Noorganik kimyo fanidan

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI

OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI

TABIIY FANLAR FAKULTETI

193-KIMYO YO'NALISHI TALABASI

DO’SHMONOV DOSTONNING

NOORGANIK KIMYO FANIDAN

TAYYORLAGAN

KURS ISHI

Mavzu: Kaliy manganatning olinishi va

xossalari

Bajardi_________________ D. Qo’shmonov

Qabul qildi______________S. Ibodullayeva

REJA;

1. 
   Kirish
   

Kimyo fani maqsadi va vazifalari

2. 
   Asosiy qism
   

2.1. Marganets birikmalari haqida umumiy tushuncha.

2.2. Kaliy manganatning olinishi

2.3. Kaliy manganatning fizik kimyoviy xossalari

2.4. Kaliy manganatning ishlatilishi

3. 
   Xulosa
   
4. 
   Foydalanilgan adabiyotlar
   

Kirish

Kimyo-moddalar, ularning tuzilishi, xossalari va yangi moddalar olinishiga olib keladigan reaktsiyalar to’g’risidagi fandir. Kimyo-o’zining vazifalari va ishlash usullari bilan farq qiladigan, ammo o’zaro bog’langan yoki qator chegara sohalariga ega bo’lgan bo’limlarga bo’linadi.

Kimyoning eng muhim bo’limlari.

Bo’lim	Tadqiqot
Anorganik kimyo	Elementlar va ularning birikmalari
Organik kimyo	Uglerodning birikmlari (S-ng oksidlari, karbonat kislota va uning tuzlari, karbidlardan va boshqalar)
Umumiy nazariy va fizikaviy kimyo	Moddalarning tuzilishi, fizikaviy hodisalar va kimyoviy reaktsiyalarning qonuniyatlari.
Termokimyo	Kimyoviy reaktsiyalarda energiyaning aylanishi
Elektrokimyo	Kimyoviy reaktsiyalar vaelektrik hodisalar orasidagi o’zaro bog’liqlik.
Kimyoviy texnologiya	Kimyoviy bilimlarni va ishlash usullarini texnologik ishlab chiqarish jarayonlariga qo’llash va bu uchun kerakli sanoat uskunalari.
Tahliliy kimyo	Moalarning sifat va miqdor tarkibini aniqla
Preparativ kimyo	Moddalarni aniqlash
Biokimyo	Tirik organizmlarda kimyoviy reaktsiyalar

Demak, kimyo moddalar va ularning o’zgarishlari haqidagi fandir.

2.1. Marganets birikmalari haqida umumiy

tushuncha.

Marganes (II) tuzlari qattiq holda pushti rangli lekin eritmalari rangsiz ular odatda marganes (IV) tuzlariga kislota tasir qilib olinadi.

MnO₂+4HCl→MnCl₂+Cl₂↑ +2H₂O

Kaliy permanganatning olinishi.

Marganes (IV) oksidiga kaliy gidroksidi bilan kislorod qo’shib olinadi.

4MnO₂+4KOH+3O₂ →4K₂MnO₄+2H₂O

3K₂MnO₄+2CO₂→2KMnO₄+2K₂CO₃+MnO₂

2K₂MnO₄+Cl₂→2KMnO₄+2KCl.

Marganes (IV) oksid vodorod bilan qizdirilganda marganes (II) oksidga aylanadi.

MnO₂+H₂ →MnO+H₂O

Marganes (IV) oksid kislorod va ishqor ishtirokida qizdirilganda manganat tuzlariga aylanadi.

MnO₂+O₂+NaOH → Na₂MnO₄+H₂O

Marganes (IV) oksidning kislotali va asosli xossalari juda kuchsiz.

Ammiakni okisdlay oladi.

6MnO₂+NH₃→3H₂O+N₂+3Mn₂O₃

Pirolyuzit yuqori temperaturada qizdirilganda quyidagi mahsulotlar olinadi.

MnO₂ = Mn₂O₃ + O₂ (600^o C )

Marganes (III) oksidni yana qizdiramiz.

3Mn₂O₃ = Mn₃O₄ + O₂ ( 950 ͦ C)

Marganes (Mn₃O₄) ni qizdirib

2Mn₃O₄ = 6MnO + O₂ (1300^o C)

Manganat kislota tuzlarini hosil qilish uchun MnO₂ ni ishqoriy metallarning karbonati va nitrate aralashmasini bilan suyuqlantirish lozim.

Mn O₂+K₂CO₃+KNO₃→K₂MnO₄+KNO₂+CO₂

Natijada suvda chiroyli ravshan yashil rangli noturg’un birikma manganat tuzi hosil bo’ladi.

Havoda turganda manganat disproporsiya reaksiyasida qatnashadi.

3K₂MnO₄+2H₂O →2KMnO₄+MnO₂↓+4KOH

Mn⁺⁶ -1e^- → Mn⁺⁷

Mn⁺⁶ +2e^- → Mn⁺⁴

Marganesning eng yuqori oksidlanish darajasidagi Mn₂O₇ va unga taaluqli bo’lgan erkin holda ajratib olinmagan permanganate kislota tuzini oksidlash lozim.

