Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti q

 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
66 
3.Boshlang‘ich    sinf  o‘quvchilarining  ta’lim-  tarbiyasida  milliy-  ma’naviy 
qadriyatlardan foydalanish imkoniyatlari 
Mustaqillik  yillarida  yosh  avlod,  jumladan,    boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarini 
ma’naviy-axloqiy  jihatdan  tarbiyalash,  ularning  komil  inson  bo‘lib    еtishishlariga  
erishish davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biri deya e’tirof etildi. Bu o‘rinda 
O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  I.A.Karimov  «Fidokor»  gazetasining  muxbiri 
savollariga  javob  berar  ekan,  bugungi  kun  yoshlari  ega  bo‘lishlari  zarur  bo‘lgan 
fazilatlar  quyidagilar  ekanligiga  alohida  urg‘u  beradi:  «...  yoshlarimizning  iymon-
e’tiqodlarini mustahkamlash, irodasini baquvvat qilish, ularni o‘z mustaqil fikriga ega 
bo‘lgan barkamol insonlar etib tarbiyalash, ularning tafakkurida o‘zligini unutmaslik, 
ota-bobolarning  muqaddas  qadriyatlarini  asrab-avaylash  va  hurmat  qilish  fazilatini 
qaror  toptirish,  ularning,  men  o‘zbek  farzandiman,  deb  g‘urur  va  iftixor  bilan 
yashashiga erishishdir»
20
  
Boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarida  milliy  aksiologiyani  shakllantirish  uzoq 
muddatli,  murakkab  jarayon  hisoblanadi.  Bu  jarayonning  samarali  tashkil  etilishi 
bir  qator  omillarning  ta’siri  asosida  kechadi.  Tadqiqotni  olib  borish  chog‘ida 
boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarida  milliy  aksiologiyani    shakllantirishning  muhim 
omillari quyidagilar ekanligiga ishonch hosil qilindi . 
Bugungi  kunda  rivojlangan  xorijiy  mamlakatlar,  jumladan,  Yaponiya,  Janubiy 
Koreya  kabi  mamlakatlar  yoshlarda  milliy  g‘urur,  milliy  iftixor  tuyg‘usini 
shakllantirish  borasida  katta  pedagogik  tajribaga  ega.  Ana  shunday  tajribalardan 
biri – yoshlar bolalikdan– milliy-madaniy meros, mamlakat tarixi bilan tanishtirilib 
boriladi.  Ta’lim  muassasalaridan  ta’lim  oluvchilarda  kunning  ikkinchi  yarmida 
milliy  urf-odatlar,  marosim  va  an’analarni  tashkil  etish,  ularni  o‘tkazishga  oid  
ko‘nikma  va  malakalar  amaliy  mashqlar,  mashg‘ulotlar  asosida    shakllantirib 
boriladi.  Bu  kabi  tajribalarni  respublika  uzluksiz  ta’lim  tizimiga  tatbiq  etish 
maqsadga muvofiqdir.     
                                           
20
 I.A.Karimov «Fidokor» gazetasining muxbiri savollariga javoblari. 

 
 
