Noorganik kimyo“ fanidan " Ammiakning olinishi va uning birikmalari"

II. Tajribaviy qism
II.1.Ammiakning labaratoriyada olinishi
Olinishi. Azot vodorod bilan bir nechta birikmalar hosil qiladi. Ulardan eng muhimi ammiak hisoblanadi.

struktura formulasi

Laboratoriyada olinishi.
Laboratoriya sharoitida ammiak ammoniy xlorid bilan so`ndirilgan ohak
aralashmasini ohista qizdirish yo`li bilan olinadi.
2 NH₄Cl + Ca(OH)₂ = CaCl₂ + 2NH₃ + H₂O
Hosil bo`lgan NH<sub>3</sub> so`ndirilmagan ohak (CaO) bilan quritiladi. Uni CaCl₂ yoki H₂SO₄ bilan quritib bo`lmaydi, chunki ammiak bu moddalar bilan ximiyaviy reaktsiyaga kirishadi.
Sanoatda ammiakning olinish usullari
1-usul. Azot va vodoroddan sintez qilish
N<sub>2</sub> + 3H<sub>2</sub> = 2NH<sub>3</sub> + Q
Reaktsiya faqat katalizator ishtirokida boradi. Katalizator sifatida alyuminiy va kaliy oksidlari bilan aralashtirilgan temir metali ishlatiladi. Boshlang`ich moddalardan N₂ suyuq havodan vodorod suvdan olinadi. Elementlardan ammiak sintez qilish nazariyasi ancha murakkab protsess bo`lib Le-Shatele printsipiga asoslangan, eng qulay shart-sharoitlardagina amalag oshadi. (Texnologik protsess TNV)
Ammiakning toshko`mirdan olinishi
Laboratoriya olinishi.
KNO₃ + H₂ SO₄ = HNO₃ + KHSO₄
Nitrat kislota tuzlariga kontsentrlangan H₂SO₄ ta'sir ettirib olinadi. Reaktsiya salgina qizdirilganda boradi. Kuchli qizdirilsa HNO₃ parchalanib ketadi. Sanoatda esa ammiakni katalitik oksidlash yo`li bilan olinadi. Sanoatda ammiakni oksidlantirib, nitrat kislotaga aylantirish usulini Rossiyaga azot sanoatining asoschisi I.I. Andreev kashf qildi va bu usul 1917 yilda birinchi marta Donhk zavodida amalga oshirildi. Nitrat kislota olish protsessining hammasini 3- bosqichga bo`lish mumkin.
1) Ammiakning platina katalizatorligida NO gacha oksidlanishi.
4 NH₃ + 5 O₂ = 4 NO + 6 H₂O
2) NO ni havo kislorodi ta'sirida NO₂ gacha oksidlanishi.
2 NO + O₂ = 2 NO₂
3)NO₂ ning ortiqcha kislorod ishtirokida suvga yutilishi
4 NO₂ + H₂O + O₂ = 4 HNO₃
Shu yo`l bilan hosil qilingan kislota suyultirilgan (40-60%) bo`ladi.
Kontsentrlangan (96-98% li)kislota suyultirilgan kislotani haydab olinadi.
HNO₃–o`tkir hidli rangsiz suyuqlik suv bilan har qanday nisbatda aralashadi. +86<sup>o</sup>C da qaynaydi. Kuchli kislota hisoblanadi va kuchli oksidlovchi yorug`lik ta'sirida qisman parchalanadi.
4 HNO₃ = 4 NO₂ + 2 H₂O + O₂
Kontsentrlangan HNO₃ odatdagi t^o da Al, Cr, va temir bilan reaktsiya kirishmaydi. Shuning uchun HNO₃ shu metallardan tayyorlangan idishlarda saqlanadi va tashiladi va azotli o`gitlar, portlovchi moddalar dori-darmon, bo`yoq plastmassa sun'iy tola va boshqa materiallar tayyorlashda ishlatiladi.