O. Ismanova “ 2023 y O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

7-na’munaviy masala. Gidroelektrostansiyalarda 1 kilovatt soat elektr toki olish . 1kilovatt soat=3600000 Joul yoki 860 kkal ga tengdir. E=mgh ekanidan foydalansak m=1000kg suv generatorga qancha balandlikda tushsa 1 kilovatt tok olish mumkin desak , g=9,81m/s² etiborga olib hisob kitob qilinsa 3,6*10⁶ = 10³*9,81*h h= 3.6*10⁶/9,81*10³=364 m. FIK ni 85% ligini inobatga olsak[13] h= 100*3,6*10⁶/85*9,81*10³=431,7 m .
Demak, 431,7 metrdan 1000 litr suv gidroturbinaga tushganda 1 kilovatt soat elektr toki chiqadi.
To’g’on balandligi qancha katta bo’lsa, turbinaga shuncha kam suv tushadi, lekin chiqayotgan tok o’zgarmaydi. Gidroturbina quvvatini oshirish uchun to’g’on balandligi va tushayotgan suv miqdorini ko’paytirish kifoya.
Ushbu keltirilgan na’munaviy masalalardan yadro fizikasi ta’limi jarayonida foydalanish metodikasini shakllantirish, shuningdek, yuqoridagi ma’lumotlar vaqo’shimcha adabiyotlar bilan tanishishdan so’ng biz tomonimizdan ishlab chiqilgan Venn diagrammasi va Keys usullari yordamida mavzuni o’rganilsa , samarasi yuqori bo’ladi.
Bunday mavzuni to‘la o’zlashtirishni amaliy
ahamiyati shundaki, o‘quvchi talabalar:
1) O‘zbekistonning kelajak energetikasi rivojida zangori energetika bilan birgalikda yadro
energetikasini istiqboli yuqoriligi, ularning xavfsizligi, yuqori darajada ta‘minlangani, muhimi
iqtisodiy rivojlanishda barqaror va yetarlicha
energiya quvvatiga ega bo‘lishini anglagan xolda
yaratuvchanlik yo‘lida dadil qadam tashlay oladilar.
2) Har bir mamlakat tabiiy sharoiti va
imkoniyatidan kelib chiqib energiya manbaini eng optimal turini tanlashda keltirilgan
ma‘lumotlardan foydalanishi mumkin.
Xulosalar.
1) Barcha turdagi elektr energiyasi manbalarini tahlillar asosida o‘rganilib ularni afzal
va zaif tomonlarini solishtirib o‘rganish uchun
ma‘lumotlar aniqlandi.
2) Yadro va boshqa turdagi energiya manbalarini ijtimoiy iqtisodiy hayotdagi muhim xarakteristikalarini o‘zaro taqqoslashga imkon beruvchi
jadval yaratildi. Bu jadvalni tahlili o‘quvchi talabalarni energiya manbalarini mamlakatimizdagi
imkoniyatlarni baholab ekologiya va salomatlikka
zararli qazilmali yonilg’i manbalari o‘rniga zangori va yadro energetikasidan foydalanish zaruratini idrok etishlariga yordam beradi.
3) Yuqorida keltirilgan ma‘lumotlar asosida o‘quvchi talabalar AESlarni yangi avlodi va istiqbollari haqida zamonaviy tushunchalarga ega
bo‘lib, alternativ turdagi energiya manbalari bilan solishtirish orqali yadro energetikasini barcha parametrlar bo‘yicha ustuvorligini va hech qanday xavotirsiz uni O‘zbekiston rivoji va kelajagi uchun rivojlantirilishi zarurligini idrok etib soha tashabbuskoriga aylanadilar