Nizomiynomidagi toshkentdavlatpedagogikauniversiteti pedagogikavapsixologiyafakulteti

II. BOB. ABORT AMALIYOTIDAN SO’NG KUZATILADIGAN PSIXOEMOTSIONAL HOLATLAR.
2.1. Abort amaliyotidan so’ng kuzatiladigan psixoemotsional buzilishlar.
Statistik ma’lumotlargako‘ra, deyarli har beshinchi homiladorlik bola tushirish bilan yakunlanadi va ular homiladorlikning dastlabki davrida kuzatiladi. Bola tushirish u yoki bu ko‘rinishda ruhiyatning buzilishi bilan kechadi. Ayniqsa, birinchi homiladorlikda bo‘lajak farzanddan judo bo‘lish og‘ir depressiv holatlarni yuzaga keltirishi mumkin. Ayol motamsaro vaziyatga tushib qoladi, ko‘p yig'laydi, jizzaki bo‘lib qoladi, ishtahasi pasayadi, ishga qo‘li bormaydi, uyqusi buziladi, bolasini tushlarida ko‘radi. Bola nobud bo‘lganiga o‘zini aybdordek sezadi. Bir marta bola tushirgan ayollarning ba’zilarida turli kasalliklar sababli yana va yana bola tushirishlar kuzatiladi. Bunday hollarda oilaga darz ketishi mumkin. Erkak va ayol vrachma-vrach qatnay boshlashadi, bola tushirish sabablarini izlashadi. Bu tabiiy, albatta. Ginekologlarning malumotlariga ko‘ra, bola tushirishning 50 % ga yaqini jinsiy a’zolar infeksiyalari bilan bog‘liqdir, albatta, bu yerda venerik kasalliklar alohida o‘rin tutadi. Birinchi bola tushirishdan keyingi homiladan ham ajralib qolmaslik uchun ayol doimo xavotirda yashaydi, hadeb ginekologga qatnayveradi, uning ko'rsatmalarini so'zsiz bajarib borishga intiladi, ya’ni reaktiv nevroz yuzaga keladi. Bu yerda, albatta, ayol bilan psixologik suhbat o‘tkazish juda o ‘rinlidir. Chunki doimiy xavotir va qo‘rquv ham ba’zi hollarda bola rivojlanishiga ta’sir qilishi va to‘satdan bola tushishi bilan tugashi mumkin. Shuning uchun ham homilador ayol kishi uchun ruhiy tinchlik yaratish, oila a’zolari orasida sog'lom psixologik muhitning bo'lishi, tinch uyqu bola tushirishlarning oldini olishi va sog'lom farzandning dunyoga kelishini ta’minlab beradi. Ba’zan esa antidepressantlar tavsiya qilishga to‘g‘ri keladi.
Ilmiyvatibbiyotekspertizaorganlariabortqilishkutilmaganhomiladorliknimuddatigachao'tkazishdankattaroqruhiysalomatlikuchunxavfliemasdeganxulosagakelishdi.[1][2][3] Shungaqaramay, abortvaruhiysalomatliko'rtasidagibog'liqliksiyosiytortishuvlarmaydonidir.[4][5] 2008 yilda, Amerikapsixologikassotsiatsiyasiabortqilishruhiysalomatlikbilanbog'liqmuammolarxavfinioshirmaganligito'g'risidamavjuddalillarnio'rganibchiqqandanso'ngtuzildi. 2011 yildaBuyukBritaniyaRuhiysalomatlikbo'yichaMilliyhamkorlikmarkaziShukabixulosagako'ra, birinchitrimestrdabirinchimartaabortqilish, homiladorlikningmuddatigaetkazishbilansolishtirgandaruhiysalomatlikbilanbog'liqmuammolarxavfinioshirmaydi.[3][6] 2018 yildaMilliyFanlar, MuhandislikvaTibbiyotAkademiyalariabortqilishdepressiya, tashvishyokitravmadankeyingistressbuzilishigaolibkelmaydideganxulosagakelishdi.[1] BuyukBritaniyaQirollikakusherlikvaginekologlarkollejixuddishutarzdaabortqilishistalmaganhomiladorliknitugatganayollarganisbatanruhiysalomatlikbilanbog'liqmuammolarniko'paytirmasliginianiqlab, dalillarniumumlashtirdi.[7] Daniyaaholisibo'yicha 2011 va 2012 yillardao'tkazilganikkitatadqiqotabortqilishvapsixiatrikqabulqilisho'rtasidagibog'liqliknitahlilqildi, abortdankeyinqabulqilishningko'payishianiqlanmadi. Xuddishutadqiqot, aslida, birinchibolatug'ilgandankeyinpsixiatriyabilankasallanishko'payganliginianiqladi.[8] 2008 yilmuntazamravishdako'ribchiqishAbortqilishvaruhiysalomatlikbo'yichatibbiyadabiyotlardayuqorisifatlitadqiqotlarabortningruhiysalomatligioqibatlarinidoimiyravishdakamyokiumumanyo'qliginiko'rsatdi, ammosifatsiztadqiqotlarsalbiyoqibatlarhaqidaxabarberishehtimoliko'proqedi.[9]