2K₂MnO₄+Cl₂→2KMnO₄+2KCl

2KMnO₄+H₂SO_4kn → Mn₂O₇+Ik₂SO₄+2H₂O

Mn₂O₇ kuchli oksid uning kislotali eng kuchli elektrolitlarqatoridan o’rin olgan. KMnO₄ labaratoriyada kuchli oksidlovchi sifatida qo’llaniladi. Bu modda eritmaning muhitiga qarab uch xil mahsulot hosil qilib qaytariladi. Kaliy permanganat laboroto riyada kislorod olish maqsadida keng qo’llaniladi.

2KMnO₄→K₂MnO₄+MnO₂+O₂↑

Ikki valentli marganes birikmalari. Ikki valentli marganes tuzlarini marganesni suyultirilgan kislotalarda eritish yo’li bilan olish mumkin.

Mn+2HCl→MnCl₂+H₂↑

Suvda eritilganda mar ganes (II) gidroksid hosil bo’ladi.

Mn+2H₂O→Mn(OH)₂+H₂↑

Marganes gidroksidni ikki valentli marganes tuzlarining eritmalariga ishqor ta’sir ettirilib oq cho’kma holida olish mumkin:

MnSO₄+2NaOH→Mn(OH)₂↓+Na₂SO₄

Marganes (II) birikmalari havoda beqaror va Mn(OH)₂ havoda tezda qo’ng’ir tusga kirib to’rt valentli marganesning oksid-gidroksidiga aylanadi.

2Mn(OH)₂+O₂→2Mna(OH)₂

Marganes (II) gidroksid faqat asos xossalarini namoyon qiladi va ishqorlar bilan reaksiyaga kirishmaydi, kislotalar bilan o’zaro ta’sir ettirilganda tegishli tuzlarni hosil qiladi:

Mn(OH)₂+2HCl→MnCl₂+2H₂O

Marganes (II) oksid marganes karbonatni parchalash yo’li bilan olinishi mumkin

MnCO₃→MnO+CO₂↑

ya’ni marganes dioksid vodorod tasirida qaytarilganda ham hosil bo’ladi:

MnO₂+H₂→MnO+H₂O

Marganes va uning birikmalarining kimyoviy xossalari odatdagi xaroratda barqaror maydalangan holda u oson oksidlanadi. Al, Sb, Cu bilan ferromagnitli qotishmalar hosil qiladi. Qizdirilganda galogenlar bilan S,N,P,Si reaksiyaga kirishadi.

3Mn+N₂→Mn₃N₂

Mn+Cl₂ →MnCl₂

3Mn+2P→Mn₃P₂

4Mn+2C→Mn₄C₂

Mn+2Si→Mn₂Si

Kremniy bilan o’zgaruvchan tarkibli birikmalar hosil qiladi. Fosfor va uglerod bilan ham o’zgaruvchan tarkibli birikmalar hosil qiladi. Masalan:

3Mn+2C→Mn₃C₂

Mn+3P→MnP₃

3Mn+2P→Mn₃P₂

Mn+Si→MnSi

Mn+Si→Mn₃Si₂

Mn+2HCl+6H₂O→[Mn(H₂O)₆] Cl+H₂

Eritmada ekvokomplekslar hosil bo’ladi. Qizdirilganda suvni parchalaydi.Konsentrlangan H₂SO₄ va HNO₃ bilan xona haroratda ta’sirlashmaydi qizdirilganda reaksiyaga kirishadi.

Mn+2H₂SO₄→MnSO₄+SO₂+2H₂O

Mn⁰ → Mn⁺² 1

SO₄^2- 4H⁺‒2e^- → SO₂+2H₂O 1

Mn+ HNO₃ →Mn(NO₃)₂ + 2H₂O

Mn – 2e^- →Mn⁺² 1

NO₃^- +2H⁺ - e^- → NO₂+H₂O 2

3Mn+8HNO_3suy→3Mn(NO₃)₂+2NO+4H₂O

Ko’p metallarning tuzlari va oksidlaridan marganes ularni qaytaradi.

Mn + CuSO₄ →MnSO₄ + Cu

Marganesning 5 xil oksidi bor.

MnO Mn₂O₃- asosli oksid.

Mn O₂ - amfoter oksid

MnO₃ - kislotali oksid

Mn₂O₇ - kislotali oksid

2,4,7 valentlari birikmalari muhim ahamiyatga ega.

MnO₂ + 2H₂SO₄ → Mn(SO₄)₂ + H₂S + H₂O

Ikki valentli tuzlari eritmasiga ishqor ta’sir ettirsak, oq rangli cho’kma hosil qiladi.

Mn(SO₄)₂ +2 KOH +H₂ →Mn(OH)₂↓+H₂SO₄ oq cho’kma

Bu cho’kma kislotalarda oson eriydi. Ishqorlarda erimaydi. Chunki u asos xossasiga ega.

Marganesning spiriti oksid parda bilan qoplanganligi uchun yaxlit holda marganes havoda oksidlanib alyuminiy, surma, mis va boshqa metallar marganes bilan ferromagnit qotishmalar hosil qiladi.

Marganesning ammoniy xlorid qo’shilgan suvda yaxshi eriydi.

