Bu chiziqlar nurchiziqqa taqalgan nuqtasi bilan nur taralgan nuqtagacha bo‘lgan oraliqni radius qilib nur taralgan nuqtadan aylana chizamiz. Aylana nurchiziqlarni kesib o‘tib o‘n ikkita nuqtani vujudga keltiradi. Shu iuqtalarni ketma-ket tutashtirsak, muntazam o‘n ikki burchak xosil bo‘ladi, (Shakl 5).
Ayalana va yeymar maqazini topish
N
aqqoshlikda aylana yeki yoylarni markazini topish zaruriyati uchrab
turadi, biz quyida aylana va yoylarni markazinch topish xaqida tuxtalib
o‘tamiz. Aylanani
markazini topish -
buning uchui aylanada
oralig‘i ixtiyoriy uchta
nuqta tanlab bu

nuqtadan yoylar kesishtiramiz. Yoylarni tutashgan nuqtalari orqali chiziqlar o‘tkazamiz, Bu chiziqlar O nuqtada kesishib o‘tadi. Topilgan O nuqta aylanani markazidir. Yoyni markazini topish xam aynan shuni o‘zi - yani ikki chiziqni kesishib o‘tgan O nuqtasi yoyni markazidir. Shakl 6 va 7.

AYAANANI UChGA BO’AISh.
Aylanada A nuqta tanlaymiz-da, A dan aylana
larkazi orqali chiziq o‘tqizib Ye nuqtani topamiz. Ye lan aylana radiu ;ini o‘lchab qo‘yib, V va S nuqtalarini topamiz. Shakl 8.
90° Burchakni yasash
Ixtiyoriy o‘lchamla AV kesma chizma chizib AV ga teng ralius >ilan A va V lan yoylar chizamiz. Yoylar S nuktala kesishib Tadi. Biz V nuqtadan S orqali to‘g‘ri chiziq o‘tkazamiz. S «uqtalan shu chiziqqa yoy kesishtirib Ye nuqtani topamia A ni : bilan tutashtirsak, 90° burchak xosil bo‘lali. Shakl 9.
Yoy va aiamyetr
Ralius leb har bir aylana yoki yoyni markazi O lan ylana yoki yoyni yasovchi chizigigacha bo‘lgan o‘lchamni ytilali. Ralius K bilan belgilanali.
Aylanani markazi orqali o‘tgan to‘g‘ri chiziq diametr yeyiladi. Shakl 10.