Nuraliyeva xafiza otaevna

10.4.GELMENTOLOGIK TEKSHIRUV UCHUN TUPROQDAN 
NAMUNA OLISH USULI. 
Tuproqni gelmint tuxumlariga tekshirish. Romanenko usuli. 
Ishning bajarilishi. Yig‗ilgan namunadan tadqiqot uchun 25 g dan 4 qism 
tuproq olinadi, ular 250 ml hajmdagi sentrifuga probirkalariga joylashtiriladi (agar 
mavjud bo‗lmasa, siz 80-100 ml hajmdagi probirkalardan foydalanishingiz 
mumkin, ammo ularga 15 g dan oshmagan tuproq joylashtirilishi kerak) va unga 
natriy yoki kaliy ishqorining 3% eritmasi quyiladi (1: 1 nisbatda). So‗ng, barchasi 
yaxshilab aralashtiriladi va 20-30 daqiqa davomida tindiriladi va 5 daqiqa 
davomida 800 aylanish/daqiqada sentrifugalanadi. Cho‗kma usti suyuqligi to‗kib 
tashlanib, tuproq suv bilan yuviladi (tuproqning turiga qarab 1-5 marta: qumli 
tuproq uchun - bitta yuvish kifoya, loyli tuproq, qora tuproq uchun - 2 dan 5 gacha) 
to shaffof ustki qatlami olinmaguncha. Yuviladigan suvning yana bir qismini 
qo‗shgandan so‗ng, sentrifuga probirkasidagi cho‗kma yaxshilab aralashtiriladi. 
Yuvib bo‗lgandan keyin tuproqqa to‗yingan (zichligi 1,38 - 1,40) natriy nitrat 
eritmasi qo‗shiladi. To‗yingan eritmaning hajmi stakanning (probirkaning) 
o‗lchamiga bog‗liq: 250 ml stakanga 150 ml to‗yingan eritma qo‗shiladi va 

---

214 
kichikroq probirkalarga, masalan, 80-100 ml. xajmli probirkaga 45 - 50 ml 
to‗yingan eritma. Tuproq yaxshilab aralashtiriladi, hosil bo‗lgan aralashma 
sentrifugalanadi. Probirkalarni shtativga joylashtirilib, bir xil to‗yingan tuz 
eritmasini qo‗shiladi va buyum oynachasi bilan yopiladi. Gelmintlarning tuxumlari 
ustki qismga suzib chiqadi va to‗yingan eritmaning sirtqi plyonkasida 
to‗planadi. Yuzaki plyonkaning yo‗qolishini oldini olish juda muhimdir. Buning 
uchun probirka va buyum oynachasi o‗rtasida 10 mm dan ko‗p bo‗lmagan bo‗sh 
joy qoldiriladi, probirkaga pipetka yordamida buyum oynasining pastki qismiga 
tekkuncha to‗yingan tuz eritmasi kiritiladi. 20 - 25 daqiqa tindirilgandan so‗ng 
buyum oynasi pastki qismi tepaga qaratilib olib tashlanadi va o‗rniga boshqa 
buyum oynasi qo‗yiladi (agar kerak bo‗lsa, uchinchi). Yuza plyonkali buyum 
oynachasi ustiga 1-2 tomchi 30%li glitserin eritmasi tomiziladi, qoplag‗ich oyna 
bilan qoplanadi, keyin mikroskoplanadi. Gelmintlar tuxumlarini aniqlash uchun 
preparat 80 marta kattalashtirilib, ular rivojlanishi yoki deformatsiyasini 
aniqlashda 400 marta kattalashtirilib ko‗riladi. 
Tayyorlangan preparatlar quritilishiga yo‗l qo‗ymasdan 5 - 7 kun davomida 
muzlatgichda saqlanishi mumkin. Preparatlar quriganda, qoplag‗ich oyna bo‗ylab 
bir necha tomchi 30% glitserin eritmasi qo‗shiladi.
Natijalarni baholash uchun 4 qismli namunadan topilgan tuxumlar soni 10 
ga ko‗paytiriladi va 1 kg tekshiriladigan tuproqdagi tuxum tarkibining ko‗rsatkichi 
olinadi. Usul samaradorligi 59,6 - 83,1%, o‗rtacha 73,0%.