67 
Boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarining  ta’lim-  tarbiyasida  milliy    aksiologiyani 
shakllantirishning  psixologik-pedagogik  va  falsafiy  jihatlarini  yaxlit  holda 
o‘rganish  zaruriyati  yuzaga  kelgan  bo‘lsada,  bugungi  kunga  qadar  bu  masalaning 
o‘z  еchimini  topmayotganligi,  uning  samarali  yo‘llari  aniqlanmaganligi,  omillari 
va vositalarining еtarli darajada o‘rganilmaganligi. 
Masalaning  bu  jihatini  o‘rganish  yo‘lida  dastlabki  harakatlar  boshlangan,  endigi 
vazifa bu harakatning samarali chora-tadbirlarini belgilashdan iborat.  
Demak, tadqiqotni olib borish mavjud muammolarni  bartaraf etishning samarali 
yo‘llari quyidagilar ekanligini tasdiqladi: 
1. Ta’lim- tarbiya  jarayonida  boshlang‘ich sinf o‘quvchilariga milliy qadriyatlar, 
ularning  ijtimoiy  ahamiyati,  o‘zbek  xalqining  jahon  ilm-fani  va  sivilizatsiyasiga 
qo‘shgan hissasi haqidagi ma’lumotlarni berishga jiddiy e’tibor qaratish. 
2.  Tarbiyaviy  jarayonda  boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarida  milliy  qadriyatlarga 
nisbatan    milliy  iftixor  tuyg‘usini  shakllantirishga  xizmat  qiluvchi  tadbirlarning 
еtakchi  o‘rin  tutishi  hamda  tashkil  etilayotgan  tadbirlarning  g‘oyaviy  jihatdan 
yuksak saviyada bo‘lishi uchun barcha imkoniyatlarni ishga solish. 
3.  Boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarida  milliy  qadriyatlarga  nisbatan    milliy  iftixor 
tuyg‘usini  shakllantirish  jarayonida  ommaviy  axborot  vositalari  xizmatidan 
samarali  foydalanish  va  ularning  bu  boradagi  rolini  oshirish,  ana  shu  maqsadda 
ommaviy  axborot  vositalari  bilan  keng  jamoatchilik  o‘rtasida  ijodiy  hamkorlikka 
erishish,  ya’ni,  ularning  faoliyatiga  jamoatchilik  bahosini  berish  tizimini  ishlab 
chiqish va mazkur tizimning to‘laqonli ishlashini ta’minlashga erishish. 
4.  Ishlab  chiqarish  va  ijod  sohalarida  samarali  faoliyat  yuritayotgan  zamona 
qahramonlarini  yoshlarga  tanishtirishga  alohida  e’tibor  qaratish  va  bu  yo‘lda 
faollik ko‘rsatish.     
5.  Oilalarda  yoshlarning  milliy  qadriyatlar,  eng  muqaddas  oilaviy  an’analar, 
shuningdek, milliy ma’naviy-axloqiy qarashlar asosida tarbiyalashga jiddiy e’tibor 
berilishiga erishish. 

 
 
68 
6.  Yoshlar  o‘rtasida  vatanparvarlik  va  harbiy  vatanparvarlik  g‘oyalarini  targ‘ib 
etuvchi  tadbirlarning  keng  ko‘lam  va  yuksak  saviyada  tashkil  etish  an’anasini 
qayta tiklash. 
7.  Yoshlar  o‘rtasida  etnik  ziddiyatlar,  diniy  qarama-qarshiliklar  hamda  g‘oyaviy 
buzg‘unchilikni keltirib chiqaruvchi har qanday harakatga qarshi keskin kurashish, 
ularda g‘oyaviy immunitetni qaror toptirishga erishish. 
Yuqorida  ifodalangan  masalalarning  ijobiy  hal  etilishi  boshlang‘ich  ta’lim 
tizimida  boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarida  milliy  aksiologiyani  shakllantirishda 
sezilarli yutuqlarga erishishni kafolatlaydi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
69 
Bob bo‘yicha xulosa 
Mustaqillik  o‘zbek  xalqiga  ma’naviyatimizni  qayta  tiklash  imkoniyatini  berdi. 
Masalan, Navro‘zni zo‘r shodiyonalik bilan bayram qilmoqdamiz, Navro‘z, Hayit, 
xalqning  azaliy  urf-odat  va  an’analarini  davom  ettirish  imkoniyatiga  ega  bo‘ldik. 
O‘zbek xalqi bu davr mobaynida o‘zaro birikib, ahillikda yashash ko‘nikmasi ega 
bo‘ldi. 
Mustaqillik sharofati  bilan  din tiklandi,  ma’naviyatimiz  asosi bo‘lgan o‘zbek tili 
davlat  tili  maqomiga  ega  bo‘ldi,  jamiyatda  tarixiy  adolat  o‘rnatildi,  “Shahidlar 
xotirasi”  ziyoratgohi,  istibdod  davrining  qurbonlari,  ularning  hayoti  bilan  bog‘liq 
haqiqatlar tiklandi. 
Mustaqillik  tufayli  ilm-ma’rifat,  pedagogik  fikr  rivojiga  katta  hissa  qo‘shgan, 
xalqimiz  faxri,  iftixori  bo‘lgan  –  Mahmudxo‘ja  Behbudiy,  Abdurauf  Fitrat, 
Abdulhamid  Cho‘lpon,  Munavvarqori  Abdurashidxonov,  Abdulla  Qodiriylarning 
nomlari  tiklandi,  ruhlari  shod  qilindi.  Ularning  ma’rifiy  g‘oyalari,  qarashlari 
o‘rganilib,  hayotga  tatbiq  etilmoqda.  Ular  orzu  qilgan  ozod,  erkin  Vatan  bunyod 
etildi. 
Mustabid  tuzumi  yillari  davomida  talaba-yoshlar  Abdulla  Qodiriy,  Behbudiy, 
Fitrat,  Munavvarqori  Abdurashidov,  Abdulla  Avloniy,  Cho‘lpon,  Usmon  Nosir 
kabi ozodlik fidoiylari bo‘lgan ziyolilar haqida juda kam va noto‘g‘ri ma’lumotga 
ega  edilar.  Mustaqillik  bergan  eng  katta  imkoniyat  talaba-yoshlarni  ushbu 
ziyolilarning  qarashlari  bilan  tanishtirish  imkoniyatining  vujudga  kelganligidir. 
Shuning  uchun  ham  ularning  millatparvarlik,  vatanparvarlik,  ma’naviyat, 
insoniylik,  ozodlik  haqidagi  o‘gitlarini  talaba-yoshlarga  еtkazish  ta’lim  tizimi 
oldida turgan eng muhim vazifalardan biri sifatida o‘z еchimini kutmoqda. 
Ilm-fan  va  madaniyat  arboblarini  ardoqlash  millatimiz  vakillari 
qoniga  singib  ketgan  fazilatlardan  biridir.  Ana  shuning  uchun  ham 
mamlakatimizda  ilm-fanga  xizmat  qilish  olimlarimiz  uchun  faxrli  bir  ishga 
aylanib  qoldi,  chunki  madaniyat  va  ma’rifat  hamda  taraqqiyotga  xizmat 

