O. T. Xusanov o‘zbekiston respublikasining konstitutsiyaviy huquqi darslik toshkent – 2012 Xusanov O. T

§ 8. Ilmiy va texnikaviy ijod erkinligi

Konstitutsiyaning 42-moddasi ikki banddan iborat bo‘lib, birinchi bandda “Har kimga ilmiy va texnikaviy ijod erkinligi, madaniyat yutuqlaridan foydalanish huquqi kafolatlanadi” – deb ko‘rsatilgan bo‘lsa, ikkinchi bandda “Davlat jamiyatning madaniy, ilmiy va texnikaviy rivojlanishiga g‘amxo‘rlik qiladi” – deb mustahkamlangan.

Shu moddaning ikkinchi bandida belgilanganidek, jamiyatning madaniy, ilmiy va texnik rivojlanishiga g‘amxo‘rlik qilishni davlat o‘z zimmasiga olar ekan, bu vazifa fuqarolarga ilm-texnika, madaniy sohada erkinlik bermasdan ta'minlanishi mumkin emas.
Jamiyatni rivojlanishi uning har bir a'zosini o‘z imkoniyatlaridan qanchalik to‘la va keng foydalanishiga bog‘liq. Ijod natijasidagina fan-texnika yutuqlariga ega bo‘lish mumkin. Turli sohalarda tegishli qobiliyatga ega shaxslarga o‘z qobiliyatini to‘la namoyon qilish imkoniyati yaratilib berilgandagina ijobiy natijaga erishish mumkin.
Bu imkoniyat esa shu sohadagi huquqlarni kafolatlanishidir.
Ilmiy-texnikaviy ijod erkinligi orqali mamlakatimizda ahamiyatli kashfiyotlar, ixtirolar, xorijiy mamlakatlar bilan hamkorlik qilish, mamlakatni jahonga ko‘rsatish imkoniyati vujudga keladi.
Fuqarolar madaniyat yutuqlaridan foydalanish huquqi orqali, madaniyat, san'at mevalaridan foydalanib, ma'naviy ozuqa olish bilan o‘z ehtiyojlarini qondirmoqda. Shu bilan birga madaniyat, san'at sohasidagi yutuqlar jahonga namoyon qilinmoqda.
Davlat jamiyatning madaniy, ilmiy va texnikaviy rivojlanishiga g‘amxo‘rlik qilar ekan, bu sohada ijodkorlarni, mualliflarni, ixtirochi, kashfiyotchilarni huquqlarini samarali himoyalash tizimini yaratgan.
Mualliflar, ixtirochilar, kashfiyotchilar huquqi davlat tomonidan himoya qilinishi orqali ularning natijasidan avvalo muallif, kashfiyotchi, ixtirochilar manfaatdor bo‘lsa, ularning mehnati natijalari jamiyatning rivojlanishiga to‘g‘ridan to‘g‘ri ijobiy ta'sir qilganligi sababli, bundan davlat ham manfaatdordir.
Ijodkorlar, mualliflar, ixtirochilar, kashfiyotchilar huquqlari himoya qilinishi bilan birga ular davlat tomonidan turli rag‘batlantirishlarga ham ega bo‘ladi. Bu ham ijod erkinligi kafolatidir.
O‘zbekistonda iqtisodiy va ijtimoiy huquqlar, Konstitutsiyada alohida tur huquqlar sifatida ko‘rsatilgan va fuqarolarning Konstitutsiyaviy huquq va erkinliklari tizimini ajralmas qismidir. Bu huquq va erkinliklardan foydalanish orqali fuqarolar o‘zlarining turmush sharoitini farovonligini ta'minlaydi. Davlatning iqtisodiy qudrati qanchalik kuchli bo‘lsa, iqtisodiy huquqlardan foydalanish imkoniyati kengayib boradi.