Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti pedagogika va psixologiya fakulteti "pedagogika" kafedrasi

Xulosa qilib aytadigan boʻlsak, guruh rahbari har doim oquvchilaridan habardor bolib turishi kerak. Masalan, bir oquvchining ozlashtirishi yomon bolsa uni yaxshilash uchun oqituvchi birinchi orinda ota-onasi bilan uchrashib, surushtirish kerak. Nimaga yaxshi oqimayapdi, nima uchun darslarni oz vaqtida qilmaydi, shular haqida ota- onasi bilan suhbat olib boorish kerak. Agar bolaning oilasida xamma sharoit bolib bola ozi yaxshi oʻqishni hoxlamasada ozi oylagan natijaga erisha olmayotgan bozlsa, oqituvchi bolaning yaxshi oqiydigan ortogini yoniga otqazib qoyishi kerak. Bundan tashqari oshanga oxshagan passiv oquvchilarni toplab har xil fanlardan masalan, matematika, ona-tili, oqish va boshqalardan qoshimcha darslarni tashkil etib, bolalarni oqishga bolgan talabini, qiziqishini yanada oshirishga oqituvchi harakat qilishi kerak. Oʻquvchilarning ota onalari bilan faol ishlashi kerak. Negaki, oquv yurtida guruhida bolayotgan ishlardan ota-onalari ham xabar topib, qiynalgan vaqtida hamroh bolishi lozim. Buning uchun ota-onalar bilan oqituvchining ortasida boglab turuvchi aloqa daftarchaasini tutushi va uni doimo qoldirmasdan yuritib borishi darkor.
4.Hozirgi zamon pedagogika oldida turgan muhim muommolardan biri
Oʻqituvchi va pedagogik mehnat sharoiti muommosi hisoblanadi. Chunki oqituvchida barcha Pedagogik gʼoyalar mujassamlangan bolib, uning faoliyati orqali bu pedagogok goyalar amalga oshiriladi va hayotga tadbiq etiladi.
Oʻqituvchining kop qirrali va murakkab faoliyati zaminida yosh avlodni odobli, etiborli qilib tarbiyalash, ularni ilmiy bilimlar bilan qurollantirish kabi muhim vazifalar yotadi. Bularni amalga oshirish esa oʻqituvchining hilma hil faoliyatiga bogliq: bolalarni oqitish, oquv yurtidan va guruhdan tashqari ishlarni tashkil eta bilish, otkazish, ota-onalar ortasida pedagogik targibot ishlarini olib borish va hakozo. Bularni hammasi oqituvchilardan chuqur bilimlarga ega bolishni, oz sohasini, bolalarni sevishni talab etadi.
Respublikamiz mustaqilligi elon qilingan sana 1991-yil 31-avgust xaalqimiz hayotida ulugʻvor voqealardan hisoblanadi. Endi xalqimiz ozining boy tarixi, madaniyati, uruf odatalarini organishi, targib qilishi, ozligini tanishi imkoniyatiga ega boladi. Bu voqeadan song kop sonly oqituvchilar jamoalari oldiga Vatan ravnaqi uchun hormay-tolmay xizmat qila oladigan, buyuk vatan yollaridan oz jonini ham ayamaydigan yoshlarni tarbiyalash vazifasi kondalang qoyiladi. Bu vazifa oliy talim konsepsiyasida alohida takidlanadi.
Shuning uchun bunday ulkan vazifani amalga oshirishda guruh rahbari ham ozining beqiyos hissasini qoshadi. Guruh rahbarining asosiy vazifalaridan biri bizning kelajagimiz bolmish yosh avlodni togri, insonparvarlik ruhida tarbiyalashdan iborat. Tarbiya jarayonida oqituvchi va guruh rahbari bir birini tushunish kerak va guruh rahbari oquvchilarga etiborliroq bolishini taqoza qilladi.
Guruh rahbari ishini oquv yurti mamuriyati bilan birgalikda va mahalla jamoasi bilan hamkorlikda tarbiyoviy ishlarni olib boradi. Oqov yurti mammuriyati guruhda rahbar va u olib borayotgan ishlarni qollab quvvatlash lozim. Chunki guruh rahbari oz oquvchilarini biladi va ularni tarbiyalash uchun nimalar qilish kerakligini hisobga olib ish yuritadi.
Pedagog ishini manaviyat ishlari boyicha derektor orinbosari boshqaradi.Pedagogning ish rejasini oquv yurti direktori va manaviyat va marifat ishlari boyicha direktor orinbosarlari tuzadi va boshqaradi.