Ilmiyvatibbiyfikrningog'irligigaqaramay, ba'zilariabortgaqarshiadvokatlikguruhlariabortqilishvaruhiysalomatlikmuammolario'rtasidagibog'liqlikniilgarisurishdadavometishdi.[10] Ba'ziabortgaqarshiguruhlar "abortdankeyingisindrom" atamasiniabortgategishlibo'lgansalbiypsixologikta'sirlarninazardatutishuchunishlatishgan. Biroq, "abortdankeyingisindrom" asosiytibbiyothamjamiyatitomonidanhaqiqiysindromsifatidatanolinmagan.[11][12] Abortdankeyingisindrom (PAS) tarkibigakiritilmaganRuhiykasalliklarningdiagnostikasivastatistikqo'llanmasiDSM-IV-TR[13] yokiichidaICD-10 psixiatrikkasalliklarro'yxati.[14] Tibbiymutaxassislarvatanlovuchuntanlovadvokatlar "abortdankeyingisindrom" g'oyasiniommalashtirishgaqaratilganharakatlarabortgaqarshiadvokatlartomonidansiyosiymaqsadlardaqo'llaniladigantaktika.BirozAQShshtatlariqonunchiqaruvchiorganlariBemorlargaabortqilishdepressiyavao'zjonigaqasdqilishxavfinioshiradi, debaytishgamajburqildilar.[9][17]

Tizimli sharhlar ilmiy adabiyotlarning xulosasiga ko'ra, uzoq muddatli ruhiy salomatlikda, tegishli abort guruhlarida bo'lgan ayollar bilan taqqoslaganda, ya'ni rejadan tashqari homiladorlik bilan shug'ullanadigan ayollarga nisbatan abort qilishadi.[9] Ba'zi tadkikotlar a statistik korrelyatsiya abort qilish va ruhiy salomatlik muammolari o'rtasida ushbu tadqiqotlar odatda metodik jihatdan nuqsonli va hisobga olinmaydi shubhali omillar yoki, ko'p marta abort qilgan ayollarning natijalarida bo'lgani kabi, boshqa shunga o'xshash tadqiqotlar bilan mos kelmaydigan natijalar.[2][18] Yuqori sifatli tadqiqotlar abort va aqliy salomatlik muammolari o'rtasida uzviy bog'liqlikni doimiy ravishda topmadi.[9] Ba'zi tadkikotlarda kuzatilgan korrelyatsiyalar oldindan mavjud bo'lgan ijtimoiy holatlar va hissiy yoki ruhiy salomatlik muammolari bilan izohlanishi mumkin.[2][18] Homiladorlikka hissiy bog'liqlik, qo'llab-quvvatlanmaslik va abortga nisbatan konservativ qarashlar kabi turli xil omillar salbiy reaktsiyalarni boshdan kechirish ehtimolini oshirishi mumkin.