Mn+2H₂O+2NH₄Cl →MnCl₂+2NH₄OH+H₂↑

Marganes oksidlovchilik xossalarini namayon qilmaydigan kislotalarda erisa, vodorod ajralib chiqadi.

Masalan:

Mn+2HJ→MnJ₂+H₂↑

Marganesni konsentrlangan kislotalar sovuq holatdagi marganesni passiv holatga o’tkazadi, lekin qizdirilganda sulfat va nitrate kislota orasida quyidagi reaksiya boradi.

Mn+ 2H₂SO₄→MnSO₄+2H₂O+SO₂

Mn+ 4HNO₃→Mn(NO₃)₂+2NO+2H₂O

Kaliy permanganatga suv tasir ettirilganda quyidagi reaksiya boradi.

3K₂MnO₄+2H₂O →2KMnO₄+MnO₂+4KOH

Kuchli oksidlovchilar ta’sirida Mn²⁺ birikmalari qaytaruvchilik xossasini namoyon qiladi.

Ishqoriy muhitda oksidlansa manganatlar agar kislotali muhitda oksidlansa permanganatlarga o’tadi.

2KClO₃+3MnSO₄+12KOH →3K₂MnO₄+2KCl+3K₂SO₄+6H₂O

Mn⁺² - 4e^- → Mn⁺⁶

Cl⁺⁵ + 6e^- → Cl^-1

2MnSO₄+5PbO₂+6HNO₃ → 2HMnO₄+Pb(NO₃)₂+2PbSO₄+2H₂O

Mn⁺² +5e^- → Mn⁺⁷

Pb⁺⁴ + 2e^-→ Pb²⁺

MnSO₄+Na₂S→Na₂SO₄+MnS↓

MnS+6H₂O+O₂→2Mn(OH)₄ + 2H₂S

MnS+4H₂O-2e^-→Mn(OH)₄+H₂S+2H⁺

O₂+H₂O+4e^- →4OH

MnO₂ kislotali muhitda oksidlanadi.

2MnO₂+3PbO₂+6HNO₃→2HMnO₄+3Pb(NO₃)₂+2H₂O

Marganes 5 ta oksidi bor, ular ekzotermik birikmalar hisoblanadi.

MnO- suvda erimaydigan yashil tusli kukun α=3,43g/sm³ ∆H-385 kj/mol

Mn₂O₃-qo’ng’ir tusli qattiq modda. α=4,5g/sm³ ∆H-958kj/mol. Suyuqlanish temperaturasi -1650 ͦ C asosli oksid hisoblanadi.

MnO₂-kulrang qoramtir tusli qattiq modda ∆H-521,5 kj/mol. Havoda 530 ͦ C gacha qizdirilganda o’zidan kislorod chiqara boshlaydi. Bu amfoter hisoblanadi.

Mn₃O₄-qora tusli qattiq modda ρ=4,85g/sm³ ∆H-1387,5kj/mol bu moddada marganes II va III valentlidir.

Mn₂O₇-yashil qo’ng’ir tusli moysimon suyuqlik. Ρ=2,4g/sm³ ∆H-739,9kj/mol. Kislotali oksid Mn₂O₇ kuchli oksidlovchi qizdirilsa portlash bilan parchalanadi. Bu moddada marganes VII valentlidir. Marganes oksidlari faqat yuqori temperaturada toza vodorod tasirida marganesga qadar qaytariladi.

Mn(OH)₂→MnO(OH)→MnO₂*2H₂O→H₂MnO₄→HMnO₄

Marganes (III) oksidi tarkibida uchraydi, braunit minerali va magnetit Mn₃O₄ ga aylanadi.

Mn₂O₇-yashil rangli modda bo’lib suyuqlanish temperaturasi 5,9 ͦ C. Odatdagi sharoitda Mn₂O₇ qo’ng’ir yashil rangli moysimon suyuqlik. Kislota va uning tuzlari eritmasi pushti rangli juda kuchli kislota faqat suvdagi eritmada 20% gacha mavjud. 0,1 Nli eritma uchun α=93%. Agar kristalitik KMnO₄ ga 2-4 tomchi konsentrlangan H₂SO₄ qo’shib shisha tayoqcha bilan aralashtirib va tayoqcha efir yoki spirt bilan ho’llangan paxtaga tekkizib va darhol o’z-o’zidan alanga berib yonib ketadi.Juda kuchli oksidlovchi. Ko’p yonadigan moddalar qog’oz,spirt,efir oksidga tegishli bilano’z-o’zidan yonib ketadi.KMnO₄ deyarli qora rangdagi kristall modda, suvda erisa qizg’ish pushti rang hosil qiladi. 200 ͦ C haroratda parchalanadi. Marganes o’z birikmalarining xossalari bilan xromga o’xshab ketadi. Marganes past valentlik namoyon qiladi. Ular deyarli barqaror bo’ladi va kislotali muhitda qiyinlik bilan oksidlanadi. Marganesning uch valentli bo’ladi. Lekin tarkibida Mn²⁺ qatorida bo’lgan tuzlar osonlik bilan disproprosiyalanishga uchrab Mn²⁺ va Mn⁴⁺ birikmalarga aylanadi.

