Nutqiy faoliyat

Nutqiy faoliyat

Latipova Umida

Nutq faoliyati

Nutq faoliyati- odam tomonidan ijtimoiy tarixiy tajribani o`zlashtirish avlodlarga berish (uzatish ) yoki kommunikatsiya o`rnatish, o`z shaxsiy harakatlarini rejalashtirish va amalga oshirish maqsadida tildan foydalanish jarayonidir.

• Nutq axborot, xabar, ma’lumot va yangi bilim berish aqliy topshiriqlarni yechish faoliyatidan iboratdir.
• Agarda til aloqa vositasi (quroli) bo`lsa, nutq esa aynan o`sha jarayonning o`zidir.

Nutq faoliyatining fiziologik mexanizmlari

• Nutqni idrok qilish oddiy reflektor faoliyatining qonunlari asosida sodir bo`lishi mumkin. Chunki uni yuzaga keltiruvchi stimullar birinchi signallar tipidagi qo`zg`atuvchilardan iboratdir.Masalan:
• ”marsh”
• “salom”

• Ichki nutq ("o'zi uchun nutq") - bu tovushli dizaynga ega bo'lmagan va lingvistik ma'nolardan foydalanadigan, lekin kommunikativ funktsiyadan tashqaridagi nutq;

ichki talaffuz.

• Ichki nutq - bu nutq aloqa funktsiyasini bajarmaydi, balki faqat ma'lum bir kishining fikrlash jarayoniga xizmat qiladi.
• Ichki nutq predikativ bo'lishi mumkin.

• Ichki nutq baland tovushlar bilan birga kelmaydi, bu "nutq minus ovozi", boshqasiga mo'ljallanmagan, ichki nutq "qisqa tutashuv" ga imkon beradi, ko'pincha elliptik bo'lib, foydalanuvchi uchun qabul qilingan narsani qoldiradi, ba'zida predikativ bo'ladi .

• PREDIKATIVLIK (lot. praedicativus — tasdiqlovchi, qatʼiy) — 1) zamonaviy mantiq fanida — belgilar va predmetlar oʻrtasida obyektiv mavjud boʻlgan aloqalarni aks ettiruvchi asosiy tushunchalardan biri;

• 2) tilshunoslikda — gapni shakllantiruvchi sintaktik kategoriya boʻlib, gap mazmuniga obyektiv borliqning u yoki bu hodisasi haqida xabar berish xususiyatini baxsh etadi. Predikativlik belgi (harakat, sifat va xususiyat) bilan predmetning zamon va maylda anglashiladigan oʻzaro munosabatini ifodalaydi va shu tarika gapni alohida fikrni shakllantiruvchi va u hakda xabar beruvchi birlikka aylantiradi (mas, «Olma gulladi», «Doimo tinchlik boʻlsin!»).

• Tashqi nutq - ma'lumotni etkazish uchun odam foydalanadigan tovush signallari, yozma belgilar va belgilar tizimi, fikrni moddiylashtirish jarayoni.xos bo'lishi mumkin:
• Og'zaki nutq - Bu bir tomondan so'zlarni baland ovozda talaffuz qilish, boshqa tomondan esa quloq orqali qabul qilish orqali odamlar o'rtasidagi muloqot.

• Asosiy xususiyat -boshqa odamlarni idrok etish (eshitish, ko'rish) imkoniyatlari.JargonOdamlarning tor ijtimoiy yoki professional guruhi tilining stilistik xususiyatlari (leksik, frazeologik).

• Intonatsiya - nutqni fonetik jihatdan tartibga soluvchi va har xil ma'nolarni ifodalash vositasi bo'lgan nutq elementlari (ohang, ritm, temp, intensivlik, aksent tuzilishi, tembr va boshqalar).

• Dialog nutqi - Bu kamida ikkita suhbatdosh ishtirok etadigan suhbat.Dialogik nutq, psixologik jihatdan eng sodda va tabiiy nutq shakli, ikki yoki undan ortiq suhbatdoshlar o'rtasida to'g'ridan-to'g'ri muloqot paytida paydo bo'ladi va asosan fikr almashishdan iborat.

• Monolog nutqi - bu bir kishining nutqi, nisbatan uzoq vaqt davomida uning fikrlarini bayon qilish yoki bilim tizimining bir kishisi tomonidan izchil izchil taqdim etilishi.Monolog nutq ma'ruzachi nutqining yuqori darajada rivojlanishini nazarda tutadi.Monolog nutq quyidagilar bilan tavsiflanadi:
• ketma-ketlik
• Dalil
• grammatik jihatdan to'g'ri formatlash

• Yozma nutq harfli tasvirlar asosida tashkil etilgan grafik tasvirlangan nutqdir.Yozma nutq - yozma matnlar yordamida (og'zaki) muloqot

• Yozma nutq - bu kontekstli nutq .fikrlaringizni mantiqiy va grammatik jihatdan to'g'ri etkazish qobiliyatiyozilgan narsalarni tahlil qilish va ifoda shaklini takomillashtirish

• Ta'sirli nutq - Bu alohida so'zlarga asoslangan monosillabik va cheklangan nutq turi, juda kam - iboralar.Ta'sirli nutq hissiy jihatdan to'yingan va intonatsiyalangan, unda grammatik tuzilmalar yo'q

Egotsentrik nutq

• Egotsentrik nutq - Bu nutq fikrlash, bu nafaqat fikrlash, balki muloqotga ham xizmat qiladi.Inson faoliyatida qiyinchiliklar yuzaga kelganda, egotsentrik nutq faoliyati kuchayadi.Tashqi nutqdan ichki egotsentrik nutqqa o'tish bilan asta-sekin yo'qoladi.