Normal tug'ruqni olib borish va tug'dirish Tugʻruqqa yordam berish

Normal tug'ruqni olib borish va tug'dirish

Tugʻruqqa yordam berish — homiladorlik, tugʻruq va chilla davrida ayollar sogʻligʻini muhofaza etishga qaratilgan profilaktika va davo tadbirlari sistemasi. Tugʻruqqa yordam berishb. onalar va bolalar muhofazasinnnt muhim boʻlimidir. Oʻzbekistonda Tugʻruqqa yordam berishb. sistemasi tugʻruqxonalar, ayollar konsultatsiyasi, qishloq vrachlik punktlari, kasalxonalarning akusherlikginekologiya boʻlimlarida amalga oshiriladi. Bu yerda ayollarga oʻz vaqtida yuqori malakali ixtisoslashgan akusherginekolog yordam koʻrsatadi. Tugʻruqqa yordam berishb. tashkiliy va ilmiymetodik asoslarining birligi, Tugʻruqqa yordam berishb. muassasalari ishlab chiqqan profilaktika, davo, diagnostikaning eng yangi usullarini tibbiyot amaliyotiga tatbiq etish, tibbiyot kadrlari malakasini muntazam oshirib borish aholiga akusherginekologik yordam koʻrsatishning tobora yaxshilanib borishiga imkon beradi. Oʻzbekistonda Tugʻruqqa yordam berishb. ishini yaxshilash maqsadida tugʻruqxonalar ayollar maslahatxonasi bilan birlashtirilgan, ular vrachlik uchastkasi boʻyicha ish olib boradi; bu esa ginekologik kasalliklar va homiladorlik asoratlarini barvaqt aniqlash, homilador ayollarni muntazam kuzatib borish va zaruriyat boʻlsa, davolash, koʻzi yoriydigan ayollarni oʻz vaqtida tugʻruqxonaga yotqizish, homiladorlik, chilla davri va bola parvarishi gigiyenasiga oid sanitariya maorifi ishlarini olib borish imkoniyatini beradi. Tugʻruqqa yordam berishb. muassasasi ayollarga onalik huquqlarining himoyasi yuzasidan ijtimoiyhuquqiy yordam koʻrsatadi, shuningdek, irsiy kasalliklarning oldini olish va davolashga tegishli tibbiygenetika tekshiruvlarini olib boradi.
Tug’ruqning boshlanish sabablarini tushuntiradigan nazariyalarG ippoK rat davridan boshlangan. HomiladorÜK norm al Kechganda hom ila rivojlanishi to’xtagandan Keyin bachadon musKullari ritmiK ravishda qisqara boshlaydi, bu tug’ruq dardining boshlanishidir. Tug’ruqning fiziologiK xususiyati shuKi, homilaning rivojlanish davri tamom bo’lishi bilan hom ila jinsiy yo’llar orqaii tug’iladi. Ba’zi patologiK holatlarda homila rivoji oxiriga yetm asdan chala, vaqtidan ilgari tug’iladi. Ba’zi hollárda hom ila jin siy a’zo orqaii tug’ila olm aydi (bunga hom ilaning Ko’ndalang Kelishi, chanoqning tor bo’lishi va boshqa patologiK holatlar sabab bo’ladi). Natijada hom ila operatsiya qilib tug’diriladi (Kesarcha Kesish, qisqich qo’yish, homilani m aydalab olish va boshqalar). Ayollar bachadoni hayz boshlanishi bilan u to’xtaguncha (m enopauza) vaqti-vaqti bilan qisqarib turadi. LeKin bu qisqarish unchaliK Kuchli bo’lmaydi. Bachadon qisqarishi homiladorliKning turli m uddatlarida turlicha: Kuchli yoKi Kuchsiz bo’ladi. ChunKi u neyrogumoral apparatning boshqarishiga bog’liq bo’lib, homiladorliKning normal Kechishini ta’m inlashga qaratilgan bo’ladi. Tug’ruq