Kaliy permanganat eritmasi analitik kimyoda temir (II) tuzlarini yodid nitrate va hakozolarni aniqlash uchun qo’llaniladi. Marganesning 2 xil sulfide bor. MnS_{2 ,} MnS. MnS₂-jigar rangli qattiq modda bo’lib uning zichligi ρ=3,46g/sm³. U odatdagi sharoitda barqaror lekin qizdirilsa marganes va oltin gugurtga parchalanadi. MnS-qovoq rangli ρ=3,99g/sm³. U osh tuzi shaklida kristallanadi. Marganesning 6ta barqaror va 2 ta beqaror galogenidlari ma’lum: barqarorlari: MnCl₂, MnBr₂, MnJ₂, MnF₂, MnF₃, MnF₄ lar va beqarorlari: MnCl₄, va MnCl₂ lardir. Marganesning MnCl₂*4H₂O, MnBr₂*4H₂O, MnJ₂*4H₂O tarkibli kristalgidratlari olingan. Ikki valentli marganes galogenidlari suvda yaxshi eriydi, faqat MnF₂ suvda oz eriydi. MnCl₃ va MnCl₄ birikmalarining mavjudligi shu vaqtga qadar, aniq emas,lekin ularning kompleks birikmalari K₂MnCl₃ va K₂MnCl₄ olingan. Ikki valentli marganesning suvda yaxshi eriydigan tuzlari qatoriga MnSO₄*4H₂O, Mn(NO₃)₂*6H₂O va shu kabilar kiradi. Marganes(II) karbonot suvda erimaydi.

Marganes(III) oksidlari orasida Mn₃O₄ ning marganesli tuzlari Mn₂(MnO)₄

deb qarahs kerak.

Marganesning boshqa oksidlari qizdirilganda ular o’ziga kislorod qo’shib olib yoki o’zidan kislorod yo’qotib Mn₃O₄ ga aylanadi.

Permanganat kislota va uning tuzlari Mn₂O₇ suvda erimaydi, permanganat kislota HMnO₄ hosil bo’ladi. Permanganat kislota juda kuchli kislota bo’lib faqat suyiltirilgan eritmalarda mavjud.

Uning o’zi ham, tuzlari ham, binafsha tusli. Permanganat kislota ikki valentli marganes tuzlariga kislotali muhitda PbO₂ ta’sir ettirilganda ham hosil bo’ladi. Kaliy permanganat suvsiz holatda rambik sistemada kristallanadi. Uning zichligi ρ=2,7g/sm³ 20^o da 100g suvda 6,3g kaliy permanganate eriydi. Kaliy permanganatni qizdira borilsa, u 2000 ͦ C ga yaqin haroratda parchalanadi.

Natriy permanganat.

NaMnO₄*3H₂O tarkibli gidrat hosil qiladi.

U suvda yaxshi eriydi va havoda nam tortib qoladi va yediriladi. Permanganatlar ayniqsa kaliy permanganat oksidlovchi va dizenfeksiyalovchi vosita sifatida ishlatiladi.Marganes va uning birikmalarining oksidlovchilik xossalari.

MnO₂ li muhitda

2KMnO₄+3Na₂SO₄+H₂O→2MnO₂↓+Na₂SO₄+2KOH

Mn⁺⁷ +3e^- → Mn⁺⁴ 3

S⁺⁴ -2e^- → S⁺⁶ 2

MnO₄^2- muhitda

2KMnO₄+Na₂SO₃+KOH →2K₂MnO₄+Na₂SO₄*H₂O

Marganes birikmalari organik birikmlarini oksidlashda ham ishlatiladi. Masalan: asetilinni kaliy permangant bilan oksidlab diollar olinadi.

3CH₂=CH₂+2KMnO₄+4H₂O→3CH₂-CH+2MnO₂↓

│ │

OH OH

Asetilen kaliy permanganatning suvli eritmasi bilan reaksiyaga kirishib oksalat kislota hosil bo’ladi. Bu sifat reaksiya deyiladi.

3C₂H₂+8HMnO₄+4H₂O→3HOOC-COOH+8MnO₂+8KOH

5C₂H₅+6KMnO₄+9H₂SO₄→5COOH+5CO₂↑+3K₂SO₄+6MnSO₄+19H₂O

C^-2 -5e^- → C⁺³ 5

C^-3 +e^- → C^-4

Mn⁺⁷ +5e^-= Mn⁺² 6

K₂MnO₄+Cl₂→KMnO₄+2KCl

Permanganat kislota Mn₂O₇ kaliy permanganate kukuniga konsentrlangan sulfat kislota ta’sir ettirish yo’li bilan hosil qilinadi.

2KMnO₄+H₂SO₄→Mn₂O₇+K₂SO₄+H₂O

Permanganat kislota va uning tuzlari Mn₂O₇ suvda erimaydi permanganate kislota HMnO₄ hosil bo’ladi.

Permanganat kislota juda kuchli oksidlovchidir. Kaliy permanganate bilan Bariy sulfat va kaliy xlorat izomorfdir.

MnS₂ qizdirilganda marganes va oltingugurtga aylanadi.

t^o

MnS₂ → Mn+2S.

Marganes (II) sulfatning sulfat kislotada eritmasiga permanganat ta’sir ettirib marganes (IV) sulfat Mn(SO₄)₂ olingan. Suvda yamon eriydigan marganes(II) sionid qo’shish natijasida K₄ [Mn(CN)₆] olingan.

