Nukus davlat pedagogika instituti "kelishilgan"

Tilning fonetik sathidagi divergensiya va konvergensiya jarayonlari. 
Undoshlarda kuchli va kuchsiz pozitsiyalar. 
Fonetik hodisalar, ularning turlari. Kombinator omillar ta‘sirida sodir 
bo‗ladigan 
hodisalar: 
assimilyatsiya, 
akkomodatsiya, 
ularning 
turlari. 
Nazalizatsiya. Pozitsion omillar ta‘sirida sodir bo‗ladigan hodisalar: reduktsiya, 
ochiq bo‗g‗indagi unlilarda sifat o‗zgarishi, ayrim jarangli undoshlarning so‗z 
oxirida jarangsizlanishi. 
Turkiy so‗zlarning an‘anaviy fonetik tarkibiga moslashish: proteza, epenteza, 
epiteza.
Fonetik hodisalarning boshqa turlari: tovush tushishi (prokopa, sinkopa, 
apokopa, eliziya sandxi hodisasi, aferezis, gaplologiya), tovushlarning o‗rin 
almashinuvi (metateza), dissimilyatsiya, geminatsiya, degeminizatsiya, sinerezis, 
spirantizatsiya va boshqalar.
Bo„g„in (sillabema). Bo‗g‗in tuzilishi. Bo‗g‗in markazi. Bo‗g‗in tiplari: 
berkitilgan bo‗g‗in, berkitilmagan bo‗g‗in, ochiq bo‗g‗in, yopiq bo‗g‗in. Bo‗g‗in 
tiplarining yangi tasniflari. Bo‗g‗inning til va nutqdagi ahamiyati.
Urg„u (aksentuatsiya). Urg‗u tiplari: so‗z urg‗usi, uning fonetik tabiatiga, 
tushadigan o‗rniga va harakat qilish belgisiga ko‗ra turlari (dinamik urg‗u, erkin 
urg‗u, ko‗chadigan urg‗u, ko‗chmaydigan urg‗u); sintagma urg‗usi, uning 
mezonlari; ayiruv urg‗usi (logik urg‗u va emfatik urg‗u). Urg‗uning til va nutqdagi 
roli. 

---

79 
Intonatsiya (intonema), uning prosodik elementlari: nutq melodikasi, nutq 
ritmi, temp, nutq intensivligi, nutq tembri, pauza. Intonatsiya turlari: tugallangan 
intonatsiya, tugallanmagan intonatsiya, darak intonatsiyasi, so‗roq intonatsiyasi, 
undov intonatsiyasi, chaqiruv (undash) intonatsiyasi, sanash intonatsiyasi va 
boshqalar. Intonatsiyaning gap va nutqdagi roli.