Oʻquv faoliyatida bilim, konikma va malakani egallaydilar. Oʻqituvchi guruh bilan yolgiz ishlaydi va kopincha tarbiyach sifatida ish yuritadi. Oʻqituvchilarning bolalarga bolgan munosabati katta mehribonlik va gamxurlik bilan xarakterlanadi. Bu esa talabchanlik bilan olib borildi. Oʻqituvchilar bilan boladigan oʻzaro mumosabatlrni togri yolga quyish hamda oquvchilarning osishi va rivojlanishiga qarab ularni qayta qurish hissiyoti ham guruh rahbari uchun muhim ahamiyatga ega. Oʻquv yurti ustavida guruh rahbarining asosiy vazifalari belgilab beriladi. Guruh rahbari barcha oʻquvchilar bilan birgalikda aloqada bolib ozining guruhibilan tarbiyaviy ishlarni olib boradi. Oqituvchilar tomonidan oquvchilarga qoyiladigan Pedagogik talablar birligiga erishadi. Ota-onalar, kuni uzaytirilgan gruppa tarbiyachilari jamoatchilik bilan doimo aloqada bolib turadi.
Zarur bulganda vaqtida yordam korsatib tashkil qiladi, Guruhda belgilangan hujjatlarni olib boradi va uni oquv yurti mamuriyatiga taqdim etadi. Oqituvchilar sogligini mustahkamlashga doir ishlarni otkzadi va mehnat qilishga orgatadi. Guruh rahbari ishining oziga xos xususiyati shundan iboratk, u oddiy bolalar jamoasini emas balki oquvchilar jamoasini shakillantiradi. Oquvchilarning asosiy vazifasi oqishdan iborat. Shuning uchun guruh rahbari dastavval bolalarning oqishiga qanday munosabatda ekanliklarini, ozlarini qanday tutishlarini uy vazifalarini sidqidildan bajarishlari yoki bajarmasliklarini aniqlaydi. Va nihoyat eng muhimi ularning oqishidagi moljallari nimalardan iborat. Bu moljallar ijtimoiy mohiyatga molik yoki molik emasligi hisoblanadi.
Pedagogguruh bilan ishlashning dastlabki bosqichida turli vaziyatlarga duch kelishi mumkin.
Guruh rahbar jamoa rivojlanishining aniqlangan darajasidga qarab tarbiya usullarini tanlaydi. Bundan oquvchilarning yosh hususiyatlarini hisobga olish qoshimcha shart hisoblanadi. Pedagog shaxsni har tomonlama yetuk kamol toptirishda katta rol oymaydi. Aqliy tarbiya shaxsni har tomonlama tarqqiy etishda muhim rol oynaydi. Oqituvchi axloqiy tarbiyaning vazifasi va mazmunini oquvchilarda ekologik ong va madaniyatni shakillantiradi.

Oʻqituvchilik kasbiga shu jumladan guruh rahbari kasbiga xos bolgan muhim fazilatlardan biri-bolalarni sevishi ularning hissiyoti bilan qiziqishi, har bir shaxsni hurmat qilishdan iborat.

Bolani sevgan butun kuch va bilimni bolalarning kelajagi buyuk vatanga sodiq fuqor qilib tarbiyalashga safarbar qila oladigan odamgina haqiqiy oqituvchi bola oladi. Bolaga befarq, uning kelajagi bilan qiziqmaydigan, oqituvchilik kasbiga loqayt odam haqiqiy oqituvchi bola olmaydi.
Oʻqituvchi: Ozbekiston kelajagi buyuk davlat ekaniga ishonadigan milliy iftihorli bolishi;
-bolalarni xalq pedogogikasidurdonalari hamda milliy qadiraylarimiz asosida tarbiyalay olishi;
-nutqiy ravon, xalq tili boyligi ifoda usuli va tasvir vositalarini adabiy tili uslubi va meyorini tola egallagan bolishi zarur.
Oʻqituvchilik kasbiga xos bolgan bunday fazilatlarni undagi pedogogik odob guruh rahbarining yuksak kasbiy faziltidir. U oqituvchining savodli bolishiga, oz hissiyotini idora eta olishiga, bolalarga Pedagogik tasir otkazish vosita va meyorlarini belgilash aniqlashda yordam beradigan fazilat hisoblanadi. Yuksak pedogogik odobga ega bolgan guruh rahbarigina guruhda motadil psixologig iqlim ornata oladi, bolalar qalbiga tez yol topa oladi.
Oz xizmati xususiyatiga kora guruh rahbari tashikotchilik fazilatiga ham ega bolmogI lozim. Buning uchun oqituvchi tashabbuskorlik qobilyatiga ega bolib har doim tetik, gayratli, oz kuchi va imkoniyatiga ishongan bolmogI zarur. Tashabbuskor va gayratli guruh rhbari bolalarni oz orqasidan ergashtira oladi, oquvchilar unga ergashadi. Oqituvchilik kasbi juda katta ruhiy va jismoniy kuch talab etadi, shuning oqituvchining salomatligi ham malum talablar qoyiladi. Oqituvchining ovoz paychalari rivojlangan, korish qobilyati yaxshi bolishi kerek. Uzoq tikka tura olishi, kop yurishi, epchillik kabi fazilatlarga ham ega bolmogI muqarrar.
Oʻzbekiston Respublikasi oily talim mutaxassis vazifalari quyidagicha belgilangan: “mutahasis oz faoliyatini sohasidagi qatiy nazar, ijodiy jamoalarda ishlay olish qobilyatiga, menejmint va marketing sohalarida tayyorgarlikka ega bolishi yani texnologiyalarni joriy etishning xojalik ijtimoiy va madaniy jihatlarini aniq tasavvur qila olishi kereak.