Bu modda barqaror emas, tezda oksidlanib uch valentli marganesning geksanidi K₄ [Mn(CN)₆] ga aylanadi.

2MnSO₄+5PbO₂+6HNO₃→ 2HMnO₄+3Pb│NO₃│₂+2PbSO₄+2H₂O

Mn²⁺+4H₂O 5e →MnO₄^-+8H⁺ 2

PbO₂+4H⁺+2e→Pb²⁺+2H₂O 5

K₄ [Mn(OH)₄], Ba₃ [Mn(OH)₄], ajratib olingan K₄ [Mn(CN)₆] ,K₄[MnF₆], K₂[MnCl₆] kabi eruvchan kompelkslar ma’lum ular suyulritilgan eritmalarda oson parchalanadi.

2Mn(OH)₂+O₂→2H₂MnO₃ manganat kislota.

Mn²⁺ → 2e Mn⁴⁺ 2

O₂⁰+4e → 2O^2- 1

4MnO₂→2Mn₂O₃+O₂

6Mn₂O₃→4Mn₃O₄+O₂

O=Mn-O-Mn=O Mn₂O₃ qora rangli oksid

Amiakni oksidlay oladi.

6MnO₂+2NH₃→ 3H₂O+N₂+3Mn₂O₃

Pirolyuzit yuqori temperaturada qizdirilganda quyidagi mahsulotlarni hosil qiladi.

MnO₂+4HCl→MnCl₂+Cl₂+2H₂O

2MnO₂+2H₂SO₄→2MnSO₄+O₂+2H₂O

Mn+2HCl→MnCl₂+H₂↑

Mn(NO₃)₂→MnO₂+2NO₂↑

Marganes (II) tuzlariga ishqorlar ta’siridan marganes(II) gidroksidi hosil bo’ladi.

Oq cho’kma Mn(OH)₂ oksidlanib qorayib qoladi.

2Mn(OH)₂+2H₂O+O₂→2Mn(OH)₃

Mn(OH)₂+2H₂O→2e→Mn(OH)₃+2H⁺ 2

O₂+2H₂O+4e→4OH 1

Yuqorida keltirilgan reaksiyalar Mn(OH)₂ ning beqarorligini ko’rsatadi. Kuchli oksidlovchilar ta’sirida Mn²⁺ birikmalari Ishqoriy muhitda oksidlansa manganatlar agar kislotali muhitda oksidlansa permanganatga o’tishi mumkinligini ko’rishimiz mumkin.

3MnSO₄+2KClO₃+12KOH→3K₂MnO₄+2KCl+3K₂SO₄+6H₂O

Mn²⁺+8OH-4e→MnO^2-+4H₂O 3

ClO^3-+3H₂O+6e→Cl^-+6OH^- 2

MANGANATLAR, erkin bo'lmagan tuzlar. Manganat kislotaning HMnO₄ tuzlari - binafsharang qora rangli kristallar. Suvda eriydi. Marganets aralashmalari orasida manganat kislotasi H₂MnO4 va uning tuzlari manganatlar eng xarakterlidir. Kislota ham tuzlari ham beqaror. Misol uchun, kaliy manganatning yashil eritmasi parmanganatga aylanishiga qarab, binafsha rangga aylanadi; Marganets dioksidi gidrat bir vaqtning o'zida hosil bo'ladi. Eritmaning rangi o'zgarishi sababli, kaliy manganati mineral xamelon deb ataldi (MnO₄^2- anioni eritmani quyuq yashil rangga bo’yaydi).  Marganets kislotasi HMnO₄ faqat eritmada ma'lum, u juda kuchli kislota. Anion MnO₄^- bu eritmani binafsha rangga bo’yaydi. Mn₂O₇ singari, manganat kislotasi oksidlovchi xususiyatlarga ega.

2.2. Kaliy manganatning olinishi

Kaliy manganat hosil bo'lish jarayoni endotermik bo'lib, 200⁰ dan 250⁰ gacha bo'ladi. Bir qator mualliflar suyuqlik bosqichida kaliy manganatini olish jarayonini 160 dan 220 gacha bo'lgan haroratda suyuq holatda pirolyuzit bilan aralashtirishni talab qiladigan kaustik kaliydan ortiqcha miqdorda olishni taklif qiladi. Bu reaksiya orqali havo yoki kislorod puflanadi. Shu tarzda, kaliy manganagdan marganets dioksid deyarli to'liq oksidlanishiga erishish mumkin. Kaliy manganatning elektrokimyoviy oksidlanishi, uning ishlab chiqarishdagi kimyoviy usullarida bo'lgani kabi past qiymatli mahsulotlarning paydo bo'lishiga olib kelmaydi. Elektroliz jarayonida hosil bo'lgan KOH eritmasi kaliy manganatini ishlab chiqarish uchun ishlab chiqarish jarayonida yana qo'llaniladi. Yuqori sifatli manganat eritmasini quyidagi usul bilan olish mumkin. Ezilgan pirolyusit eritilgan 75-85% kaliy gidroksid bilan aralashtiriladi va olingan aralashma sovutish silindrlarida (aylanishlar soni 1 daqiqada 60 ga teng) granullanadi. Tayyorlangan eritma 160-180 ° gacha bo'lgan haroratda quritiladi va plitalar shaklida bir xil eritma olinadi. Ushbu eritmada 65% kaliy manganat K₂MnO₄, 12-13% marganets dioksidi MnO₂ va 8-9% kaustik potash KOH va potass K₂CO₃ mavjud. Kaliy gidroksidi eritmasi bilan eritiladi va ortiqcha pirolyuzitni filtrlanadi, keyin kaliy manganat K₂MPO₄ yashil eritmasi olinadi.

