Nordon gazlarni tozalashda aminli absorbentlarni taqqoslash orqali ularning selektivligini aniqlash

III bob. TAJRIBA QISM
3.1. O‘rganiladigan joylar
Tabiiy gazning asosiy tarkibi metan gazi bo‘lib, qolgan komponentlar metan qatori uglevodorodan iborat bo‘ladi.
3.1.-jadval
Muborak gazni qayta ishlash zavodi ishlaydigan konlarning umumiy tarkibi:

№	Konlаrning nomi	Hаjmiy ulushi, %
		Н2S	CO2	СН4	С2Н5	С3Н6	С4Н10	С5Н12+V	Н2+R
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Kо‘p oltingugurtli
1	О‘rtа-Buloq	5,00	4,70	86,32	1,80	0,27	0,15	0,36	1,40
Kаm oltingugurtli
2	Zevаrdа	0,08	3,30	90,61	3,57	0,63	0,23	1,20	0,33
3	Qо‘ltoq	0,20	2,42	91,31	3,12	1,02	0,41	0,83	0,69
4	Pomuq	0,08	3,35	89,2	3,84	0,94	0,25	1,72	0,43

Xom-ashyo gaz qayta ishlash jarayoniga 10-40⁰C tempraturada va quyidagi holda yetqazib beriladi:
Nam holda 0⁰C, uglevodorodlar +25⁰C- +30⁰C (ko‘p oltingugurtli gaz).
Namligi kam bulganda 5-0⁰C, uglevodorodlar 0⁰C (kam oltingugurtli gaz).
Oltingugurtli gazlar va merkaptanlar RSH.
Tabiiy oltingugurtli gazlar rangsiz, yonuvchan, oltingugur saqlagani uchun zaharli va portlovchi xususiyatlarga ega bo‘ladi.
Tozalangan gaz quydagi GOST 5542-87nomeri bo‘yicha talablarga javob berishi shart bo‘ladi.
Tozalangan gaz oddiy sharoitda quydagi uglevodorodlar –metan, etan, propan, butandan iborat bo‘ladi. Uning tarkibidagi uglevodorod bo‘lmagan azot, uglerod (II) –oksid, suv bug‘i komponentlardan tozalangan bo‘lishi shartdir.
Tabiiy gazning asosiy tarkibi metan gazi bo‘lib, qolgan komponentlar metan qatori uglevodorodan iborat bo‘ladi. Tozalangan gazning zaharlilik darajasi unchalik yuqori bo‘lmaydi. Uning konsentratsiyasi 33%dan oshsa kislorod yetishmasligi hisobiga bo‘g‘adi. Konsentratsiyasi 75%dan oshsa o‘ldiradi. Ish jarayonida konsentratsiyasi 300 mg/m³ ni tashkil qiladi.

I I 7 IV

3
8
1 III 5 6 9

I 4

2 11 V 10
2-rasm. Alkanolamin erituvchi yordamida gazni tozalash chizmasi.
I- gaz xom-ashyosi, II- tozalangan gaz, III – gaz ekspanzerada, IV – kislotali gazlar, V – suv bug‘i. 1 – absorber, 2,9 – nasoslar, 3,7 – xolodilniklar, 4 – ekspanzer, 5 – tempratura almashtirgich, 6 – desorber, 8 – separator, 10 – kiptilnik , 11 –alkanolamin eritmasi solinadigan idish.

3.2.-jadval

№	Kо‘rsаtkich nomlаri	Ulchov birliklаri	GOST tаlаblаri	Nаzorаt usuli
1	2	3	4	5
1	Vodorod sulfidning konsentrаsiyasi	g/m^3	0,02	GOST 22387.2-83
2	Kislorodning hаjmiy ulushi	%	1,00	GOST23781-83
3	Yonish dаrаjаsi	kkаl/m^3	7600	GOST 27193-86
4	Mexаnik аrаlаshmаlаr mаssаsi	g/m^3	0,001	GOST 22387.4-77

3.2. Absorbent va gazning analiz metodlari
Kerakli asbob uskunalar: 0,5n NaOH natriy gidroksid eritmasi, metanol;
1. Agar natriy gidroksid eritmasi xira rangda bo‘lsa, tiniq holga kelguncha filtrlash kerak.
2. Regeneratsiyalangan eritma tuliq H₂S va CO₂ gazlardan desorberlanishi kerak bo‘ladi. Laboratoriya sharoitida to‘liq regeniratsiya qilish uchun elektr pechdan foydalaniladi. Aminlarning termik barqaror tuzlarini aniqlashda to‘liq regeniratsiyalangan bo‘lishi kerak bo‘ladi.
3. 250 ml menzurkaga 125ml metanol olib, uning ustiga meshalka solinadi. Menzurka metanol bilan birgalikda magnitli meshalkaga qo‘yiladi va unga RN metr solinadi.
4. Metanolning pHqiymati 11,2 ga kelguncha 0,5 N NаOH natriy gidroksid eritmasi solinadi.
5. Pipetka yordamida eritma ustiga to‘yingan absorbent eritmasidan solib titrlanadi. RN ning qiymati 7 bo‘lguncha titrlash davom ettiriladi va sarf bo‘lgan ishqorning miqdoriga qarab kislotali gazlarning miqdori aniqlanadi.
6. Qilinadigan tajribalarni 4-6 marta qayta bajariladi. Olingan eritmalarning hajmiy farqini aniqlash uchun, boshlang‘ich olingan eritma hajmi (V3), regeneratsiya uchun olingan eritmadan (V1) titrlash uchun olingan eritmadan (V2) olib ularni solishtirish orqali kislotali gazlarning miqdori aniqlanadi.
Kislotali gazlarning % miqdori:

1. 
   Regeneratsion eritma: % kislota gaz miqdori N x 4,4
   
2. 
   To‘yingan eritma: % kislota gaz miqdori N x 4,4
   

V₁ – ml NаOH, eritmasini titrlashda sarflangan regeneratsion eritma.
V₂ – mg NаOH, eritmasini titrlashda sarflangan to‘yingan eritma.
V₃ – mg NаOH, eritmasini titrlashda sarflangan kontrol eritma.
N – standart eritmaning normalligi NаOH.
W₁ –regeneratsion eritmaning analiz uchun olingan massasi.
W₂ –to‘yingan eritmaning analiz uchun olingan massasi.
W₃ –kontrol eritma analiz uchun olingan massasi.