O murodqulov. L

Talabalar uchun topshiriqlar: 1) Quyidagi savollarga javob bering.
؟ ﺕﺴﺍ ﮓﻧﺮ ﻪﭽ ﺪﺍﺪﻤ ؟ ﺕﺴﺍ ﺎﺠﮐ ﺪﺍﺪﻤ ؟ ﺕﺴﺍ ﻪﻧﻭﮕﭽ ﻒﻴﮐ
؟ ﺕﺴﺍ ﺎﺠﮐ ﺎﺠﻧﻴﺍ ؟ ﺕﺴﺍ ﻩﺮﺎﮐﭽ ﺪﻤﺤﺍ ؟ ﺕﺴﺍ ﺮﻮﻄﭽ ﺎﻤﺷ ﻝ ﺍﻭﺤﺍ Fors tilida so’roq gap qanday usullar orqali hosil qilinadi?
2) Nuqtalar o’rniga tegishli so’roq olmoshlarini qo’yib gaplarni ko’chirib yozing. ؟ ﺕﺴﺍ ... ﻒﻴﮐ ؟ ﺕﺴﺍ ... ﺎﺠﻧﻴﺍ ؟ ﺕﺴﺍ ... ﭻﮔ نﻴﺍ
؟ﺕﺴﺍ ... ﺮﮔﺮﺎﮐ ﻦﺁ ؟ﺕﺴﺍ ... ﻭﺠﺷﻧﺍﺪ ؟ ... ﻦز ﻦﻴﺍ ؟ﺕﺴﺍ ... ﺪﺮﻤ ﻦﻴﺍ ﺎﻴﺁ

27

Kerakli adabiyotlar:
1. Abdusamatov M. Fors tili. T. «O’qituvchi». 57-64 betlar. 2. Xalilov L. Fors tili. 1992 y T. «O’qituvchi» 40-42 betlar.
3. Dehqonova L. Fors tilida mustaqil ish matnlari. GulDu 2004 yil.

3-Amaliy mashg’ulot:
Kishilik olmoshlari ,bog’lamaning tuslanishi.

Dars maqsadi: Ot kesimning tuslanishi bilan tanishtirish mavzu bo’yicha tushuncha hosil qilish. Identiv o’quv maqsadlari:
1. Kishilik olmoshlarini yozib bera oladi. 2. Ot kesimning tuslanishini biladi.
3. Bog’lamaning qisqa va to’liq shakli haqida tushunchaga ega bo’ladi. Kerakli jihozlar: doska, bo’r, tablitsa (mavzuga oid).
Ishni bajarish tartibi:
1. Kishilik olmoshlari va bog’lamaning tuslanishini tushuntirish. Fors tilida kishilik olmoshlari quyidagilar:
Jam’e - ﻊﻤﺠ Mo’frad - ﺪﺮﻔﻤ
mo-biz- ﺎﻣ man- men - ﻦﻣ sho’mo- siz- ﺎﻣﺷ to’-sen - ﻮﺗ onho- ular- ﺎﻬﻧﺁ u-u - ﻭﺍ ishon- ular- ﺎﻬﻧﺁ vey-u - ﻭﺍ
Ot kesimli gapda eganing qaysi shaxs va sonda kelishiga qarab kesim ham ega bilan shu shaxs va sonda moslashadi. Bu holda ﺕﺴﺍ ast III-shaxs birlikdan boshqa hamma shaxslarda o’z ekvivalenti hast so’zi bilan almashinadi. Ot kesim tuslanganda III-shaxs birlikda
ast bog’lamasi o’z holicha qolib boshqa hamma shaxslarda shaxs-son qo’shimchalari hast bog’lamasiga qo’shiladi.
Jam’e- ﻊﻤﺠ Mo’frad - ﺪﺮﻔﻤ Hastim- ﻢﻴﺗﺴﻫ hastam- ﻢﺗﺴﻫ Hastid- ﺪﻴﺗﺴﻫ hasti- ﻰﺗﺴﻫ Hastand- ﺪﻧﺗﺴﻫ ast- ﺕﺴﺍ
ﻢﻴﺗﺴﻫ ﻭﺠﺷﻧﺍﺪ ﺎﻣ Mo doneshju hastim.Biz talabadirmiz.
Bog’lamaning qisqa shaklida III-shaxs birlikdan boshqa hamma shaxslarda shaxs qo’shimchasiga to’g’ri keladi. Masalan:
Jam’e- ﻊﻤﺠ Mo’frad - ﺪﺮﻔﻤ 1.sh. im - ﻢﻴ am - ﻢ 2.sh. id - ﺪﻴ i - ﻰ 3.sh. and - ﺪﻧ ast - ﺕﺴﺍ
Bog’lamaning qisqa shakli bevosita ot-kesimning ot qismiga qo’shilib yoziladi. Qisqa e yoki cho’ziq i bilan tugagan so’zlardan so’ng bir ﺍ alif ottiriladi.
ﻢ ﺍﻩﺪﻧﺴﻴﻮﻧ ﻦﻣ Man navisande- am
O va u cho’ziq unlilari bilan tugagan so’zlardan so’ng bir ﻰ yo orttirib yoziladi. Bo’lishsiz shakli hamma shaxslarda ﺕﺴﻴﻧ nist so’zi orqali to’liq shaklda ishlatiladi.
Mo’frad- ﺪﺮﻔﻤ
Man doneshju nistam- Men student emasman. ﻢﺗﺴﻴﻧ ﻭﺠﺷﻧﺍﺪ ﻦﻣ Tu doneshju nisti- Sen student emassan. ﻰﺗﺴﻴﻧ ﻭﺠﺷﻧﺍﺪ ﻮﺗ
U doneshju nist – U student emas. ﺕﺴﻴﻧ ﻭﺠﺷﻧﺍﺪ ﻮﺍ Jam’e - ﻊﻤﺠ
Mo doneshju nistim- Biz student emasmiz. ﻢﻴﺗﺴﻴﻧ ﻭﺠﺷﻧﺍﺪ ﺎﻣ Sho’mo doneshju nistid- Siz student emassiz. ﺪﻴﺗﺴﻴﻧ ﻭﺠﺷﻧﺍﺪ ﺎﻣﺷ

28
Onho doneshju nistand- Ular student emaslar. ﺪﻧﺗﺴﻴﻧ ﻭﺠﺷﻧﺍﺪ ﺎﻬﻧﺁ