Sanoatda olinishi MnO₂ ni kaliy ishqori va kislorod bilan tasirlashtirib olinadi.

2MnO₂ + 4KOH + O₂ → 2K₂MnO₄ + 2H₂O

Laboratoriyada K₂MnO₄ konsentratsiyali KOH eritmasida KMnO₄ eritmasini va keyin yashil kristalllarni berish uchun sovutish orqali qizdirilganda sintez qilinadi:

4KMnO₄ + 4KOH → 4K₂MnO₄ + O₂ + 2H₂O

2KMnO₄ + 2KI → 2K₂MnO₄+ J₂

• Laboratoriyada kaliy manganatini tayyorlashning oson usuli isitish kristallari yoki sof kaliy permanganatning kukunidan oladi. Kaliy permanganat kaliy manganat, marganets dioksidi va kislorod gaziga ajralib chiqadi:

2KMnO₄ → K₂MnO₄ + MnO₂ + O₂

Bu reaktsiya kislorod tayyorlash uchun laboratoriya usuli hisoblanadi, ammo

MnO2 bilan ifloslangan kaliy manganatining namunalarini xosil bo’ladi.

• Kaliy permanganatni termik parchalab olinadi. Bunda reaksiya natijasida

marganets (IV)- oksidi va kislarod hosil bo’ladi.

2KMnO₄ → K₂MnO₄ + MnO₂ + O₂

• Marganets (VI)- oksidiga o’yuvchi kaliy tasir ettirib olinadi.

2KOH + MnO₃ → K₂MnO₄ + H₂O

• Havo kislarodi yordamida marganets bo’lakchasiga kaliy ishqor tasir

ettirib olinadi.

4KOH +2Mn +3O₂ →2H₂O + 2K₂MnO₄



• Marganets (IV)- oksidiga kaliy gidroksid havo kislarodi yordamida tasir

ettirib olinadi. Bunda kaliy manganat toza xolda olinadi.

4KOH + 2MnO₂ + O₂ → 2K₂MnO₄ + 2H₂O

• Kaliy ishqoriga marganets (IV)- oksidini qo’shib qizdirib olinadi.

Reaksiya natijasida kaliy manganat va marganets (III)- oksidi hosil

bo’ladi.

2KOH + 3MnO₂ → K₂MnO4 + Mn₂O₃

• Kaliy nitrat eritmasiga marganets bo’lakchasi va kaliy ishqori tasir

ettirib olinadi. Bunda ikkita tuz kaliy nitrit va kaliy manganat hosil

bo’ladi.

3KNO₃ + 2KOH + Mn → K₂MnO4 + 3KNO₂ + H₂O

• Shu reaksiya asosida faqat marganets bo’lakchasi o’rniga marganets

(IV) oksidi ishlatiladi.

KNO₃ + 2KOH + MnO₂ → K₂MnO₄ + KNO₂ + H₂O

• Kaliy karbonat va kaliy nitrat aralashmasiga marganets (IV) oksidi

qo’shib olinadi.

K₂CO₃ + KNO3 + MnO₂ → K₂MnO₄ + KNO₂ + CO₂



• Kaliy sianidga ishqoriy sharoitda kaliy permanganat tasir ettirib olinadi.

KCN + 2KMnO₄ + 2KOH → 2K₂MnO₄ + KOCN + H₂O

• Kaliy xloratga ishqoriy sharoitda marganets (IV) oksidi qo’shib

olinadi.

KClO₃ + 6KOH + 3MnO₂ → 3K2MnO₄ + KCl + 3H₂O

• Kaliy karbonatga kaliy xlorat va marganets (IV) oksidiqo’shib

olinadi.

K₂CO₃ + KClO₃ + 3MnO₂ → 3CO₂ + 3K₂MnO₄ + KCl

• Kaliy sulfitni ishqoriy sharoitda kaliy permanganat bilan oksidlab

olinadi.

K₂SO₃ + 2KMnO₄ + KOH → 2K₂MnO₄ + K₂SO₄ + H₂O

• Yuqoridagi reaksiya asosida lekin kaliy o’rniga natriy sulfitdan

foydalanib olinadi.

2KMnO₄ + KOH + Na₂SO₃ → 2K₂MnO₄ + Na₂SO₄ + H₂O



• Marganets sulfatga ishqoriy sharoitda kaliy nitrat qo’shib olinadi.

2KNO₃ + 4KOH + MnSO₄ → K₂MnO₄ + K₂SO₄ + 2KNO₂ + H₂O

• Kaliy rodanitni ishqoriy sharoitda kaliy permanganat bilan oksidlab

olinadi. Bunda 3 xil tuz hosil bo’ladi. Kaliy manganat , kaliy sulfat va

kaliy xlorid.

