O. Ismanova “ 2023 y O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

3.2. Energetika manbalari orqali 1 birlik energiya olish namunaviy masalalari orqali, ularnin o’zaro taqqoslash.
Umumiy, hamma energiya manba’larini taqqoslash va ularning mamlakatimizdagi imkoniyatlarini baxolab , ekologiya va salomatlikka zarari kata bo’lgan tabiiy qazilmali yonilg’i manba’lari foydalanmay, zangori energetika va yadro energetikasidan foydalanish eng optimal yo’l ekanini talabalarga turli innovatsion o’quv texnologiyalari yordamida yuqorida keltirilgan holatlarni va yangi avlod energetic qurilmalari ish tamoillarini namoyishli tarzda o’qitishni yo’lga qo’yish lozim. Ayniqsa, bir birlik energiya ishlab chiqarish uchun turli manba’lar qancha xom-ashyo talab etishi va atmosferaga qancha zararli gaz chiqarishini solishtirish ham yadro energetikasi foydasi tomon bo’lishini turli masalalar yechish orqali yechib ko’rsatish maqsadga muvofiq bo’ladi.[1]
1-va 2- jadvallar asosida asosiy energiya manbalari va ularning samaradorligi, afzalliklari va kamchiliklari, ekologik xavfsizliklari, barqaror energetik ta’minotda qay biri samaraliroq ekanligi tog’risidagi ma’lumotlar asosida talabalar ilmiy dunyoqarashlarini shakllantiruvchi na’munaviy masalalar keltiramiz.
Quyida biz bir birlik energiya olish uchun asosiy energetika manbalarini energiya sarfini o’zaro solishtirish orqali, bular orasidagi farqni taqqoslab, eng afzal manbani masala orqali ajratib olamiz.
1-na’munaviy masala. Atom elektrostansiyasida 1 g uran panchalanganda hisoblashlarga ko’ra 1 million kkal issiqlik ajralad[2]. 1 kilovatt soat = 860 kkal ga teng ekanligidan,[3] biz 1 kilovatt soat energiya olish uchun qancha uran parchalanishi kerakligini proporsiya orqali tushuntiraman. η =40% [4] , η-foydali ish koeffitsiyenti(AES).
η=( m_f/m_u)*100% , m_u -topilsa
1g ------ 10⁶ kkal m_u=100 m_f / η (1)
m_f ------- 860 kkal m_f=0,00086 g, (1) ifodaga ko’ra: m_u=0.00086*100/40=0.00215 g. Bu yerda, m_f-elekrt energiyaga aylanish uchun bo’lingan foydali massa. m_u-umumiy bo’lingan massa.
Demak, m_u =0.00215 uran moddasi parchalansa 1 kwt soat elektr energiyasi hosil bo’ladi.