O’bekiston Respublikasi Axborot Texnologiyalari va Kommunikatsiyalarini rivojlantirish Vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti fizika-1 fanidan mustaqil ish mavzu

O’bekiston Respublikasi Axborot Texnologiyalari va Kommunikatsiyalarini rivojlantirish Vazirligi

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

FIZIKA-1 FANIDAN

MUSTAQIL ISH

MAVZU:Nuqtaning aylana bo’ylab harakati

Bajardi:040-20 guruh talabasi

Maqsudov Abbos Muzaffar o’g’li

Tekshirdi: __________________

TOSHKENT-2021

REJA:

1.Kirish

2.Jismning aylana bo’ylab tekis harakati

3.Aylana bo’ylab tekis harakatni uzatish

4.Aylana bo’ylab notekis harakat

5. Xulosa

● Moddoy nuqtaning traektoriyasi egri chiziqdan iborat bo’lsa, egri chiziqli hara-kat sodir bo’ladi

●Burilish burchagining mazkur burilish uchun sarflangan vaqtga nisbati aylanma harakatning burchak tezligi deyiladi

●Moddiy nuqtaning aylanani bir marta toliq aylanishi uchun ketgan vaqtiga ayla-nish davri deyiladi.

●Vaqt birligi yoki bir sekunddagi aylanishlar soni aylanishchastotasi deyiladi .

●Tezlik moduli o’zgarishini xarakterlovchi tezlanishga tangensial tezlanish (urin-ma tezlanish deyiladi . Tangensial tezlanish aylana bo’ylab notekis harakatda mav-jud .

●Tezlik yo’nalishi o’zgarishini xarakterlovchi tezlanishga normal tezlanish deyila-di.

●Aylana bo’ylab tekis harakat chiziqli tezlik moduli bo’yicha ozgarmaydi, yo’nali-shi bo’yicha uzluksiz o’zgarib turadi va hamma vaqt aylanaga harakat yo’nalishga o’tkazilgan urinma bo’ylab yo’nalgam.

●Aylana bo’ylab tekis harakatda normal tezlanish moduli bo’yicha o’zgarmaydi, yo’nalishi bo’yicha uzluksiz o’zgarib turadi va hamma vaqt aylana markaziga yo’nalgan.

●Aylana bo’ylab tekis harakatda burchak tezlik moduli va yo’nalishi bo’yicha o’z-

garmaydi.

●Aylana bo’ylab tekis harakatda tangensial tezlanish bo’lmaydi yoki nolga teng bo’ladi.

Т

●Aylana bo’ylab tekis harakatda chiziqli tezlik va markazga intilma tezlanish orasidagi buchak 90⁰ga tengdir

●Aylana bo’ylab tekis harakat:

→ davr T= ; T= ;T= ; T= ; T= ; T= .

→aylana radiusi- R

R= ; R= ; R= ; R= ; R= ; R= ; R= .

→burchak - :

→chastota: v=

→burchak tezlik:

→chiziqli tezlik :

→markazga intilma yoki markazdan qochma tezlanish:

●Aylanma harakat bir shkivdan ikkinchi shkivga harakat quyidagilar yordamida uzatiladi : tasmali uzatma,zanjirli uzatma, tishli bog’lanish, friksion bog’lanish va umumiy o’q orqali.

●Tasmali uzatmada harakat bir shkivdan ikkinchi shkivdan ikkinchi shkivga,ularni umumlashtirib turuvchi tasma orqali uzatiladi. Bu holda tasmaning va shkivlar chekki nuqtalarining chiziqli tezliklari bir xil bo’la-di:

●Zanjirli uzatmada harakat bir shkivdan ikkinchi shkivga,ularni umum-lashtirib turuvchi zanjir orqali uzatiladi.Bunda shkivlar tishlarining o’l-chamlari bir xil va zanjir tirqishiga mos kelishi kerak. Bu holda ham shkivlarning chiziqli tezliklari bir xil bo’ladi:

●Yishli bog’lanishda ikki shkiv o’zaro tishlari orqali bog’lanadi.Bunda shkivlar tishlarining o’lchamlari va qadamlari bir xil bo’lishi kerak.Tiskhli bog’langan shkivlarning chiziqli tezliklari teng bo’ladi:

● Tishli bog’lanishda skivlarning tishlari nisbati,ularning radiuslari nas-batiga teng :

● Friksion bog’lanishda shkiclar bir-biriga qattiq siqilgan holda tekkaziladi, ular-ning aylanish yo’nalishi har xil bo’ladi. Friksion bog’langan shkivlaning chiziqli tez-liklari teng bo’ladi:

●Bir o’qqa mahkamlangan ikki shkivning aylanish davri, chastotalari va burchak tezliklari teng bo’ladi :

●Tezlik moduli o’zgarishini xarakterlovchi tezlanishga tangensial tezlanish de-yiladi. Tangensial tezlanish aylana bo’ylab notekis harakatda mavjud.

●Tezlik yo’nalishi o’zgarishini xarakterlovchi tezlanish normal tezlanish deyiladi.

●Aylana bo’ylab tekis tezlanuvchan harakatda burilish burchagi:

●Aylana bo’ylab tekis sekinlanuvchan harakatda burilish burchagi:

●Aylana bo’ylab tekis tezlanuvchan harakatda burchak tezlik:

●Aylana bo’ylab tekis sekinlanuvchan harakatda burchak tezlik:

●Aylana bo’ylab tekis o’zgaruvchan harakatda burchak tezlanish:

●Aylana bo’ylab notekis o’zgaruvchan harakatda tangensial tezlanish:

●Aylana bo’ylab notekis harakatda to’la (natijaviy) tezlanish:

=

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1.M.Usmonov “fizika fanidan qo’llanma” “NAVRO’Z” Toshkent 2017 y

FOYDALANILGAN SAYTLAR

1.uz.Wikipedia.org