8KMnO₄ + KNCS + 10KOH → 8 K₂MnO₄ + K₂SO₄ + 2KCl + 5H₂O

• Marganets sulfatga ishqoriy sharoitda kaliy xlorat qo’shib olinadi.

2KClO₃ + 12KOH + 3MnSO₄ → 3 K₂MnO₄ + 3K₂SO₄ + 2KCl + 6H₂O

2.3. Kaliy manganatning fizik kimyoviy xossalari Kaliy manganat K₂MnO₄ kimyoviy formulasi bilan murakkab noorganik moddadir.

Kaliy manganat qattiq

Molar massi 197.132 g / mol

Zichligi 2.78 g / sm³

Issiqlik xususiyatlari 190 ° C darajasida eritiladi.

Kaliy manganat - quyuq yashil rangli tuz. Kislorod bosimi ostida eriydi. Eritmada, faqat kuchli gidroksidi muhitda barqaror bo'ladi. Eritmaning yashil rangi MnO₄^2- ioniga to'g'ri keladi. Eritma suv bilan tezda suyultirilganda sekin-asta ajralib chiqadi - kislota bilan qoplanganda. Redoks xususiyatlarini ko'rsatadi. Kaliy manganat kuchli oksidlovchi moddadir. Konsentrlangan sulfat kislota ta'sirida alkogol, efir va yonuvchan materiallar mavjud bo'lganda portlash yuzaga keladi. Yonuvchan moddalardan ajratilgan shisha kavanozda, mahkam yopiq qopqoqda saqlash. Quyosh nuridan himoya qilish kerak.

Kaliy manganat K₂MnO₄ - qora-yashil rangli kristallar, kaliy gidroksidi eritmasida eriydi. Suvda kaliy manganat ajralib chiqadi. Kaliy manganat kichik miqdordagi suvda eritib yuborilganda, kaliy ionlarini va MnO₄^2- manganat ionlarini o'z ichiga olgan yashil eritma hosil qiluvchi yashil tuzdir. Ular kuchli oksidlovchi moddalardir; oz miqdorda dezinfektsiyalash vositasi sifatida ishlatiladi.

Kaliy manganat kislotali, ishqoriy va neytral muhitda eriydi. Manganat tuzlari permanganat ionlari va marganets dioksidiga osonlikcha nomutanosibdir:

3 K₂MnO₄ + 2H₂O → 2KMnO₄ + MnO₂ + 4KOH

Sovuq suvli kaliy manganat (VII) eritmasi bilan alkenlarni oksidlanish

Alkenlar sovuqda kaliy manganat (VII) eritmasi bilan reaksiyaga kirishadilar. Rang o'zgarishi, kaliy manganatning (VII) kislotali yoki gidroksidi sharoitda ishlatilishiga bog'liq.

Agar kaliy manganat (VII) eritmasi bir oz ishqoriy (ko'pincha natriy karbonat eritmasi qo'shib) muhit hosil qilinsa, binafsha rang avval qorong'i yashil bo'ladi va keyinchalik quyuq jigarrang cho'kma hosil qiladi.

Kaliy manganat oksidlovchi xususiyatga. Uni quyidagi holda ko’rishimiz mumkin.

2KI^- + K₂Mn⁶⁺ O₄ + 2H₂O = Mn⁴⁺O₂ + J₂⁰ + 4KOH

 2J^- - 2e^- = J₂⁰ | 1

Mn⁶⁺ + 2e^- = Mn⁴⁺ | 1

2K₂Mn⁺⁶ O₄ + Cl₂⁰ = 2KMn⁷⁺ O₄ + 2KCl^1-

 Mn⁶⁺ - e^- = Mn⁷⁺ | 1

l₂⁰ + 2e^- = 2Cl^- | 1

Marganets (VI) aralashmalari orasida manganat kislotasi H₂MnO₄ va uning tuzlari manganatlar eng xarakterlidir. Ham kislota ham, tuzlari ham beqaror. Misol uchun, kaliy manganatning yashil eritmasi parmanganatka aylanishiga qarab, binafsha rangga aylanadi; Marganets dioksidi gidrat bir vaqtning o'zida hosil bo'ladi: Eritmaning rangi o'zgarishi sababli, kaliy manganati mineral xamelon deb ataldi (MnO₂^4- anioni eritmani quyuq yashil rangga beradi). • Kaliy manganat xlor gazi bilan tasirlashib kaliy permanganat va kaliy xloridni xosil qiladi.

2K₂MnO₄ + Cl₂ = 2KCl + 2KMnO₄

• Sulfat kislota bilan tasirlashib manganat kislota xosil bo’ladi.

2K₂MnO₄+H₂SO₄ = H₂MnO₄ + K₂SO₄

• Kaliy manganat gidrolizlanganda kaliy per manganat kaliy ishqori va marganets(IV) oksidi ajralib chiqadi.

2K₂MnO₄ + 2H₂O = 2KMnO₄ + 4KOH + MnO₂
• Kaliy manganat eritmasiga karbonat angidrid gazi yuttirilganda kaliy gidro karbonat kaliy permanganate marganets(IV) oksidi xosil bo’ladi.

