О. Рамазонов, О. Юсупбеков тупрокшунослик ва дехкончилик олий ÿtçye юртлари учун дарслик


Download 7.93 Mb.
Pdf ko'rish
bet50/139
Sana28.10.2023
Hajmi7.93 Mb.
#1729405
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   139
Bog'liq
Тупрокшунослик-ва-дехкончилик.Рамазонов-О

«Колок»
тизим
Хайдаладиган ерларнинг оз 
кисмига ишлов берилади. Асо- 
сан донли экинлар экилади.
Табиий шароитда
Экстенсив
тизим
Хайдаладиган ерларнинг бар- 
часига ишлов берилади, аммо 
уларнинг ярмига ва ундан 
купрогига экин экилади. К,а- 
тор ораларига ишлов берила- 
диган экинлар майдони жуда 
кам.
Инсон мехнати иш- 
т и р ок и да 
табиий 
омиллар таъсирида.
Жадал
тизим
Барча хайдаладиган ерлар 
экинлар билан банд. Экинлар 
майдони хайдалган ерлардан 
ортик (такрорий, оралик экин­
лар хисобига). Катор оралари­
га ишлов бериладиган ва ёп­
пасига экиладиган экинлар 
етиштирилади.
Фан-техника ютукла- 
ридан фойдаланган 
холда инсон мехнати 
билан.
К,ишлок хужалигида ишлаб чикаришни ташкил этиш 
ва олиб боришда дехкончилик тизими мухим ахамият­
га эга булиб, унинг таркиби, мохияти мазкур худуд- 
нинг табиий-иклим, иктисодий, экологик шароитлари 
билан белгиланади. Шу билан бирга унинг асосий к,исм- 
лари дехкончилик олиб бориладиган ёки олиб бори-
99


ДЕЖОНЧИЛИК
лиш и мумкин булган барча минтакалар учун умумлаш- 
тирилган холда куйидагилардан иборат:
1. Ерлардан окилона фойдаланишни таъминловчи 
экинлар майдони ва етиштириладиган экинлар;
2. Экин майдонларини тугри ташкил этиш, етиш- 
тирилаётган асосий оралик экинларни навбатма-навбат 
экилишини, тупрок унумдорлигини кайта тиклаш ва 
ишлаб чикариш кобилиятини таъминловчи алмашлаб 
экиш;
3. Тупрок; хоссаларини макбул шароитда бошкариш- 
ни таъминловчи ишлов бериш усуллари;
4. Экинларнинг биологик талабини ва тупрок-иклим 
шароитларини назарда тутган, атроф-мухитни ифлос- 
ламайдиган угит тизими;
5. Усимликларни касаллик ва зараркунандалар- 
дан химоя киладиган агротехник ва кимёвий тадбир- 
лар;
6. Районлаштирилган юкори сифатли уруг етишти- 
риш;
7. 
Сув ва шамол эрозияси олдини олиш, уларга 
карши агротехник тадбирлар;
8. Адирлар, сув хавзалари ва далаларни химоя килув- 
чи ихота дарахтзорларини яратиш;
9. Ерларнинг мелиоратив холатини яхшилашга кара- 
тилган (тошини териб ташлаш, бутазорларни тозалаш
зах кочириш, шурини камайтириш) агромелиоратив, 
гидромелиоратив, биологик ва бошка тадбирлар;
Юкорида курсатилган дехкончилик тизимларини 
куллаш хар бир тупрок,-икдим минтаканинг табиий ша- 
роитларига, ер захираларининг холати, мавжудлигига, 
техника ва мехнатга ярокли куч билан таъминланган- 
лик даражасига, олинаётган ялпи махсулотнинг сифа- 
ти ва киймати буйича ракобатдошлиги, иктисодий ва 
ижтимоий йуналишига боглик.
Дехкончилик тизимининг кайси турини куллашдан 
катъий назар, амалга оширилаётган тадбирлар мазкур 
усимлик учун барча шароитларнинг макбул булишини 
такозо этади.
Усимликнинг яшаш шароитларини бир-бири билан
100


ОРГАНИК ВА МИНЕРАЛ УТИТЛАР
узвий богликлиги узига хос коунуниятларни шакллан- 
тиради. Буларга куйидагилар киради:
• яшаш шароитларининг усимлик учун бир хил 
ахамиятга эгалиги ва бирининг урнини иккинчиси бо- 
солмаслиги;
• минимум конуни;
• максимум конуни;
• яшаш шароитлари усимлик учун бир-бири билан 
боглик холда зарурлиги.
Хар бир усимлик барча яшаш шароитларнинг мав- 
жудлигида усиб ривожланади. Агар улардан биронтаси 
етарли даражада булмаса усимлик яхши усмайди, хосил 
бермайди. Яшаш шароитларининг барчаси узига хос 
мохият ва ахамиятга эга. Уларнинг микдорий курсат- 
кичлари усимликнинг турига, усиш даврларига ва бош- 
каларга боглик булади. Маданий (бир йиллик, куп йил- 
лик) усимликлар етиштириш жараёни, амалга ошири- 
ладиган агротехник ва агромелиоратив тадбирлар меъё- 
ри, утказиш даври юкорида кайд килинган конунлар- 
ни назарда тутган холда амалга оширилади. Уларни 
макбул меъёрда бошкдриш юкори ва сифатли хосил 
гаровидир. Сугориладиган дехкончилик минтакасида 
усимликнинг яшаш шароитларини яратишда (айник- 
са, тупрок; хоссалари, унумдорлиги) яна бир мезон — 
алмашлаб экиш конуни мухим ахамиятга эга.

Download 7.93 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   139




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling