«обеспечение ускоренного развития национальной экономики и высоких темпов роста: проблемы и решения»

mavzusidagi Respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi 
153 
maqsadlari bo'yicha munozaralarda ishtirok etish va qarorlar qabul qilish imkoniyatini berishni o'z ichiga 
oladi. Umumiy yig'ilishni odatda umumiy yig'ilish raisi yoki hay'ati boshqaradi, bu yig'ilishda qatnashgan 
aktsiyadorlarning umumiy ovoz berish yo'li bilan tasdiqlanadi. Ko'pincha kuzatuv kengashi raisi 
Aksiyadorlar Umumiy Yig‘ilishi raisi etib saylanadi 
O‘zbekiston qonunchiligiga ko‘ra, kuzatuv kengashining a’zolari soni Ustav va Kuzatuv kengashi 
to‘g‘risidagi ichki Nizom yoki Aksiyadorlar Umumiy Yig‘ilishi qarori bilan belgilanadi. Aksiyadorlar soni 
500 dan ortiq bo‘lgan jamiyat uchun qonunga muvofiq boshqaruv kengashining kamida yetti nafar a’zosi, 
jamiyatda aksiyadorlar soni 1000 nafardan ortiq bo‘lsa, kamida to‘qqiz nafar a’zo bo‘lishi shart. 
O'zbekiston kompaniyasida korporativ boshqaruvning ikkinchi bo'g'ini kompaniyaning kundalik faoliyatini 
boshqarish bo'yicha boshqaruv kengashi hisoblanadi, Aksiyadorlar Umumiy Yig‘ilishi yoki kuzatuv 
kengashining mutlaq vakolatiga taalluqli masalalar bundan mustasno. Boshqaruv kengashi asosan 
kompaniyaning rivojlanishi, kompaniyaning maqsadlari, uzoq muddatli strategiyalari va siyosatini amalga 
oshirish uchun mas'ul bo'lib, kompaniya faoliyatida boshqaruv samaradorligini oshirishga, shuningdek, 
aktsiyadorlarning kutilayotgan daromad yoki dividendlarni olishdan manfaatdorligini ta'minlashga 
majburdir. O‘zbekiston qonunchiligiga ko‘ra Aksiyadorlar Umumiy Yig‘ilishi qarori bilan boshqaruv 
kengashining ishonch ma'lumotlari shartnoma asosida tijorat tashkilotiga (yoki proksi boshqaruvchiga) 
o'tkazilishi mumkin. Boshqaruv kengashining har bir a'zosi bilan bir yillik shartnoma tuziladi, bu shartnoma 
kompaniya nomidan kuzatuv kengashi raisi yoki kuzatuv kengashi vakolat bergan shaxs tomonidan 
imzolanadi. Aksiyadorlar Umumiy Yig‘ilishi qaroriga ko'ra, ushbu shartnoma har yili yangilanishi yoki 
bekor qilinishi kerak.
O'zbek modelidagi me'yoriy-huquqiy baza: 
O'zbekistonda, yuqorida korporativ boshqaruvning huquqiy asoslari bo'limida muhokama 
qilinganidek, tartibga soluvchi qonunlarning keng doirasi va korporativ boshqaruv kodeksi modelning 
asosiy ishtirokchilari o'rtasidagi munosabatlarni belgilab beradi. O'zbekistonda korporativ boshqaruv 
masalalarini boshqarish bo'yicha bir qancha vakolatli organlar mavjud. Masalan, aksiyadorlik jamiyatlari 
faoliyati samaradorligini oshirish va korporativ boshqaruv tizimini takomillashtirish komissiyasi 
kompaniyalar faoliyatiga korporativ boshqaruvning xalqaro siyosati va standartlarini joriy etishga 
ko‘maklashish uchun mas’ul organ sifatida faoliyat yuritadi. 
Bu komissiya oldiga quyidagi vazifalar yuklatilgan: davlatning iqtisodiyotga aralashuvining maqbul 
darajasini holisona baholash; kompaniyalar faoliyatini tartibga soluvchi xorijiy va milliy qonunchilikni 
tahlil qilish; kompaniya faoliyati va korporativ boshqaruvini tizimli o'rganish; samarali korporativ 
boshqaruvning xalqaro normalari va standartlarini joriy etish . Bundan tashqari, TRSE mamlakatdagi birja 
savdosi va aksiyalarning listingiga oid qoidalar va qoidalarni tasdiqlovchi hamda samarali korporativ 
boshqaruvni qo‘llab-quvvatlovchi yagona fond birjasidir. Bundan tashqari, Qimmatli qog'ozlar bozorini 
muvofiqlashtirish va rivojlantirish markazi O'zbekistonda qimmatli qog'ozlar bozorini tartibga soluvchi 
organ bo'lib xizmat qiladi, O'zbekiston Markaziy banki esa O'zbekiston bank sektorida korporativ 
boshqaruv amaliyotini tartibga solish va joriy etish uchun mas'uldir.
O'zbek modelidagi ma'lumotlarni oshkor qilish talablari: 
O'zbekistonda 2008 yildagi moliyaviy inqirozlargacha kompaniyalar uchun ma'lumotlarni oshkor 
qilish talablari qattiq bo'lmagan. Hozirgi vaqtda ma'lumotlarni oshkor qilish talabi korporativ boshqaruv 
tizimining muhim elementlaridan biri bo'lib, korporatsiyaga tegishli barcha muhim masalalar, shu jumladan 
kompaniyaning moliyaviy holati, faoliyati, mulkchilik va boshqaruvi to'g'risida o'z vaqtida va to'g'ri oshkor 
etilishini ta'minlashi kerak. Aniqrog‘i, kompaniyalar o‘z ma’lumotlarini O‘zbekistonda yaqinda ishga 
tushirilgan Korporativ axborot yagona portalida (www.openinfo.uz) oshkor qilishlari kerak. Mazkur portal 
Qimmatli qog‘ozlar bozorini muvofiqlashtirish va rivojlantirish markazining Kompyuter va axborot 
texnologiyalarini rivojlantirish va joriy etish markazi bilan hamkorlikda sayti asosida yaratilgan bo‘lib, 
unda kompaniyalarning moliyaviy hisobotlari joylashtiriladi; potentsial investorlar uchun emissiya 
prospektlari, taqsimlangan ulushlar, ustav kapitali hajmi to'g'risidagi ma'lumotlar va boshqa ma'lumotlar; 
korporativ boshqaruv va qimmatli qog'ozlar bozori bo'yicha me'yoriy-huquqiy bazaga o'zgartirishlar va 
boshqa tegishli ma'lumotlar (UzReport Axborot Agentligi, 2016 yil). 
Bundan tashqari, O‘zbekistonning Korporativ boshqaruv kodeksida kompaniyalar faoliyatining 
shaffofligini va oshkoraligini ta’minlash bo‘yicha tavsiyalar ham belgilangan. Korporativ boshqaruv 
kodeksiga ko‘ra, O‘zbekiston kompaniyasi o‘z faoliyatini chorak, yarim yillik va yillik hisobotlar shaklida 
vaqti-vaqti bilan oshkor etib turishi shart. Masalan, kompaniyaning yillik hisobotlari kompaniyaning to'liq 
va qisqartirilgan nomlari, joylashgan joyi, bank hisobvarag'i rekvizitlari, statistik va soliq identifikatsiya 
raqamlari, moliyaviy hisobot, kuzatuv kengashi va boshqaruv kengashidagi har qanday o'zgarishlar 

---