Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti ‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

3. Maktabgacha ta’limda jismoniy tarbiya metodikasida tadqiqot metodlari
Jismoniy tarbiya metodikasida tadqiqot metodlarining o‘ziga xos xususiyatlari
Jismoniy tarbiya nazariyasida tadqiqot metodlaridan foydalaniladi, ular:

1. 
   Nazariy tahlil va umumlashtirish metodlari.
   
2. 
   Pedagogik tadqiqot metodlari.
   
3. 
   Eksperimental (tajriba – sinov) metodlari.
   

a) tabiiy eksperiment.
b) laboratoriya eksperimenti.

4. 
   Matematik metodlar.
   

Nazariy tahlil va umumlashtirish metodlari.
Har kanday tadqiqot adabiy manbalarni o‘rganish, tahlil va umumlashtirishdan boshlanadi. Buning uchun tadqiqotchi bibliografiya bilan tanishadi va o‘ziga tahlil qilish uchun zarur adabiy manbalarni tanlab oladi va ularni o‘rganib tahlil qilib chiqadi.
Ma’lumotlarni yig‘ishda anketa va so‘roq varaqalaridan ham foydalanish mumkin.
Pedagogik tadqiqot metodlari
Bu guruhdagi metodlar o‘z ichiga pedagogik kuzatishlarni oladi. Pedagogik jarayonni kuzatish maxsus tashkil etiladi, aniq qo‘yilgan vazifaga, kuzatish predmetiga ega bo‘ladi. Bunda tadqiqotchi pedagogik jarayonning borishiga aralashmaydi. U kuzatish rejasini ishlab chiqadi. Bundan tashqari kuzatuv natijasida tasdiqlanadigan yoki inkor etilishi kerak bo‘ladigan ishchi gipotezasi aniqlab olinadi.
Bolalr jismoniy tarbiya nazariyasi va texnologiyasi integratsion fan sifatida keng qamrovli muammolarni o‘z ichiga oladi, ularni o‘rganish bir-biriga bog‘liq bo‘lgan fanlarga erishish bilan bog‘liq.
Bolalar jismoniy tarbiyasi nazariyasi va texnologiyasi bo‘yicha tadqiqotlarda maxsus fan va metodlar - sotsiologiya, psixologiya, neyropsixologiya, fiziologiya, sport metodologiyasi, tibbiy nazorat va boshqalar qo‘llaniladi.
Tadqiqot muammoning dolzarbligi, tadqiqotning maqsadi, ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati, uning predmeti va obekti, gipotezasi va eksperimental maqsadlarini ochib beradigan qisqa kirish bilan boshlanadi.
Ilg‘or pedagogik tajribani o‘rganish va umumlashtirish usuli nazariy va ilmiy-amaliy adabiyotlarni o‘rganish va tushunishga asoslangan. Adabiy manbalarni umumlashtirish va tahlil qilish jismoniy tarbiya muammosini chuqurroq anglashga imkon beradi. Biz batafsilroq ko‘rib chiqadigan pedagogik tadqiqotlarning eng ko‘p qo‘llaniladigan usullari.
Kuzatuv- pedagogik nazorat bolalar faoliyatini idrok etish, tarbiyachi faoliyatini tahlil qilishdan iborat. Kuzatishning mohiyati pedagogik jarayonni bilishdir.
Kuzatish bevosita, vositachilik, ochiq, yashirin bo‘lishi mumkin. U tarbiyachi va bola faoliyatini kuzatishni o‘z ichiga olgan faktlarni aniqlash tizimini ishlab chiqish bilan maxsus tashkil etilgan. Pedagogik kuzatish sizga qulay, tabiiy muhitda qiziqqan savollarni o‘rganishga imkon beradi. Kuzatish jarayonida kuzatilganlarni ro‘yxatdan o‘tkazish uchun turli xil usullardan foydalanish tavsiya etiladi: video, audio yozuv, fotosurat va filmga olish va hk.Harakat parametrlari, organizmning funksional holati, faoliyatning ayrim turlari vaqti hisobga olinadi. Masalan: psixofizik fazilatlar, jismoniy tayyorgarlikning ko‘rsatkichlari o‘lchanadi; o‘lchov amalga oshiriladi: spirometriya yordamida o‘pkaning hayotiy qobiliyati; qo‘l mushaklari kuchi - qo‘l dinamometri yordamida; harakatlanishni tashkil qilishning turli shakllarini bajarishda tananing alohida qismlari uchun vaqt ko‘rsatkichlari - sekundomer va boshqalar. Shunday qilib, jismoniy tarbiya nazariyasida turli fiziologik va psixofiziologik holatlarni o‘lchashning instrumental va instrumental bo‘lmagan vositalari qo‘llaniladi.
Kuzatish natijalari kundalik, protokol, matritsali yozuv yoki jurnalda qayd etiladi. Kuzatuv ma’lumotlari yozuvi vaqt, joy, ishtirokchilar soni va kuzatuv sifatini qayd etadi.
Tadqiqot usuli sifatida suhbat bolalar va tarbiyachilar shaxsini o‘rganish uchun ishlatiladi. Tadqiqot maqsadi suhbat asosida belgilanishi kerak, buning uchun suhbatdagi savollarni o‘ylab, to‘g‘ri qo‘yish muhimdir. Misol uchun, agar tarbiyachi boladan bolalarning zal atrofida qanday qilib tarqalib ketishlarini so‘rasa, u javob beradi: "Yaxshi, hatto, to‘g‘ri", ya’ni. harakatning sifat parametrlarini ta’kidlaydi.
Agar siz boladan zaldan taralgan bolalar qayerga yugurishini so‘rasangiz, u javob beradi: "Boshqa bolaga duch kelmaslik uchun yaqin atrofda hech kim yo‘q".
Suhbat natijalarini diktafonga yozib olganingizdan so‘ng, yozuvlarni tahlil qilganingiz ma’qul. Yordamchi (tarbiyachi yoki maktabgacha ta’lim muassasasi xodimlaridan biri) tomonidan suhbatning mumkin bo‘lgan stenografiyasi. Suhbat natijalarini jadvallarda ko‘rsatish mumkin. Uning natijalarini matematik qayta ishlash mumkin.
So‘rovnoma tadqiqot usuli sifatida. Bolalar xismoniy tarbiyasida anketalar keng qo‘llaniladi. So‘rovnoma maxsus tanlangan savollar va mumkin bo‘lgan standart javoblardan iborat. Anketa natijalarini sarhisob qilishda matematik statistika usuli qo‘llaniladi.
Hujjatlar va faoliyat mahsulotlarini o‘rganish Ushbu usul jismoniy tarbiya bo‘yicha tadqiqotlarda keng qo‘llaniladi. Qog‘oz hujjatlarni, har xil turdagi harakatlarni rejalashtirish va hisobga olish tizimini o‘rganadi. Jismoniy rivojlanish ma’lumotlari, jismoniy tayyorgarligi, bolaning ba’zi harakatlarini bajarish texnikasi va boshqalar.