O yakubjonov, S. Tursunov, J. Muqimov

S A V O L L A R
1.Loviya (fasol)ning ahamiyati, ekin maydonlari va hosildorligi.
2.Fasolning turlari va navlarini t a ’riflang.
3 .Oddiy loviya yetishtirish texnologiyasini tushuntiring.
4.8. Mosh
Moshning xalq xo‘jaligidagi ahamiyati. Markaziy Osiyo va Kavkazorti 
respublikalarida moshdan oziq-ovqat sanoatida foydalaniladi. Moshdan 
tayyorlangan unni makaronga qo‘shib, to ‘yimliligi oshiriladi. Moshning 
ko‘k va qurigan poyalari hayvonlar uchun to ‘yimli oziqa hisoblanadi.

---

Moshni makkajo‘xori bilan aralash ekib, oqsilga boy ko‘k poya va silos 
tayyorlash mumkin. U rug‘i tarkibida 25-27 % oqsil bor. Bu o ‘simlik 
juda qadimdan Markaziy Osiyo respublikalarida ekilib kelinadi. Turkiston 
va O zarbayjon m am lakatlarining sug‘oriladigan hud ud larid a ham
qisman o ‘stirib kelinadi. M am lakatim izda yaqin yillargacha mosh 
maydonlari dehqonlarning tom orqa xo‘jaliklarida mavjud edi. 1989- 
yildan boshlab bu ekin rejali ravishda takro riy ekin sifatida ekila 
boshlandi.
Botanik ta’rifi. Phaseolus aureus Piper mayda urug‘li Osiyo loviyalari 
jumlasiga kiradi. Osiyo mamlakatlarida, shuningdek, 0 ‘rta Osiyoda keng 
tarqalgan. 0 ‘zbekistonda sug‘oriladigan yerlarga birinchi va ikkinchi ekin 
sifatida (ang‘izga) ekiladi. Amerika loviyalaridan farq qilib, moshning 
doni faqat oziq-ovqatga ishlatilmasdan, balki hayvonlar va parrandalarga 
ham-beriladi. Moshning ko‘k poyasi, pichan, poxoli hayvonlarga yaxshi 
oziqa bo‘ladi. Mosh eng yaxshi ko‘kat-o‘g‘itdir.
Mosh bir yillik o ‘t o ‘simlik. Ildizi o‘q ildiz bo‘lib, yaxshi rivojlanadi.
Poyasi qirrali, chirmashib yoki yer bag‘irlab o ‘sadi, bo‘yi 15-120 sm, 
o ‘rtacha 30-60 sm, yaxshi shoxlanadi. Tupining shakli ko‘pincha yoyiq 
b o ‘ladi, bu hosilni m exanizm lar y o rd am id a o ‘rib -y ig ‘ib olishni 
qiyinlashtiradi.
Barglari uch qo‘shaloq (uchtali), yirik, uzun bandli boiadi.
Gullari yirik, binafsha rang yoki sariq boiib, to'pgulga, ya’ni 10-20 
guldan iborat k o ‘p gulli shingilga to ‘planadi. Gullarining bir qismi 
rivojlanmasdan qurib qoladi.
Mevasi naysimon, to ‘g‘ri yoki egilgan, ingichka dukkak, tumshuqsiz, 
b o ‘yi 5-18 sm ga yetadi va 7-15 ta don tugadi. Yetilgan dukkaklari 
jigarrang, deyarli qora, osilib turadi, yetilganda chatnaydi. 0 ‘simlik 
butunlay tuk bilan qoplangan b o iad i.
U rug‘i mayda, tuxumsimon cho‘ziq, uchlari kesik yoki yumaloq, 
yashil, sariq, q o ‘n g ‘ir, qora rangda, yaltiroq yoki xol-xol b o ia d i. 
Ekiladigan navlarida 1000 dona vazni 50-80 g keladi.
0 ‘zbekistonda moshning Q ahrabo, N avro‘z, Pobeda-104, R adost 
navlari ekish uchun davlat ro ‘yxatiga kiritilgan.

---