 
 
70 
qilgan  kishi  qo‘shgan  hissasiga  yarasha  hurmat  ehtiromga  sazovor  bo‘ladi, 
ayniqsa, yosh avlodga o‘rnak va namuna ramziga aylanadi. 
Imom  Ismoil  al-Buxoriy,  Muhammad  Muso  Xorazmiy,  Abul  Abbos 
Farg‘oniy,  Yusuf  Xos  Hojib,  Mahmud  Qoshg‘ariy,  Abu  Nasr  Forobiy,  Abu 
Ali ibn Sino, Abu Rayhon Beruniy, Muhammad Tarag‘ay Ulug‘bek, Zahiriddin 
Muhammad  Bobur,  Abdurahmon  Jomiy,  Alisher  Navoiy,  Husayn  Voiz 
Koshifiy,  Zahiriddin  Muhammad  Bobur,  So‘fi  Ollohyor,  Muhammad  Rizo 
Erniyozbek  o‘g‘li  Ogahiy  kabi  ko‘plab  ilm-fan  namoyandalari,  mutafakkir 
shoirlarning  shaxs  ma’naviyati,  millat  va  Vatan  ravnaqi  haqidagi  qarashlari 
talaba-yoshlarda  milliy  iftixor  tuyg‘usini  shakllantirishga  xizmat  qiladi.  Oliy 
ta’lim muassasalarida mutafakkirlarning faoliyati va qarashlarini maxsus kurslar 
doirasida kengroq o‘rganish tavsiya etiladi. Shuningdek, auditoriyadan  tashqari 
sharoitlarda  turli  badiiy  kechalar,  ilmiy  anjumanlar,  seminarlar,  bahs-
munozaralar  yo‘li  bilan  ularning  faoliyati,  ilmiy  qarashlari,  ijodini  har 
tomonlama mukammal o‘rganishni yo‘lga qo‘yish maqsadga muvofiqdir. 
Boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarining  ta’lim-  tarbiyasida  milliy  aksiologiyadan 
foydalanishni  shakllantirishda  san’at  alohida  o‘ziga  xos  o‘rin  tutadi.  Xalq  amaliy 
san’ati,  me’morchilik,  haykaltaroshlik,  musiqa,  o‘yin,  kino  va  teatr  asboblari 
kabi  san’at  turlari  Markaziy  Osiyoda  qadim  zamonlardan  rivojlangan. 
Termiz  yaqinida  Ayritomda,  Surxondaryo  Bolalik  tepada  ibodatxona 
devorlariga  ishlangan  rasmlar,  Tuproqqal’a  saroyida  devorga  ishlangan 
naqshlar  va  haykallar,  Buxoro  yaqinida  Varaxsha  saroyiga  ishlangan 
naqshlar,  Quvada  topilgan  naqsh  va  surat  solingan  turli  uy-ro‘zg‘or 
buyumlari, tanga va boshqalar o‘zbek xalqining nodir san’at yodgorliklaridir. 
Kamoliddin  Behzod,  L.Abdullayev,  CH.Ahmarov  kabi  ko‘plab  rassomlarning 
ijodi,  Xiva,  Samarqand,  Buxoro,  Toshkent,  Namangan,  Urganch,  Qarshi, 
Marg‘ilon kabi o‘nlab shaharlarda qad rostlagan me’moriy yodgorliklar (jumladan, 
Buxorodagi  Namozgoh,  Xoji  Zayniddin,  Bola  Hovuz  machitlari,  Mir  Arab, 
Ko‘kaldosh,  Ulug‘bek,  Modarixon,  Abdullaxon  madrasalari,  Somoniylar, 

