O yakubjonov, S. Tursunov, J. Muqimov

Gullash bosqichini aniqlash. Boshoqchada 1-2 tadan 5 tagacha va undan 
k o ‘proq gul b o ‘ladi. Gul (m akkajo‘xori va boshqa o ‘simliklarda) ikki 
jinsli b o ‘lib, ikkita gul qobig‘idan - pastki yoki tashqi qobiqdan (qiltiqli 
shakllarda bu q obiqdan qiltiq chiqadi) va ustki yoki ichki q ob iqdan 
tashkil topgan. T ashqi gul qobig‘i qavariq-botiq shaklda, boshoqcha 
qipig‘iga q aragan da birm uncha m ayin b o ia d i. Ichki gul qo big ‘ining 
ancha yaqqol k o ‘rinib turadigan ikkita qirrasi bor.

---

5-rasm. Bug‘doyning boshoqchasi. 
a —boshoqchasi; b-urug ‘chisi va lodikula; d-boshoqchaning 
tuzilish chizm asi 
1-boshoqcha qipiqlari; 2-tashqi gul qobiqlari; 3- ichki gul q o b ig i;
4- changdonlar; 5- tum shuqchasi; 6-tugunchasi; 7-lodikula; 8-gul bandi
6-rasm. G 'alla ekinlari boshoqlari.
1-qiltiqli yum shoq bug ‘doy; 2-qiltiqsiz yum shoq b u g 'do y; 3-qattiq bug
‘
d o y; 4-javdar;
5-arpa; 6-7-ко 'p qatorli va ik k i qatorli arpa

---

/
Birinchi guruhga kiradigan g'alla ekinlarini to‘pgutiga 
qarab bir-biridan farqlash
Bir-biri­
dan farq 
qiladigan 
belgilari
Bug'doy
Javdar
Arpa
Suli
T o‘pguli
0 ‘zagining
pog‘onasi-
dagi bo-
shoqchalar
soni
B oshoq
bitta
Boshoq
Bitta
Boshoq
uchta
R o ‘vak 
R o ‘vak shox- 
chalarida 
bittadan 
joylashgan
Boshoqcha
qipig'i
Enli, ko‘p
tomirli,
uzunasiga
ketgan
qirrasi
va uchida
tishchasi
bor
Ingichka, 
bitta to­
mirli, 
uzunasiga 
ketgan 
aniq qir­
rasi bor
Ensiz, 
chiziqsi- 
mon, yassi, 
qirrasi 
yo‘q, uchida 
o ‘simtasi- 
mon in­
gichka uchi 
bor
Enli, uzu­
nasiga ket­
gan qavariq 
tomirlari 
bor, gulini 
deyarli bu- 
tunlay o ‘rab 
turadi
Tashqi
gul
qobig‘i
Silliq
qirrasiz
Aniq ko‘- 
rinadigan 
qirrasi va 
kiprikla- 
ri bor
R o ‘y-rost 
bilinib 
turadigan 
qavariq 
o‘rta to- 
miri bor
Silliq
qirrasiz
Qilti- 
riqlari- 
ning bi- 
rikish 
tavsifi
Tashqi
gul
qobig'i
uchta
Tashqi 
gul qobi- 
g‘i uchta
Tashqi 
gul qobi- 
g‘i uchta
Tashqi gul
qobig‘ining
orasiga
Boshoq- 
chasida- 
gi gullar 
soni 
(dona)
3-5
2 ta, 
b a ’zan
3 ta va 
undan 
k o ‘p
Bitta
2-4 ta 
(ba’zan)

---

A n a sh u q o b iq la r o r a s id a ik k ita p a ts im o n tu m s h u q c h a li gul 
b o ‘g ‘im c h a si v a u c h ta (s h o lid a o ltita ) c h a n g c h i jo y la s h g a n . 
Changchilarining har b in ingichka ip va ikki uyali changdondan tashkil 
topgan. Gulning asosida, qobiqlar bilan gul b o ‘g‘imchasi o'rtasid a ikkita 
nozik parda-lodikula b o ‘ladi. 0 ‘simlik gullaganda bu pardalar b o ‘rtib, 
gulning ochilishiga yordam beradi.
M a k k a jo ‘x o rin in g guli ayrim jin sli - e rk a k g ulid a ch an g ch ilar, 
urg'ochi gulida urug‘chi b o ‘ladi. E rkak gullari ro ‘vakda, urg‘ochi gullari 
so ‘tad a joylashgan.
Gullash bosqichini faqat chetdan changlanadigan o ‘simlikda aniqlash 
m um kin. Jav d ard a boshoqchalarning 75 % ida changdon tashqariga 
c h iq q a n d a , m a k k a jo 'x o r id a r o ‘v a k (e rk a k t o ‘p g u l)n in g c h a n g i 
t o ‘zg‘ig an d a, u rg ‘ochi t o ‘pgul (s o ‘ta)n in g b arg o ‘ram id an ipsim on 
tu m s h u q c h a la r tu ta m i p ay d o b o ‘lg a n d a g u llash d a v ri b o sh la n g a n
hisoblanadi. G ullashdan keyin u ru g ‘lanish b o iib o ‘tadi, bunda gulning 
changi urug‘chining tum shuqchasiga tushib, uning b o ‘g‘imchasiga yetib 
boradi va u ru g ‘ k u rtak ni u ru g ia n tira d i. A na shundan keyin donning 
t o ‘lish ish b o sq ic h i b o s h la n a d i. B u d a v rd a d o n z o ‘r b e rib o ‘sadi, 
tarkibidagi suv m iqdori ortib boradi, am m o q uruq m o dd a hali kam
to ‘planadi. T o ‘lishish bosqichining boshida donning rangi oqish yoki 
h a v o ra n g b o i i b , bosqichn ing o x irid a y ashilga o ‘zgaradi. D o n n in g
toiishish bosqichi sut pishiqlik davrigacha davom etadi.