Nuqtaning egri chiziqli koordinatalaridagi tezlik va tezlanish

Normal va urinma tezlanishlar.

Tabiiy uchyoq. Nuqta trayektoriyasining M va M¹ nuqtalaridan o'tuvchi to'g'ri chiziqning M¹ nuqta M nuqtaga intilgandagi limitik holatiga trayektoriyaning M nuqtasidagi urinmasi deyiladi. M nuqtada egri chiziq urinmasiga perpendikulyar to'g'ri chiziqqa egri chiziqning M nuqtadagi normali deyiladi. Bu ta'rifga asosan M nuqtada egri chiziqqa cheksiz ko'p normallar o'tkazish mumkin. Bu normallarning hammasi M nuqtadan o'tuvchi urinmaga perpendikulyar tekislikda yotadi. Bu tekislikka egri chiziqning M nuqtasidagi normal tekisligi deyiladi. Egri chiziqning M nuqtasidagi yopishma tekisligida yotuvchi normaliga uning bosh normali deyiladi. Shunday qilib, M nuqtadagi yopishma tekislik bilan normal tekislik egri chiziqning bosh normali bo'ylab kesishar ekan. Egri chiziqning M nuqtasidan o'tuvchi yopishma tekislikka perpendikulyar bo'lgan normalga M nuqtadagi binormal deyiladi.

Egri chiziqning M nuqtasidagi urinma bo'ylab yo'nalgan birlik vektorni f⁰ bilan, bosh normali bo'ylab yo'nalgan birlik vektorni n⁰ bilan va binormal bo'ylab yo'nalgan birlik vektorni b⁰ bilan belgilaymiz (141-shakl). Bu vektorlar orqali quyidagi tekisliklar o'tadi: (f⁰, n⁰) yopishma tekislik, (n⁰, b⁰) normal tekislik va (b⁰ ,f⁰) urinma tekislik.

f₁⁰


f⁰, n⁰ va b⁰ vektorlar uchta o'zaro perpendkulyar to'g'ri burchakli uchyoqni hosil qiladi. Bu uchyoqqa tabiiy uchyoq deyiladi. Bu tabiiy uchyoq M nuqta bilan birgalikda harakatlanadi. Tabiiy uchyoqdan tashqil topgan koordinatalar sistemasiga tabiiy koordinatalar sistemasi deyiladi.