 
 
71 
Chashmai Ayub maqbaralari; Samarqanddagi Bibixonim, Kamoliddin Hoji 
-  Abdi  Dorun,  Hazrati  Xizr  machitlari,  Ulug‘bek,  Sherdor,  Tilla  Qori 
madrasalari, 
Shohi 
Zindadagi 
maqbaralar 
ansambli, 
Amir 
Temur 
maqbarasi;  Xivadagi  Juma  va  Oq  machit,  Qutlug‘  Murod  enaga, 
Allaqulixon  Aminxon  madrasalari,  Islom  Hoji,  Ichan  Qal’a  minoralari, 
Sayid  Allauddin,  Pahlavon  Mahmud  maqbaralari;  Shahrisabzdagi  Oqsaroy, 
Ko‘k gumbaz; Namangandagi Hoji Amin, Abu Bakr Muhammad Qaffoli Shoshi 
maqbaralari;  Toshkentdagi  Ko‘kaldosh  va  Baroqxon  madrasalari  va 
boshqalar),  milliy  qo‘shiqchilik,  raqs,  hunarmandchilik  kino  va  teatr 
asarlari  boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarida  tarix  va  madaniyatga  bo‘lgan 
hurmatni 
qaror 
toptirib, 
ularda 
milliy 
iftixor 
tuyg‘usini 
shakllantirishga xizmat qiladi.  
 
 
 
 
 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
72 
  III-bob.Pedagogik  aksiologiya  va  undan  boshlang‘ich  ta’lim  tizimida                      
foydalanish texnologiyasi 
  1.Pedagogik aksiologiya va undan boshlang‘ich ta’lim tizimida foydalanishga 
oid tajriba-sinov ishlarini tashkil etish va uni o‘tkazish metodikasi. 
Mustaqillik  yillarida  yosh  avlod,  jumladan,    boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarini 
ma’naviy-axloqiy jihatdan tarbiyalash, ularning  kelajakda barkamol insonlar  bo‘lib 
еtishishlariga  erishish  davlat  siyosatining  ustuvor  yo‘nalishlaridan  biri  deya  e’tirof 
etildi. 
 Bu  o‘rinda  O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  I.A.Karimov  «Fidokor» 
gazetasining  muxbiri  savollariga  javob  berar  ekan,  bugungi  kun  yoshlari  ega 
bo‘lishlari  zarur  bo‘lgan  fazilatlar  quyidagilar  ekanligiga  alohida  urg‘u  beradi:  «... 
yoshlarimizning  iymon  -  e’tiqodlarini  mustahkamlash,  irodasini  baquvvat  qilish, 
ularni  o‘z  mustaqil  fikriga  ega  bo‘lgan  barkamol  insonlar  etib  tarbiyalash,  ularning 
tafakkurida o‘zligini unutmaslik,    ota  -  bobolarning  muqaddas qadriyatlarini  asrab  – 
avaylash    va    hurmat  qilish  fazilatini  qaror  toptirish,  ularning,  men  o‘zbek 
farzandiman, deb g‘urur  va iftixor bilan yashashiga erishishdir» 
21
 . Boshlang‘ich sinf 
o‘quvchilarida  milliy  qadriyatlarlarimizga  nisbatan  milliy  iftixor  tuyg‘usini 
shakllantirish  uzoq  muddatli,  murakkab  jarayon  hisoblanadi.  Bu  jarayonning 
samarali  tashkil  etilishi  bir  qator  omillarning  ta’siri  asosida  kechadi.  Tadqiqotni 
olib  borish  chog‘ida  boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarida  milliy  qadriyatlarlarimizga 
nisbatan  milliy  iftixor  tuyg‘usini  shakllantirishning  muhim  omillari  quyidagilar 
ekanligiga ishonch hosil qilindi . 
Boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarida  milliy  qadriyatlarlarimizga  nisbatan  milliy  iftixor 
tuyg‘usiga ega bo‘lishlarida alohida ta’sir kuchiga ega bo‘lgan omillardan samarali 
foydalanishga  alohida  e’tibor  qaratish  maqsadga  muvofiqdir.  Quyida  ana  masala 
mohiyati yoritiladi. 
                                           