Asosiy tibbiy va psixiatrik ekspert guruhlari abort qilish ruhiy kasalliklarga olib kelmasligini doimiy ravishda aniqladilar. 2008 yilda, Amerika psixologik assotsiatsiyasi abort va aqliy salomatlik to'g'risidagi adabiyotlarni ko'rib chiqib, bitta trimestrdan keyin ruhiy salomatlik bilan bog'liq muammolar xavfi bor degan xulosaga keldi abort qilish Voyaga etgan ayollarning istalmagan homiladorligini muddatiga etkazishdan kattaroq emas. Abort ham stressni engillashtirishi, ham "qo'shimcha stressni keltirib chiqarishi" mumkinligini kuzatish bilan birga, ular abort qilish "tabiatan shikast etkazuvchi" degan fikrni aniq rad etishdi.[2] Abortdan keyin ruhiy kasalliklarga duch keladigan ayollar orasida APA ushbu xulosalar, ehtimol, mavjud bo'lgan xavf omillari bilan bog'liq degan xulosaga keldi.[2] Ushbu va boshqa xavf omillari tug'ilishdan keyin ba'zi ayollarda ko'proq salbiy reaktsiyalarni keltirib chiqarishi mumkinligi sababli, avvalgi abort tarixi bo'lgan ayollar orasida kuzatilgan ruhiy kasalliklarning yuqori darajasi, ehtimol abortning o'zi emas, balki boshqa omillar tufayli yuzaga keladi.[2] Panel ko'plab abortlarning ta'siri bo'yicha o'tkazilgan tadqiqotlar natijalari o'rtasida jiddiy nomuvofiqlikni qayd etdi. Bundan tashqari, ayolni ko'plab istalmagan homiladorliklarga moyil qiladigan omillar ham uni ruhiy kasalliklarga moyil qilishi mumkin. Shuning uchun ular ko'plab abortlar bo'yicha olib borilgan tadqiqotlar to'g'risida qat'iy xulosa qilishdan bosh tortdilar.[2][19][20]

2011 yil dekabrda Buyuk Britaniya Qirollik psixiatrlar kolleji o'z zimmasiga oldi muntazam ravishda ko'rib chiqish abort qilish ayollarning ruhiy salomatligiga zararli ta'sir ko'rsatdimi yoki yo'qmi degan savolga aniqlik kiritish. Tomonidan o'tkazilgan sharh Ruhiy salomatlik bo'yicha Milliy hamkorlik markazi va tomonidan moliyalashtiriladi Buyuk Britaniya Sog'liqni saqlash boshqarmasi, istalmagan homiladorlik ruhiy salomatlik bilan bog'liq muammolar xavfini oshirishi mumkin bo'lsa-da, istalmagan homiladorlik bilan duch kelgan ayollarda homiladorlik muddatiga qadar davom ettirishni yoki abort qilishni xohlaysizmi, ruhiy-sog'liq muammolari o'xshash darajaga ega.

Ba'zi ayollar abortdan keyin salbiy his-tuyg'ularni boshdan kechirishadi, ammo abort qilishni istagan ayollardan yoki homilador bo'lmagan ayollardan farqli o'laroq emas. Abort qilayotgan ayollar abortni etkazib beruvchilar tomonidan qo'llab-quvvatlanishi mumkinyoki Exhale kabi milliy aloqa markazlari[24][25] yoki All-Options.

Abortdan keyingi sindrom
Abortning salbiy psixologik ta'siri bor degan fikr keng targ'ib qilindi inqirozli homiladorlik markazlari 1970-yillarda va "abortdan keyingi sindrom" atamasi abortga qarshi tarafdorlar tomonidan abortga tegishli har qanday salbiy hissiy reaktsiyalarni keng qamrab olish uchun keng qo'llanilgan.

Abortdan keyingi sindrom diskret psixiatrik holat sifatida tasdiqlanmagan va Amerika Psixologik Assotsiatsiyasi, Amerika Psixiatriya Assotsiatsiyasi, Amerika Tibbiyot Assotsiatsiyasi, Amerika Akusherlik va Ginekologlar Kolleji hamda Amerika Jamiyat Sog'liqni saqlash Assotsiatsiyasi tomonidan tan olinmagan.

The Guttmaxer instituti 2018 yil avgust holatiga ko'ra AQShning 22 shtatidan abortga psixologik javoblar to'g'risida ma'lumotlarni o'z ichiga olgan sakkizta shtat salbiy emotsional javoblarni ta'kidlamoqda.
Abortning psixologik ta'siriga bag'ishlangan so'nggi adabiyotlarda abort qilishdan oldin ruhiy salomatlik xavfiga moyil bo'lgan ayollarni o'rganish zarurligi ta'kidlangan.