jarayoni bachadonning ma’lum ritm da qisqarishidan boshlanadi. Bachadon tmíSKuíteriflmg qisqarishi har &— 15 daqiqada taKrorlanib, 25r-=25 seKund davom etadi, to’lg’oq oralig’idagi muddat asta-senin Kamayib boradi, har 4-5 daqiqada qaytarilib, 45— 50 seKund davom etadi. Bundan tashqari, qisqarish Kuchi ham osha boradi, buni maxsus apparatlar yordamida oson aniqlash mumnin. Bachadonning asab tizimida simpatiK va parasimpatiK bo’limlar, somatiK (sezuvchi)nervlar bo’ladi. Bu bachadonningbiologiKxususiyatidir.Bachadondagi nervlar marKaziy asab tizimi impulslari ta’sirida homiladorliKning norm al rivojini ta’minlaydi. SomatiK nervlarning ahamiyati unchaliK Katta emas, orqa umurtqa miya falajida refleKS yo’li Kesilgan bo’lishiga qaramay, ayol homilador bo’lishi, u normal Kechishi, tug’ruq og’riqsiz o’tishi Kuzatilgan (lO.l.-rasm). Ayollarda jinsiy a’zolar funKsiyasida spetsifiK estrogen va progesteron gorm onlarining o’rni Katta. Tuxumdondagi folliiculdan estrogen, sariq tanadan esa progesteron gormoni ajraladi. HomiladorliKdabugormonlarni yo’ldosh to’qimalari ajratadi. Hozircha xorion hujayralarining qaysi bin bu gormonlarni ajratishi aniq emas. HomiladorliKning oxirida estrogen, progesteron gorm onlar bachadonda bir qator fiziologiK o’zgarishlarga sabab bo’ladi. Bu o’zgarishlar bachadonning tug’ish jarayonida norm al qisqarishiga yordam beradi. Tug’ish jarayonida bachadon musKullari va homilador organizmidagi o’zgarishlarda muhim bo’lgan omillar hali to’la o’rganilgan emas. Ammo ayrim om illar bu masalani hal qilishda ma’lum vazifani o’tashi shubhasizdir. Ko’pchiliK mualliflarning fi Kricha, bachadon musKullarining qisqarish 10.1,-rasm. Dardni boshqarish sxemasi. To’g ’ri chiziq — aKtivatsiya (stimulyatsiya), puriKtirli chiziq — bosilish: a —a-adrenoreseptorlar; fi — fi-adrenoresep-torlar; fi — fi-xoiinoreseptorlar. xususiyati bachadondagi moddalar almashinuvi bilan chambarchas bog’liqdir. N. S. BaKsheyev laboratoriyasida olib borilgan ishlar shuni Ko’rsatadiKi, bachadondagi bioKimiyoviy jarayonlar ayol organizmining fumcsional holatiga bog’liqdir. Bachadon musKul to’qimasining moddalar almashinuvidagi asosiy Ko’rsatKichlari fosforlanishjarayonigabog’liq. Bujarayon bachadon musKullarida energiyaga boy (miKroenergetiK fosforlar), musKuliarning fermentli oqsili va qisqaruvchi fraKsiyalar hamda ularning qisqarishi uchun ahamiyatli eleictrolitlar to’planishiga imKon beradi. EleKtrolitlardan Ca+zarurdir. Homilador bo’lmagan ayolning bachadon musKullarida moddalar almashinuvi sust bo’lib, energetiK moddalar Kam bo’ladi. N. S BaKsheyevning Ko’rsatishicha, homilador bo’lmagan ayol bachadonining musKul to’qimasida gliicogen o’rta hisobda 50- 60 mg %, adenozintrifosfat Kislota (ATF) 14,5 mg%, fosfoKreatin 1,4 ml % ni tashKil qiladi. Bachadon musKullaridagi umumiy oqsilning yarmisi uncha faol bo’lmagan qo’shim cha to’qima proteinidan iborat. Bunda oqsitlarning