21
 I.A.Karimov «Fidokor» gazetasining muxbiri savollariga javoblari. 

 
 
73 
Boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarida  milliy  qadriyatlarlarimizga  nisbatan  milliy  iftixor 
tuyg‘usini  shakllantiruvchi omillar. 
№ 
Omillar 
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida  milliy 
qadriyatlarga  nisbatan  milliy  iftixor 
tuyg‘usini shakllantirishga bo‘lgan ta’siri 
1. 
Millatning  shonli  tarixi, 
o‘tmishi 
Boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarini  millat 
tarixi bilan tanishtiradi, ularda millatning 
taraqqiyot  yo‘li  to‘g‘risidagi  bilimlarni 
hosil  qiladi,  milliy  tarix  negizida 
istiqbolga 
bo‘lgan 
ishonchni 
qaror 
toptiradi 
2. 
Milliy til imkoniyatlari 
Boshlang‘ich 
sinf 
o‘quvchilarining 
milliy  ruhda  fikrlash,  milliy  tafakkurga 
ega  bo‘lishlari  uchun  asos  bo‘lib  xizmat 
qiladi 
3. 
Xalq 
qahramonlarining 
jasorati 
Boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilariga  millat 
ozodligi, Vatan mustaqilligi,  taraqqiyoti, 
istiqboli  uchun  kurashish  oliy  insoniy 
burch  ekanligini  anglatadi,  ularni  millat 
ozodligi, Vatan ravnaqi yo‘lida kurashish 
istagini uyg‘otadi      
4. 
Milliy-madaniy meros  
Boshlang‘ich 
sinf 
o‘quvchilarini 
millatga  xos  turmush  tarzi,  borliqqa 
bo‘lgan 
yondoshuv, 
ijtimoiy 
munosabatlari  mazmuni,  milliy  xarakter 
xususiyatlari  bilan  tanishtiradi,  ularda 
milliy 
mentalitetga 
xos 
sifatlarni 
tarbiyalashga yordam beradi  
4.1. 
Milliy  qadriyatlar  (urf-
odat, 
marosim 
va 
an’analar) 
Boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilariga  millat 
hayoti,  o‘tmishi,  kelajagi  uchun  dahldor 
bo‘lgan  omillar  to‘g‘risida  ma’lumotlar 
beradi,  ular  tomonidan  milliy  mentalitet 
xususiyatlarining  to‘la  anglanishi  uchun 
imkoniyat  yaratadi,  Boshlang‘ich  sinf 
o‘quvchilarida  milliy  urf-odat,  marosim 
va  an’analarning  avlodlar  tomonidan 
davom  ettirilishi,  ularning  mazmunan 
boyitib  borilishi    yo‘lida  amaliy  harakat 
ko‘nikmalarini tarbiyalaydi   
4.2. 
Xalq og‘zaki ijodi  
Yosh  avlodning  milliy  qadriyatlar 
ruhida 
ulg‘ayishlari  uchun  sharoit 

 
 