3 K₂MnO₄+ 4CO₂ + 2H₂O = 4KHCO₃ + 2KMnO₄ + MnO₂

•Kaliy manganat nitrat kislota bilan reaksiyaga kirishadi.

3K₂MnO₄+ 4HNO₃ = KMnO₄ + 4KNO₃ + MnO₂ + 2H₂O

• Sulfat kislota bilan reaksiyaga kirishib manganat kislota kaliy sulfat marganets(IV) oksidi xosil bo’ladi.

3 K₂MnO₄+ 3H₂SO₄ = 2HMnO₄ + 3K₂SO4 + MnO₂ + 2H₂O

• Natriy sulfit ishqoriy sharoitda kaliy manganat bilan oksidlanadi.

2H₂SO₄ + K₂MnO₄ + 2Na₂SO₃ = K₂SO₄ + MnSO₄ + 2Na₂SO₄ + 2H₂O

2.4. Kaliy manganatning ishlatilishi
Kaliy manganat (K₂MnO₄) - yashil-qora kristallar. Permanganat ishlab chiqarish uchun ishlatiladi. Kaliy mangant elektrokimyoda ko’p ishlatiladi va undan permanganat tuzlari olinadi. Manganat eritmasi eziladi va gidroksid bilan ishlanadi. Manganatning gidroksidi suspenziyasini olinadi va bu suspenziya elektrolizga uchraydi. Anodada manganat permanganatga oksidlanadi, vodorod bir vaqtning o'zida katodda chiqariladi. Kaliy manganatning elektrokimyoviy oksidlanish jarayonida ultratovush sohasini qo'llanilganda ham kuchayadi. Kaliy manganatning permanganatga elektrokimyoviy oksidlanish jarayonining uzluksizligini, bir qator elektrolitlar orqali gidroksidi manganat suspenziyasini ketma-ket ravishda yoki shu elektrolizda jadal aylanish orqali ketma-ket ravishda erishiladi. Kaliy manganat ishlab chiqarish uchun xom-ashyo manbai sifatida natriydan keng foydalaniladi. Kaliy permanganat kaliy manganatning kimyoviy oksidlanishi bilan ham olinishi mumkin. Shu bilan birga oksidlovchi sifatida xlor, havoning kislorodi va ozon ishlatiladi. Kaliy manganat K₂MnO₄ formulasi bilan noorganik birikma. Ushbu yashil rangli tuz - keng tarqalgan kimyoviy kaliy permanganat (KMnO₄) ning sanoatda sintez qilishda ishlatiladi. Ba'zida kaliy manganat va kaliy permanganat aralashadi, ammo ular turli xil xususiyatlarga ega bo'lgan turli birikmalardir.

Xulosa
Amalga oshirilgan ishlar natijasida kaliy mangantning fizik-kimyoviy xususiyatlari, shuningdek, uning amaliy qo'llanilishi o'rganildi. Kaliy manganat va permanganat ko’pgina moddalarni oksidlashda hamda organik kimyoda ham ishlatilinib kelinmoqda. Bular kuchli oksidlovchilardir. Shu bois, men ularning tadqiqoti zamonaviy noorganik kimyoda muhim va dolzarb muammo deb hisoblayman.

Foydalangan adabiyotlar :

1 . Q. AXMEROV , A. JALILOV , R. SAYFUDDINOV , “ UMUMIYVANOORGANIKKIMYO “ TOSHKENT “O’ZBEKISTON “ 2003. 463-B.

2. M. M. ABDULHAYEVA , O’. M . MARDONOV “ KIMYO “ TOSHKENT “ O’ZBEKISTON “ 2002 . 671 -B.

3 . N. L . GLINKA “UMUMIY XIMYA “

4 . N . A . PARPIYEV , A . G . MUFTAXOV , X . R . RAXIMOV “ ANORGANIK KIMYO “ TOSHKENT “O’ZBEKISTON” 2003. 503-B.

5 . X . TO’XTAYEV , R . ARISTONBEKOV , K . CHOLPONOV , “ ANORGANIK KIMYO “ “NOSHIR “ TOSHKENT 2011 .

6 . T. H. ЛИТВИНОВА Э. Д. МЕЛЪДНИКОВА М. В. СОЛОВЪЕВА Л . Т .АЖИПА Н . К . ВИСКОВОВА “ ХИМЯ В ЗАДАЧАХ ДЛЯ ПОСТУПАЮЩИХ В ВУЗЫ 2500 ЗАДАЧ .

7 . Р .А. ЛИДИН , В. А. МОЛОЧКО , Л. Л . АНДРЕЕВА “ ХИМИЧЕСКИЕ СВОЙСТВА НЕОРГАНИЧЕСКИХ ВЕЩЕСТВ “ МОСКВА “ ХИМИЯ “ 2000 . 470 -СТ .

8 . INTERNETMANBAA .

Qo’shimcha adabiyotlar

7. Р.А.Лидин В.А.Молочко,Л.Л.Андреева

Химические свойства неорганических веществ

8. Б.В.Неквасов Основы общей химии Москва –химия-1987

9. www.google.uz10.www.ziyonet .uz.

10. www.Arxiv.uz