O murodqulov. L

O’timsiz fe’llardan yasalgan sifatdoshlar
F
ﺩﻴﺴﺮﺗ

ﻩﺩﻴﺴﺮﺗ
e’lning noaniq formasi O’tgan zamon negizi O’tgan zamon sifatdoshi نﺩﻤﺁ Omadan-kelmoq ﺩﻤﺁOmad ﻩﺩﻤﺁ Omade-kelgan نﺩﻴﺴﺮﺗ Tarsidan-
_qo’rqmoq Tarsid Tarside-qo’rqqan نﺗﺴﺸﻧNeshastan- ^{ﺖﺴﺸﻧ Neshast} ﻪﺗﺴﺸﻧ Neshaste-o’tirgan
o’tirmoq
نﺩﺮﻤ Mo’rdan-o’lmoq ^{ﺩﺮﻤ Mo’rd} ﻩﺩﺮﻤMo’rde- o’lgan نﺗﻔﺮ Raftan-bormoq ^{ﺖﻔﺮ Raft} ﻪﺗﻔﺮ Rafte -borgan
نﺗﺸزﮔGo’zashtan- ^{ﺖﺸزﮔ go’zasht} ﻪﺗﺸزﮔ Go’zashte-o’tgan o’tmoq

O’timli fe’llardan yasalgan sifatdoshlar
Fe’lning noaniq formasi O’tgan zamon negizi O’tgan zamon sifatdoshi

نﺩﻨﺍﻮﺨ Xondan-o’qimoq نﺗﺸﻮﻨ Naveshtan-yozmoq نﺗﺴﺸ Sho’stan-yuvmoq
نﺗﻔﮔGo’ftan-aytmoq نﺩﻴﺮﺒ Bo’ridan-kesmoq
نﺩﻴﺮﺧXaridan-sotib olmoq
ﺩﻨﺍﻮﺨ Xond ﺖﺸﻮﻨ navesht ﺖﺴﺸ sho’st ﺖﻔﮔgo’ft
ﺩﻴﺮﺒ bo’rid ﺩﻴﺮﺧ xarid
ﻩﺩﻨﺍﻮﺨXonde-o’qilgan ﻪﺗﺸﻮﻨ Naveshte-yozilgan ﻪﺗﺴﺸ Sho’sti-yuvilgan
ﻪﺗﻔﮔ Go’fte-aytilgan ﻩﺩﻴﺮﺒ Bo’ride-kesilgan
ﻩﺩﻴﺮﺧ Xaride-sotib olingan

Ba’zi fe’llar bir vaqtda ham o’timli, ham o’timsiz bo’lishi mumkin. Masalan:

نﺗﺴﻛﺷ shekastan-sinmoq va sindirmoq نﺗﺧﻮﻤﺁ omuxtan –o’rganmoq va o’rgatmoq
نﺗﺧﻴﺮ rixtan- quymoq va quyilmoq
Bu fe’llardan yasalgan sifatdoshlar gapning mazmuniga qarab aniq yoki majhul nisbat ma’nosini anglatishi mumkin.
ﻪﺗﺴﻛﺷ shekaste-singgan va sindirilgan ﻪﺗﺧﻮﻤﺁ omuxte- o’rgangan va o’rgatilgan ﻪﺗﺧﻴﺮ rixte-quygan va quyilgan

2-savol bo’yicha tushuncha berish

69

O’tgan zamon sifatdoshi gapda: 1. Aniqlovchi bo’lib keladi
ﻪﺗﺷﺰﮔ ﻞﺎﺴ sol-e go’zzashte- o’tgan yil
ﻪﺗﺴﺸﻧ ﻯﻮﺠﺷﻨﺍﺩ doneshju-ye neshaste- o’tirgan talaba ﻪﺗﺨﭙﻨ ﻯﺎﻬﻛﺍﺮﻮﺨ xo’rokho-ye nopo’xta- pishirilmagan
taomlar
2. Ba’zi bir sifatdoshlar otlashib, otdan hech qanday farq qilmay, otga xos bo’lgan morfologik belgilarni qabul qiladi va gapda ot bajargan vazifalarda keladi.

ﻩﺩﻴﺩ dide- ko’rilgan, ko’z ﻪﺗﻔﮔ go’fte- aytilgan,so’z,gap
ﻪﺗﺸزﮔ go’zashte- o’tgan, o’tmish ﻩﺩﺮﻤ mo’rde-o’lgan,o’lik

Misollar: ﻢﺩﺮﻛ ﻞﻗﻨ ﻮﺍ ﻪﺒ ﺍﺮﺩﻮﺨ ﻪﺗﺸزﮔ ﻦﻤ Man go’zashte-ye xo’dro be u naql kardam
Men o’z o’tmishimni unga aytib berdim

ﺩﻤﺁ ﺶﺷﻮﺨ ﻦﻤ ﻪﺗﺸزﮔ زﺍ Az go’zashte-ye man xushash omad
-Mening o’tmishim unga yoqdi.

3. O’tgan zamon sifatdoshi ba’zi otlar bilan birikib, predmetning belgisini bildiruvchi murakkab sifatdosh yasaydi.
ﻩﺪﻮﻣزﺁ ﺮﺎﻛ ﻪﮑﺷزﭙ pezeshk-e kor-ozmude-(ish sinagan)tajribali vrach

ﻩﺪﺮﻮﺨ ﻞﺎﺴ ﻢﺠﺮﺘﻣ mo’tarjem-e sol-xo’rde- yoshi o’tgan qari tarjimon

ﻩﺪﺸزﺒﺴ ﺖﺨﺮﺪ deraxt-e sabz sho’de-ko’kargan daraxt

70

ﻩﺪﻴﺴﺮ ﻮﻧ ﻢﻟﻌﻣ mo’allem-e no’u- raside-yangi kelgan muallim

ﻪﺗﺴﺮ ﻮﻧ ﻯﺎﻫﺮﻮﺷﻛ keshvarho-e no’u-ro’ste-yangi mustaqillikka erishgan mamlakatlar