Ushbu fikirlar oqituvchilarga ham yani mohir gurih rahbarlariga ham bevosita taaluqlidir. Chunku jamiyatimizda sodir bolayotgan tub ozgarishlar, bozor munosabatlariga kirib borishimiz oqituvchilarni nafaqat kasbiy bilimlarini, balki iqtisodiy yuridik, texnikaviy bilimlardan ham xabardor bolishini taqozo qilmoqda. Bu orinda guruh oqituvchilari, guruh rahbarlarining xizmati katta.
Guruh jamoasini jislashtiruvchi omillardan biri oquv tarbiya mazmunidir. Davlat talim standarti asosida belgilangan fanlarning mazmuni salohiyati oʻquvchilarning manaviy-ahloqiy tarbiyasi bilan birga jamoaga xos bolgan ortoqlik dostlik hamkorlik, adolat parvarlik mehru-shavqat kabi fazilatlarni uygunligi tufayli jipslashadi. Shu tufayli davlatimiz darsliklarini yangi avlodni tuzish kontseptsiyasiga etibor qaratadi, hamda talim mazmunini milliy istiqlol goyasi asosiy tamoillar bilan boyitishga etibor kuchayadi. Guruh rahbari ishida oquvchilar jamoasini shakllantirish markaziy vazifa hisoblanadi. Chunki jamoa tojini tarbiyalash kommunistik tarbiya-yetakchi prinsipidir. Tarbiya metodlarini tanlashda ularning jamoadan rivojlanishi darajasiga mosligi muvafaqiyatining muhim sharti hisoblanadi.
Guruh majlisi har bir guruh uchun alohida guruh rahbarligi boshchiligida otkaziladi. Guruh majlisida asosiy mavzu tarbiyaga oid bolgan maqolalar, ertak-matnlar, sherlar asosida bayon etiladi.
Hozirgi zamon oqituvchisining asosiy fazilatlaridan biri oz kasbiga sadoqatliligi, goyaviy etiqodligiga, oz kasbini sevishi, bu kasbga bolgan cheksiz sadoqat oqituvchini boshqa kasb egalaridan ajratib turadi. CHunki oquv yurtida talim-tarbiya ishning yuqori saviyada oqituvchiga, uning kasbiy tayyorgarliga bogliq.
Guruh rahbari shaxsiga qoyiladian muhim talablardan bir guruh rahbarining oz ishini yaxshi bilishidir. Uning metodikasini puxta ozlashtirgan bolishi zarur. Shuni togri tashkil qilish va uni bolalar bilan tushunarli, qiziqarli va masuliyatli his
qilgan holda olib boorish kerak. Oquvchilar oqituvchi bilimini bolalarga yetkaza olishi imkoniyatlarini qadrlabgina qolmay, balki uning shu predmetga bolgan qiziqishini, uning fidoiyligini ham qadrlashadi, taqdirlashadi.
Guruh rahbarining yuksak madaniyati, uning teran bilim doirasi (ayniqsa, Ozbekiston mustaqilikka erishgandan song xalqimizning oz tarixini, madaniyatini, urf-odatini, organishiga, bilishga bolgan qiziqishi ortib borayotgan davrda) talim-tarbiyaishlarini muvoffiqiyatli kechishga yordam beradi. Hozirgi zamon oqituvchisi ayniqsa guruh rahbari milliy qadryatlarimizni bilibgina qolmay, uni keng ota-onalar jamoatchiligi ichida, guruhda otashin targibotchisi ham bolishi kerak.
Oʻqituvchilik kasbi juda katta va jismoniy kuch talab etadi. Shuning uchun oqituvchining ayniqsa guruh rahbarining salomatligiga ham malum talablar qoyiladi.O’qituvchi qoyiladigan umumiy talablar guruh oqituvchisining kasbini oziga xosligi ayrim spetsifik talablarni keltirib chiqaradi. Chunonchi, guruh oqituvchisi anatomiya,fizalogiya, oquv yurti gigienasi fanlaridan xabardor bolmogI, oquvchilar faoliyatini shu fanlar tavsiyasi asosida tashkil etishi lozim; (guruh gigeinik talabga javob berishi, oquvchilar rejimi, ularning aqliy va jismoniy rivojlanishini kuzatishi va togri yonaltirish); oqituvchi oz nutqini iroda qilishi; adabiy nutq normalariga rioya qilishi, ovozning baland pastligiga ahamiyat berishi, nutqining jonli, ifodali bolishiga etibor berishi; bolarini charchatib qoymaslik maqsadida ish turlarini tez-tez ozgartira olishi, ota-onalar ortasida pedagogik bilimlarni targIb qilishi, ular bilan yaqindan aloqa ornata olishi (bu faoliyatini turi boshlangich guruh oqituvchilarini, jismoniy holatini organishga yordam beradi) va ularga tarbiyaviy tasir otkazishga yordamlashishi kerak. Nihoyat u oz ustida tinmay ishlamogI lozim.