O ‘zbekiston respublikаsi oliy vа o‘rtа mаxsus tа’lim vаzirligi

rasm. Investistiya loyihasining o‘z mablag‘lari tarkibi.

Loyihani moliyalashtirishda avvalo korxonalar maksimal darajada o‘z mablag‘larini kiritishlari maqsadga muvofiq. Albatta bu qarorga chuqur tahlil asosida kelish lozim.

2. Moliyaviy rentabellilik tahlili

Moliyaviy rentabellilik (PI, ROI) tahlilining maqsadi loyihaning hayot davri davomida investitsiyalardan olinadigan samarani baholash- dan iborat. Bu tahlilni ba’zida loyihaning moliyaviy maqsadga muvofiqligi tahlili deb ham yuritiladi. Shu asosga tayanilgan holda rentabellilik ko‘rsatkichlari hisoblab chiqiladi.

Bu tahlil avvalo loyihadagi pul tushumlari va chiqimlari oqimiga asoslangan holda o‘tkaziladi va ana shu kelgusi pul oqimlari asosida tahlil qilinadi. Bunda e’tibor loyihani amalga oshiruvchi tashkilotlarga (ularning moliyaviy holatiga) emas, balki loyihaning o‘ziga qaratiladi.

4. rasm. Investistiya loyihasining qarz mablag‘lari takrkibi.

Moliyaviy rentabellilikni tahlili tovarlar va xizmatlar savdosini amalga oshiruvchi loyihalar uchun o‘ta muhim, lekin kommunal xizmat ko‘rsatuvchi va davlatdan qisman dotatsiya olib ishlovchi tashkilotlar uchun uncha ham muhim emas.

Misol.

22-jadval

Foyda va zarar hamda yillik moliyaviy balans yordamida loyihani oddiy saralash usuli

№	Ko‘rsatkichlar	Loyihani dastlabki saralashda oddiy usul (1- variant)	O‘zbekiston tijorat banki (2 - variant)
1	Mahsulotni sotishdan daromad Sales	100	60
2	Sotilgan mahsulotni tan narxi Cost of good sold	40	40
3	Umumiy daromad (3=1-2) Gross margin	60	20
4	Ma’muriy xarajatlar Administrative expenses Marketing xarajatlari Marketing expenses Boshqa tezkor xarajatlar Other expenses	15	15
5	Kredit foizi, soliq, kredit va amortizatsiya ajratmasidan oldingi foyda EBITDA – Earning before interest, taxes, depreciation and amortization	45	5

Loyihaning dastlabki shakllanish bosqichida, investitsiya loyiha- sining samaradorligini aniqlashda ushbu sodda usuldan ham foyda- laniladi. Xalqaro amaliyotda loyiha tahlilchilari kichik loyihalarning moliyaviy kelajagini ko‘rishda tezkor va sodda usul sifatida unga murojaat qiladilar.

Bank kreditni qoplanishini asosan ikki ko‘rsatkich yordamida ko‘radi:
1) Kredit foizi, soliq va amortizatsiya ajratmasidan oldingi foyda (EBITDA – Earning before interest, taxes, depreciation and amortization) orqali va 2) sotilgan mahsulot orqali. Agar bank
loyihaga minimum 25% tadbirkorning mablag‘larini kiritilishini talab etadi deylik.