O murodqulov. L

Talabalar bajaradigan mashqlar: a) Lug’at ustida ishlash:
kasal-noxush- ﺵﻮﺧﺎﻧ sog’lom-solem- ﻢﻟﺎﺴ artist-ho’narpishe- ﻪﺷﻴﭙﺮﻧﻫ yosh-javon- ﻦﺍﻮﺠ qari-pir- ﺮﻴﭙ yozuvchi-navisande- ﻩﺪﻧﺴﻴﻮﻧ
b) Quyidagi so’zlarni bog’lamaning qisqa shaklida shaxs va sonda tuslang. ﮎﺷﺰﭙ - pezeshk-vrach
ﺎﻧﺍﺪ - dono- donishmand
v) Quyidagi so’zlarni bog’lamaning bo’lishsiz shaklida tuslang. muhandis- injener- ﺱﺪﻧﻬﻤ
ironi- -eronlik- ﻰﻧﺍﺮﻴﺍ
g) Gaplarni fors tiliga tarjima qiling.
Men ishchiman. Sen injinersan. Biz studentmiz. Ular ham studentlar. Bu qiz vrach. Sen kimsan? Men studentman. Ahmad ham studentdir.
Kerakli adabiyotlar:
1. Abdusamatov M. Fors tili. T. «O’qituvchi». 66-75 betlar. 2. Xalilov L. Fors tili. 1992 y T. «O’qituvchi» 42-46 betlar.
3. Dehqonova L. Fors tilida mustaqil ish matnlari. GulDu 2004 yil.

4-Amaliy mashg’ulot: Izofa va izofa zanjiri.
Asosiy savollar: 1. Izofa va uning imlosi.
2. Izofa zanjiri.
Mavzuga oid tayanch tushunchalar: izofa, izofa zanjiri, izofiy birikma, mo’zof, mo’zof-un eleyh.
Darsning maqsadi: Talabalarda izofa va izofa zanjir haqida tushuncha hosil qilish. Identiv o’quv maqsadlari:
1. Izofa haqida tushunchaga ega bo’ladi.
2. Izofa zanjiri va uning imlosi haqida ma’lumot bera oladi. 3. Izofiy birikmalarni tavsiflay oladi.
Ishni bajarish tartibi: Izofa va izofa zanjirini tushuntirish.
Fors tilida aniqlanmish bilan aniqlovchi yoki qaralmish bilan qaratqich munosabatlari izofa deb ataluvchi urg’usiz e tovushi orqali ifodalanadi.
Kizil gul - gule surx - ﺥﺮﺴ ﻞﮔ
Studentning kitobi – ketobe doneshju - ﻭﺠﺷﻧﺍﺪ ﺏ ﺎﺘﮐ
Fors tili izofiy birikmasida so’z tartibi o’zbek tiliga qarama-qarshidir. O’zbek tilida avval aniqlovchi so’ng aniqlanmish yoki avval qaratqich so’ng qaralmish kelsa fors tilida esa aksincha avval aniqlanmish so’ng aniqlovchi yoki avval qaralmish so’ng qaratqich keladi . Fors tili grammatikasida izofiy birikmadagi aniqlanmish ﻑ ﺎﺿﻤ mo’zof
va aniqlovchi ﻪﻴﻟﺍ ﻑ ﺎﺿﻤ mo’zofun-eleyh deb nomlanadi. Katta stol – miz-e bo’zo’rg - ﮒﺮﺰﺒ ﺰﻴﻤ
Izofaning imlosi.

29
1. Undosh bilan tugagan so’zlardan so’ng izofa zir belgisi orqali yozilib e deb talaffuz etiladi. Odatda zir belgisi yozuvda tushib qoladi. Talaffuzda esa doimo saqlanadi.
Tilla soat - soate tello - ﺎﻠﻄ ﺖﻋﺎﺴ
Sa’diyning Gulistoni-go’listone Sa’diy - ﻰﺪﻌﺴ ﻦﺎﺘﺴﻠﮔ
2. e qisqa unlisi bilan tugagan so’zlardan keyin izofa hamza belgisi orqali yozilib ye deb talaffuz etiladi. Navoiyning Xamsasi - Xamsa –ye Navoi- ﻰ ﺀﺍﻮﻧ ﻪﺴﻤﺤ
Navisanda -ye bo’zo’rg - ﮒﺮﺰﺒ ﻩﺪﻧﺴﻴﻮﻧ
3. Cho’ziq unlilar bilan tugagan so’zlalardan so’ng izofa ﻰ yo harfi orqali yozilib ye deb talaffuz etiladi .
Masalan: gul hidi – bo’yi go’l - ﻞﮔ ﻰﻮﺒ
Fakultet talabasi - doneshjuye doneshkade ﻩﺪﻜﺷﻧﺍﺪ ﻰ ﻭﺠﺷﻧﺍﺪ
Izofiy zanjir fors tilida aniqlanmish bir necha so’z bilan aniqlanib kelishi mumkin.Izofiy zanjirda aniqlovchi so’zlar bir-birini aniqlab izohlab va ma’nosini to’ldirib keladilar, hamda o’zaro izofa ko’rsatkichi orqali bog’lanadilar. Masalan:
Doneshju-ye sole avvale doneshkade-ye filo’lo’ji-ye doneshgohe do’vlati -ye Go’liston نﺎﺗﺴﻟﮔ ﻰﺗﻟﻮﺪ ﻩﺎﮔﺷﻧﺍﺪ ﻰﮋﻮﻟﻮﻟﻳﻓ ﻩﺪﻜﺷﻧﺍﺪ ﻞﻮﺍ ﻞ ﺎﺴ ﻰﻮﺠﺷﻧﺍﺪ
Guliston Davlat universiteti filalogiya fakulteti 1- kurs talabasi.
Aniqlanmish bilan aniqlovchi so’zlar bir-birlari bilan izofa ko’rsatkichi orqali zanjir kabi bog’lanib keladilar va bir butun izofiy birikmani hosil qiladilar.
Talabalar uchun topshiriqlar: 1.Lug’at ustida ishlash. Bugun – emruz- زﻭﺮﻤﺍ Fakultet –doneshkade- ﻩﺪﻜﺷﻧﺍﺪ
Universitet – doneshgoh-ﻩﺎﮔﺷﻧﺍﺪ Issiq – garm- ﻢﺮﮔ
Barf –qor- ﻑﺮﺑ Yomg’ir – boron -ﻦﺍﺮﺎﺑ Yo’l – sol- ﻝ ﺎﺴ
Opa- singil –hohar ﺮﻫﺍﻭﺧ
2.Quyidagi forsiy birikmalarni tarjima qilish.
Til va adabiyot fakulteti, Tehron shahri, mashhur yozuvchi, yaxshi talaba, demokratik partiya, mening singlim, uning kitobi.
3.Quyidagi izofiy birikmalarni izofa imlosiga rioya qilgan holda fors alifbosida yozing. Barodar-e man, doneshju-ye doneshkade-ye mashhur, shoxnome-ye ferdo’usi, torix-e
O’zbekiston.
4.Quyidagi gaplarni o’zbek tiliga tarjima qiling. Kerakli adabiyotlar:
1.Abdusamatov M. Fors tili. T. «O’qituvchi». 77-80,85-86 betlar. 2.Xalilov L. Fors tili. 1992 y T. «O’qituvchi»51-58 betlar. 3.Dehqonova L. Fors tilida mustaqil ish matnlari. GulDu 2004 yil.
5--Amaliy mashg’ulot.