74 
yaratadi, 
Boshlang‘ich 
sinf 
o‘quvchilarini  milliy  ruhiyat,  milliy 
tafakkur,  ijtimoiy  borliqqa  bo‘lgan 
yondoshuv elementlari bilan tanishtiradi, 
ularda milliy ongning shakllanishi uchun 
xizmat qiladi  
4.3. 
Adabiyot  
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilariga  milliy 
hayot  tarzi,  uning  tarkib  topish  jarayoni, 
milliy  xarakter  elementlari,  ijtimoiy-
milliy  munosabatlar  mazmuni  haqidagi 
ma’lumotlarni beradi 
4.4. 
Ilm-fan 
Boshlang‘ich 
sinf 
o‘quvchilarini 
millatning  intellektual  salohiyati,  uning 
jahon  ilm-fani  rivojiga  qo‘shgan  hissasi, 
jahon  sivilizatsiyasidagi  o‘rni  bilan 
tanishtiradi 
4.5. 
San’at  
Yoshlarga 
turli 
tasviriy 
vositalari 
yordamida  milliy  hayot  tarzi,  milliy 
xarakter 
xususiyatlarining 
shaxs 
kamolotini  ta’minlashdagi  roli  haqidagi 
bilimlarni beradi  
4.5.1. 
Xalq hunarmandchiligi 
Boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarini  milliy 
ijodkorlik  mazmunida  aks  etgan  ezgu 
qarashlar bilan tanishtiradi, ularda milliy 
ruhiyatga 
asoslangan 
ijtimoiy 
munosabatni shakllantiradi   
4.5.2. 
Milliy me’morchilik 
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilariga  milliy 
me’morchilik  mazmunida  o‘z  ifodasini 
topgan  ijtimoiy  tafakkur,  milliy  iqtidor 
to‘g‘risidagi 
ma’lumotlarni 
еtkazib 
berish 
asosida 
ularda 
ajdodlar 
an’analariga  hurmat  tuyg‘ularini  qaror 
toptiradi   
4.5.3. 
Rassomlik 
Rangli  tasviriy  vositalar  yordamida 
Boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarini  milliy 
hayot  tarzi,  milliy  ruhiyat  xususiyatlari 
bilan tanishtiradi 
4.5.4. 
Milliy 
musiqa 
va 
qo‘shiqchilik 
Ohanglar  yordamida  Boshlang‘ich  sinf 
o‘quvchilari  tomonidan  milliy  xarakter, 
qarashlar 
mazmunining 
anglanishini 
ta’minlaydi, 
ularda 
estetik 
didni 
tarbiyalaydi   

 
 
75 
4.5.5. 
Raqs san’ati 
Inson  va  borliq  o‘rtasidagi  milliy 
munosabat 
mazmunini 
harakatlar 
yordamida 
ochib 
berish 
asosida 
Boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarida  milliy 
xarakter elementlarini  shakllantiradi 
4.5.6 
San’atning  boshqa  turlari 
(kino,  teatr,  sirk,  milliy 
dorbozlik) 
Boshlang‘ich 
sinf 
o‘quvchilarini 
milliylikning 
umuminsoniy 
madaniyatdagi  o‘rni  bilan  tanishtiradi, 
ular 
tomonidan 
milliy 
madaniyat 
jihatlarining 
 
turli 
madaniyatlar 
sintezidagi 
rolining 
baholanishiga 
imkoniyat yaratadi   
5. 
Ishlab  chiqarish  sohasida 
erishilayotgan yutuqlar 
Boshlang‘ich 
sinf 
o‘quvchilarining 
milliy  intellektual  salohiyat  darajasiga 
baho berish asosida respublikada ilm-fan 
ravnaqini  ta’minlashga  o‘z  hissasini 
qo‘shish istagini yuzaga keltiradi   
6. 
Oilaviy sulola an’analari                                                                                                                                                                  
Yoshlar,  jumladan,  Boshlang‘ich  sinf 
o‘quvchilari  tomonidan  milliylik,  milliy 
o‘ziga 
xoslik, 
milliy 
qadriyatlar 
mazmunining  puxta  anglanishi  uchun 
sharoit  yaratadi,  ularni  milliy  ruhiyat 
g‘oyalari  asosida  tarbiyalashga  yordam 
beradi 
7. 
Sport 
Boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarini  millat 
vakillarining  jismoniy  kuchi,  salohiyati 
darajasi  bilan  tanishtiradi,  ularda    sport 
millat  nomini  jahonga  tez  tanituvchi 
vosita  ekanligi  to‘g‘risidagi  qarashni 
yuzaga keltiradi, ularda shaxsiy jismoniy 
madaniyatni 
tarbiyalashga 
nisbatan 
rag‘bat uyg‘otadi  
8.  
Davlat ramzlari 
Boshlang‘ich 
sinf 
o‘quvchilarini 
millatning  asriy  qarashlari,  borliqqa 
bo‘lgan  ijtimoiy  munosabati  mazmuni, 
shuningdek,  uning  sha’ni,  g‘ururi,  or-
nomusi,  xalqaro  maydondagi  obro‘-
e’tibori  to‘g‘risidagi  ma’lumotlar  bilan 
tanishtiradi,  ularda  millatning  hayot 
tarziga 
nisbatan 
chuqur 
hurmat 
uyg‘otadi,  millatni  ulug‘lashga,  uning 
taraqqiyotini ta’minlashga undaydi 

