O yakubjonov, S. Tursunov, J. Muqimov

Tuproqqa talabi. Kuzgi bug‘doyning boshqa g‘alla ekinlariga nisbatan 
tuproqqa talabchanligi yuqori b o ‘lib, tu p ro q unum dor, donador, azot, 
fosfor, kaliy va boshqa oziqa m oddalarga boy b o ‘lishi lozim. U ning 
m e’yorida o ‘sish va rivojlanishi uchun tu p ro q m uhiti neytral (betaraf 
rN-6-7,5) b o ‘lishi kerak.
0 ‘zb e k isto n d a eng keng ta rq a lg a n b o ‘z, o ‘tlo q i b o ‘z va o ‘tloqi 
tuproqlar begona o ‘tlardan xoli b o ‘Isa, kuzgi bug‘doy uchun eng qulay 
h iso b lan ad i. Bu tu p ro q la rd a chirindi, azo t kam b o i s a h am u la rd a
biologik jaray o nlar ju d a jad al o ‘tadi va o ‘sim liklar o ‘zlashtirishi oson 
b o ‘lgan m a ’danli m oddalarning h ara k a tc h a n shakllarini hosil qiladi. 
Sug‘oriladigan yerlarda keng tarq alg an o ‘tloqi, b o ‘z-tuproq, o ‘tloqi- 
botqoq tuproqlar ham kuzgi bug‘doydan m o ‘l hosil yetishtirish uchun 
jud a qulay. Bug'doy sho‘rlangan tuproqlarda yaxshi o ‘smaydi. Eroziyaga 
uchrab tu p ro g 'i yuvilgan nishab yerlar, qumli tuproqlar bug'doy ekish 
uchun qulay emas.
Y o r u g iik k a talabi. Y o r u g i i k o ‘sim lik h a y o tin in g eng m u h im
o m illa rid a n b irid ir. Y o r u g ‘lik o rg a n ik m o d d a la rn in g to 'p la n is h i, 
o ‘simlikning o'sishi, rivojlanishi, ayrim organlam ing shakllanishiga t a ’sir 
qiladi. Y orug‘lik barglar tup roq yuzasida paydo b o im a sid a n oldinroq 
o ‘simlikka ta ’sir ko'rsatadi.
K uzgi о ‘suv davrining bosh lan ish id a y o ru g iik n in g yetishm asligi 
o ‘sim likning o ‘sish tezligi, b a rg la r va tu p lan ish b o 'g im in in g hosil 
b o iis h ig a t a ’sir qiladi. Serquyosh ob-havo unib chiqishda, ayniqsa, 
ikkinchi, uchinchi barglam ing o ‘sish davrida yirik barglar hosil b o iish i 
va tuplanish b o ‘g‘imining chuqur joylashishiga yordamlashadi.
Kuzgi bug'doy uzun kun o ‘simligidir. Bahorda, o ‘sish davrida 13-14 
soatdan kam b o im a g a n y o ru g iik o ‘simlikning k o ‘p m iqdorda plastik 
m oddalar to ‘plashi, biomassasining to ‘planishi va y o ru g iik bosqichining 
tez o ‘tishiga yordam lashadi.
Quyoshli ob-havoda naychalash davrining boshlanishida qisqa, ammo 
m ustahkam pastki b o ‘g ‘im o ra lig i shakllanadi. Serquyosh, bulutsiz, ochiq 
ob-havo, yetarli namlik donning shakllanishi, pishib yetilishi, yuqori hosil 
olishda m uhim omillar hisoblanadi.

---