O yakubjonov, S. Tursunov, J. Muqimov

O ziqa m oddalarga talabi. K u zg i b u g ‘doy tu p ro q d a g i o z iq a
m oddalarining o ‘zlashtiriladigan shaklda b o iish in i talab qiladi. D ala 
sharoitida kuzgi bug‘doyning o ‘sish, rivojlanish jadalligining past b o iish i 
tu p ro q d a asosiy o ziq a e lem en tlari, azo t, fo sfo r, k aliy n in g y e ta rli 
b o im a s lig i s a b a b li y u z a g a k e la d i. A y rim tu p r o q la r d a m e ’y o rid a
o ‘sishning buzilishiga m ikroelem entlarning yetishmasligi sabab b o ia d i.
Azot. Kuzgi bug'doyning o ‘sishi, rivojlanishi va hosili shakllanishida 
a z o t k a tt a a h a m iy a tg a ega. A z o t o d d iy va m u ra k k a b o q s illa r, 
a m in o k is lo ta la r, n u k le in k is lo ta la r , x lo ro fill, a lk a lo id la r, a y rim
vitaminlar, ferm entlar va hujayradagi ayrim organik birikm alar tarkibiga 
kiradi. Oziqlanish m uhitida azotning yetishmasligi, shuningdek, ortiqchasi 
ham o ‘simlik ayrim organlarining o ‘sishiga salbiy t a ’sir k o ‘rsatadi va 
hosilning kam ayishiga olib keladi.
Azot yetishmasa, o ‘sish sekinlashadi, barglar och-yashil tusga kiradi 
va ayrim hollarda o ‘simlik nobud b o ia d i. Bu holni erta bahorda namligi 
oshib ketgan pastqam joylarda kuzatish mumkin.
Azotning yetishmasligi m ahsuldor tuplanish, boshoqdagi don sonining 
va boshoqning yirikligi don massasiga salbiy ta ’sir k o ‘rsatadi. Ayniqsa, 
o ‘sish davrining ikkinchi yarm ida azotning yetishmasligi donda oqsilning 
to ‘planishini sekinlashtiradi, non yopish sifatini yom onlashtiradi.
O rtiqcha azotli oziqlanish, baquvvat o ‘suv massasining shakllanishi 
va ildiz tizimi bilan yer usti massasi nisbati buzilishi, o ‘sish davrining 
u/ayishiga ham da o ‘simlikning zam burug1 kasalliklariga chidamliligining 
pasayishiga sabab b o ia d i. Boshqa oziqa elem entlari bilan t a ’m inlan- 
maganligi hosilning kamayishiga, donning ekinboplik, non yopish sifatla- 
rining yom onlashishiga olib keladi.
K uzgi b u g 1 doy a z o tn i tu p ro q d a am m oniy va n itr a t s h a k lla rid a
o ‘zlashtiradi. T uproq eritmasi neytral m uhitga ega b o ig a n d a ammoniy 
tuzlari, kislotali b o ig a n d a n itrat tuzlari yaxshi o ‘zlashtiriladi.
Bahorning boshida o ‘simlik yetarli m iqdorda azotni o ‘zlashtirm asa, 
b o sh o q c h ala rd a fa q a t birinchi gullar rivojlanadi. K eyingi d a v rlard a 
azotli oziq lan ish n i k u c h a y tirish b o sh o q c h a la rd a riv o jla n g a n g ullar 
sonini oshirishga yordam lashm aydi. Shuning uch un kuzgi b u g ‘doyni 
o ‘stirishda, erta b a h o rd a asosiy va azotli o ‘g ‘itlar bilan oziqlantirish 
m ahsuldor boshoqlarni shakllantiradi. Kuzgi b u g ‘doy o ‘suv davrida 
g ek tarid an 50-60 s d o n shakllantirishi uch u n tu p ro q d a n 180-220 kg 
azot o ‘zlashtiradi.

---