bachadon qisqarish ini (KontraKtil) ta’minlovchi guruhi (aKtomiozin) oqsil substraKtining 3-4% ini tashKil qiladi. Buning Konsentratsiyasi miometriyning funKsional holatini belgilaydi. Fermentli oqsillar umumiy oqsilning 25% ini tashKil qiladi, bu bachadon musKullari metabolizmi darajasini Ko’rsatadi. HomiladorliKda OKsidlanish jarayonining faolligi oshadi, deyarli Kam energiya beradigan anaerob gliKoliz Kamayadi. Bachadonda OKsiddanish jarayoni homila o’sgan sari oshib, tug’ish vaqtida 4 barobar Ko’payadi. Agar homiladorliK muddati ortishi bilan gliKoliz jarayoni dinamiKada к а т o’zgarsa, bu anaerob gliKoliz tomoniga o’zgaradi. Tug’ruqda aerob gliKoliz energiyaniig Ko’proq vujudga Kelishiga sharoit yaratadi. Bu energiya bachadon qisqarishini ta’minlaydi. HomiladorliKning oxirida bachadon musKuIlarida gliKogen miqdori homiladorliKdan oldingi miqdoridan 12 barobar ortiq bo’ladi. Fosforlanishni ta’minlovchi biriKmalardan biri fosforKirotin 2,5 barobar oshadi. Tug’ish jarayoni yaqinlashganda bachadon musKullarining sut Kislotasi yarm iga Kamayadi, anaerob gliKoliz faolligi Kamayib oKsidlanish jarayoni oshadi. HomiladorliK oxirida bachadon musKuIlarida um um iy oqsil 40% ga ortadi. Jinsiy gormonlarning bachadonni tug’ishga tayyorlanishda va tug’ish jarayonining boshlanishida ahamiyati Kattadir.HomiladorliK boshlanishi bilan ayol organizmida jinsiy gormonlar, asosan estrogen gormonlar ortib boradi. Bu gormonlar homilaning normal rivojlanishini, bachadonda va umumiy organizmdagi o’zgarishlarningnormal Kechishini ta’minlaydi. HomiladorliKning birinchi yarmida progesteronning ahamiyati Katta, Keyinroq esa estrogenlar orta boradi. Bu gormonlar bachadonning o’sishi uchun ahamiyatli bo’lib, aKtomiozin sintezi, gliKogen va fosfor biriKmalari hamda oqsil fermentli fraicsiyasining oshishiga ¡ткоп beradi.

Kullaridagi umumiy oqsilning yarmisi uncha faol bo’lmagan qo’shim cha to’qima proteinidan iborat. Bunda oqsitlarning bachadon qisqarish ini (KontraKtil) ta’minlovchi guruhi (aKtomiozin) oqsil substraKtining 3-4% ini tashKil qiladi. Buning Konsentratsiyasi miometriyning funKsional holatini belgilaydi. Fermentli oqsillar umumiy oqsilning 25% ini tashKil qiladi, bu bachadon musKullari metabolizmi darajasini Ko’rsatadi. HomiladorliKda OKsidlanish jarayonining faolligi oshadi, deyarli Kam energiya beradigan anaerob gliKoliz Kamayadi. Bachadonda OKsiddanish jarayoni homila o’sgan sari oshib, tug’ish vaqtida 4 barobar Ko’payadi. Agar homiladorliK muddati ortishi bilan gliKoliz jarayoni dinamiKada к а т o’zgarsa, bu anaerob gliKoliz tomoniga o’zgaradi. Tug’ruqda aerob gliKoliz energiyaniig Ko’proq vujudga Kelishiga sharoit yaratadi. Bu energiya bachadon qisqarishini ta’minlaydi. HomiladorliKning oxirida bachadon musKuIlarida gliKogen miqdori homiladorliKdan oldingi miqdoridan 12 barobar ortiq bo’ladi. Fosforlanishni ta’minlovchi biriKmalardan biri fosforKirotin 2,5 barobar oshadi.