Nurlanıw. Nurlanıw usılı menen jıllılıq almasıwlardıń tiykarǵı nızamları. Plank, vin, Stefan-Boltsman, Kirxgof, Lambert nızamları

Kirxgof qonuni. Absolyut qora va kulrang jismlarning issiqlik nurlarini yutish va tarqatish hossalari orasidagi bog‘lanishni G. Kirxgof 1882 yili o‘rganib, quyidagi qonuniyatni ochgan:

bu yerda E₀(T) – absolyut qora denenıń nurlanish xususiyati.

Denenıń nur shıǵarıw (nurlanıw ) ózgeshelikiniń jutıw ózgeshelikine qatnası denenıń tábiyaatına baylanıslı emes hám birdey temperatura daǵı barlıq deneler ushın birdey bolıp, sol temperatura daǵı absolyut qara denenıń nurlanıw ózgeshelikine teń.
(10. 10 ) teńlemeden kórinip turıptı, olda, kúl reń denenıń yutilish koefficiyenti qanshellilik úlken bolsa, ol sonshalıq kóp nurlanadi. Yutilish koefficiyenti birdan kishi (0Kirxgof nızamınan, (10. 10 ) hám (10. 9 ) teńlemelerden kórinip turıptı, olda, kúl reń denenıń qaralıq dárejesi san tárepten onıń jutıw ózgeshelikine teń:A= (10.11)

 kattalik o‘zgarmas bo‘lgani uchun, kul rang denenıń yutish xususiyati to‘lqin uzunligiga va temperaturaga bog‘liq emas.

10.6-jadvalda ba’zi kul rang jismlarning qoralik darajasi keltirilgan.
Lambert nızamı Dene shashıp atırǵan nurlanıw energiyası keńislik hár túrlı jedellik menen tarqaladı. Nurlanıw jedelligin jóneliske baylanıslılıǵın belgileytuǵın nızamǵa Lambert nızamı dep aytıladı.
Lambert nızamına tiykarınan, absolyut qara dene sırtınan túrli jónelisler boyınsha nurlanayotgan energiya muǵdarı, berilgen jónelis hám dene sırtına túsirilgen normal ortasındaǵı múyeshning kosinusiga proportsional bolıp tabıladı.
E=E_ncos, (10.12)

Bu yerda E_n – normal bo‘yicha nurlanish energiyasi.

Turli materiallarning qoralik darajasi.

10.6-jadval

Material	t,S		Material	t,S	
Alyuminiy (silliqlangan)	50-500	0,04-0,06	Yog‘och	20-70	0,8-0,9
Bronza	50	0,1	Qog‘oz	20-100	0,9
Oltin (silliqlangan)	200-600	0,02-0,03	Shisha	20-100	0,9-0,92
Qizil g‘isht	25-300	0,9	Moyli bo‘yoq	20-100	0,86-0,92
Gips	20	0,9	Lak	20-100	0,8-0,95
Asbest	20-300	0,9-0,95	Oq emalp	20	0,9

10.3-rasm. Denenıń turli yo‘nalishlar bo‘yicha nurlanishi (Lambert qonuniga doir)


Demak, nurlanish sirtiga perpendikulyar bo‘lgan yo‘nalishda energiya eng ko‘p nurlanadi, ya’ni =0 da.  burchak ortishi bilan nurlanish energiyasi kamayadi va =90 da nolga teng bo‘ladi (10.3-rasm).
Lambert qonuni absolyut qora jism uchun to‘g‘ri bo‘lib, g‘adir-budur kul rang jismlar uchun bu qonun faqat =060 da to‘g‘ridir.