 
 
76 
  
I.  Millatning  shonli  tarixi,  o‘tmishi.  Boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilariga  millatning 
shonli o‘tmishi, tarixi haqidagi ma’lumotlar ta’lim va ma’naviy-ma’rifiy tadbirlarni 
tashkil  etish  asosida  еtkazib  beriladi.  Ta’lim  muassasasida  o‘qitilishi  yo‘lga 
qo‘yilgan ijtimoiy, gumanitar va tabiiy fanlar ham boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini 
millat  ravnaqi,  uning  taraqqiyoti  tarixi,  erishgan  yutuqlari,  nurli  va  bo‘ronli 
kunlari,  bugungi  hayoti  hamda  istiqbol  rejalari  bilan  tanishtirishga  xizmat  qiladi. 
Sobiq  Ittifoq  davrida  millat  va  milliylik  to‘g‘risida  so‘z  yuritish  mumkin 
bo‘lmaganidek, millat taraqqiyoti, uning jahon sivilizatsiyasiga qo‘shgan hissasiga 
ham  munosib  baho  berilmadi.  Biroq,  mustaqillik  sharoitida  yoshlar,  jumladan, 
boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarini  o‘zbek  millatining  asl  tarixi  bilan  tanishtirish, 
ularning o‘z ajdodlarini kimligini anglab еtishlari uchun imkoniyat yaratish yo‘lida 
hech qanday to‘siq yo‘q.  
Boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilariga  millat  tarixining  shonli  sahifalaridan  olingan 
dalillarni  yuksak  mahorat  bilan  ko‘rsata  olish,  ularda  millat  tarixidagi  barcha 
ijobiy,  milliy  taraqqiyotni  ta’minlashda  alohida  ahamiyatga  ega  bo‘lgan  ijtimoiy-
tarixiy  voqea-hodisalar  bilan  haqli  ravishda  faxrlanish,  iftixor  etish  hissini 
uyg‘otish zarur. 
Endigi vazifa Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini millat tarixi, o‘tmishini chuqurroq 
tanishtirishning  samarali  yo‘llaridan  foydalanishdan  iborat.  Bu  o‘rinda  pedagogik 
faoliyatni quyidagi tahlitda tashkil etish kutilgan maqsadga olib keladi: 
1.  Boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarini  millatning  shonli  o‘tmishi,  tarixi  bilan 
yaqindan  tanishtirish  imkoniyatiga  ega  «Odobnoma»,  «O‘qish»,  «O‘zbek  tili», 
«Amaliy  san’at»,  «Mehnat»  kabi  ko‘plab  o‘quv  fanlarini  o‘qitish  jarayonida 
bilimlarni  yuqori  darajada  ruhiy-hissiy  ifoda  yordamida  uzatilishini  ta’minlash. 
Boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarida  milliy  iftixor  tuyg‘usi,  asosan,  ta’lim  jarayonida 
shakllantiriladi.  

 
 
77 
2. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini o‘zbek millatining shonli tarixi, o‘tmishi bilan 
tanishtirishga  yo‘naltirilgan  ta’lim  jarayonini  ma’naviy-ma’rifiy  tadbirlar  bilan 
o‘zaro uyg‘unlashuviga erishish. 
3.  Boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarini  millat  o‘tmishi,  tarixi  bilan  tanishtiruvchi 
tadbirning reja uchun emas, Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining ichki ehtiyojlarini 
inobatga olgan holda ko‘tarinki ruhda tashkil etilishini ta’minlash. 
4. «O‘tmish saboqlari - kelajak asosi». Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining tarixiy 
jarayonlarni  tahlil  etib,  ularga  xolis  baho  bera  olishlari  ularning  ma’naviy 
еtukligini  belgilovchi  muhim  belgilardan  biridir.  Ta’lim,  shuningdek,  ma’naviy-
ma’rifiy tadbirlarni tashkil etishda Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida ijtimoiy-milliy 
taraqqiyotning  «og‘riqli  nuqtalari»,  ya’ni,  taraqqiyotga  to‘siq  bo‘lgan  voqea-
hodisalar to‘g‘risidagi ma’lumotlardan  xabardor  qilish.