Nostandart darsning o`ziga xos xususiyatlari

NOSTANDART DARSNING O`ZIGA XOS XUSUSIYATLARI

• XX asr 70-yillari o`rtalarida milliy maktablarda o`quvchilarning mashg`ulotlarga qiziqishlarining pasayish xavfi aniqlandi. Muammoni bartaraf etish maqsadida nostandart darslarning tashkil etilishiga alohida e`tibor qaratildi. Nostandart dars an`anaviy tuzilishdagi improvizatsion o`quv mashg`ulotidir. Pedagogik adabiyotlarni tahlil qilish nostandart darslarning o`nlab turlari mavjudligini ko`rsatdi. Ular orasida “berilish” darsi, amaliy o`yinlar, matbuot konferensiyalari, ijodiy hisobotlar, musobaqalar, KVN turidagi o`yinlar, tanlov, teatrlashtirilgan darslar, binar, kompyuterli darslar, fantaziyalar, “sudlar”, haqiqatni izlash, “paradokslar”, auksionlar, dialoglar va boshqalar bor.

• O`qituvchining darsga tayyorgarligi. Darsning samaradorligi uning puxta tayyorlanganligi va samarali tashkil etilganligi bilan bog`liq. Yaxshi rejalashtirilmagan,
• yetarlicha o`ylab chiqilmagan, shoshilinch tuzilgan va o`quvchilar imkoniyatlariga moslashtirilmagan dars sifatli bo`la olmaydi.

• Darsga tayyorgarlik aniq sharoitlarda eng yuqori yakuniy natijaga erishishni ta`minlovchi o`quv-tarbiyaviy jarayonni tashkil etilishini ta`minlash, komleks chora-tadbirlarni ishlab chiqishdir.

• O`qituvchining darsga tayyorgarligida quyidagi uchta bosqich ko`zga tashlanadi:
• diagnostika (tashhislash), prognoz (bashorat) qilish, loyihalashtirish (rejalashtirish). Shu bilan birga o`qituvchi amaliy materiallarni yaxshi bilishi, o`z fanini erkin olib borishga erishishi lozim. Darsga tayyorgarlik asosini bo`lajak mashg`ulotning algoritmlari, samaradorligi bog`liq bo`lgan omillar va holatlarni hisobga olishni ta`minlovchi qadamlarni ketma-ket tartib bilan bajarish tashkil etadi.

• Ma`lumki, an'anaviy bo'lmagan darslar talabalarning kognitiv motiflari, tashabbuslari va manfaatlarini rivojlantiradi. O'rganish qobiliyatini shakllantiradi. Noan'anaviy darslarga tayyorgarlik darajasi kam baholanmaydi. Noan'anaviy bo'lmagan darsda ana`naviy darsga qaraganda puxta tayyorgarlik ko'rish kerak. Noan'anaviy darslar shakllarini tanlashda o'qituvchi o'zining fe'l-atvor va temperamentining xususiyatlarini, umuman va umuman individual talabalar sifatida, tayyorgarlik va o'ziga xos xususiyatlarini hisobga olishi lozim. Maqolada ham nostandart dars metodlari tadqiqotning birlamchi vazifasi sifatida tadqiq qilinadi.

• Har bir o'qituvchidan oldin asosiy vazifa har bir talabaning mavzusini bardoshli va chuqur bilimga ega bo'lish, bolalarga ichki resurslarni, shuningdek, yangi narsalarni o'rganish istagi, bolalarni tanqidiy fikrlashga o'rgatish, ularning bilimlarini tekshirish, isbotlash.

• An'anaviy darslarga qo'shimcha ravishda, bizda ham an'anaviy yoki nostandart darslar, ya'ni nostandart tuzilishga ega darslar mavjud. Noqonuniy bo'lmagan dars - bu ta'lim materiallarini improvizatsiya qilingan.

• Nostandart o'rganish mavzusi mutlaqo yangi emas. Ya.A. KOMIKTA, S.A. Amonvilly, K.D. Uxinskiy, V.F. Shatolov va boshqalar noan'anaviy mashg'ulotlarni o'rganishdi va uni amaliyotga faol tanishtirishdi. Bugungi kunda ushbu mavzu juda dolzarbdir. Ichida so'nggi yillar Noan'anaviy ravishda o'rganish bo'yicha qiziqish sezilarli darajada oshdi.

• Buning sababi, mamlakatimizda ta'lim sohasidagi jarayonlar - yangi turdagi maktablarni yaratish, turli xil pedagogik innovatsiyalar amaliyotiga, mualliflik huquqi va darsliklarni faol ravishda yaratishga imkon beradigan ijtimoiy o'zgarishlar amalga oshiriladi.

• An'anaviy bo'lmagan ta'limni o'rganish tashkiloti o'quvchilarni aqliy faoliyatning texnikasini jalb qilish uchun sharoitlar yaratishni anglatadi. Ularni o'zlashtirish nafaqat o'zlashtirishning yangi darajasini ta'minlaydi, balki aqliy rivojlanishda jiddiy siljishlarni ham beradi.