Obrazi talqini

327 
UZBEKISTAN |
www.caajsr.uz
 
 
Badiiy asarlarda ham, hayotiy misollarda ham ko‘p o‘rinlarda o‘gay ona obrazi 
johil, zolim, qahri qattiq va bag‘ritosh ko‘rinishda tasvirlanadi. Uning bu tasviri bilan 
bir O‘gay og‘a deganimizda, darrov xayolimizga mehr-muhabbat tuyg‘usi mutlaqo 
begona bo‘lgan salbiy inson qiyofasi gavdalanadi. Ammo buni qarangki, Qozonchi ijodi 
bu tushunchalarni biroz kengaytiradi. Dunyoda mavjud bo‘lganinsoniy tuyg‘ulari inson 
qaysi rolni bajarishidan qat’i nazar amalda mavjud eaknligini isbotlashga harakat qiladi. 
Alisher Navoiyning “Hayrat ul abror” asarining avvalgi maqolatida iymon haqida so‘z 
yuritiladi:
Kimki jahon ahlida inson erur
Balki nishoni anga imon erur 
Hazrat Navoiyning ushbu hikmatlarini amaliy ifodasi sifatida o‘gay ona, ya'ni 
Fotimaxonim obrazini ko‘rishimiz mumkin. Bu obraz butkul o‘zgacha uslubda 
tasvirlanadi. Inchunun,o‘gay ona emas balki mehr-muhabbatini hech narsa bilan o‘lchab 
bo‘lmaydigan, yosh go‘daklarga butun bir borlig‘ini,yoshligini fido qilgan, bir narsa 
so‘rasang, butun borlig‘ini yulib berguvchi zot tasvirlangan. Zeroki, uning ichki 
dunyosiga nazar tashlasak: "Otasidan yetarlicha diniy ma'lumot oldi. Alloh har narsani 
ko‘rguvchi,eshitguvchi,bilguvchi ekanini, yaxshi-yomon qilgan ishlari xususida uning 
huzurida bir kun hisob berajagi,bu ishlarni chap va o‘ng yelkasidagi ikki kotib farishta 
yozib borajagini bilishi bilan ko‘zlari yoshlangan."- shunday ayolni ko‘rishimiz 
mumkin bo‘ladi. Tabiiyki, o‘gay ona degan nomni olishga, ikki yetim go‘dakni bag‘riga 
olishiga nima sabab bo‘ldi? degan savol tug‘iladi. "Ularni o‘z farzandimday 
ko‘rib,savob olish bor. O‘z bolasini parvarish qilish hayvonning ham qo‘lidan keladi. 
Inson bir pog‘ona ustun bo‘lishi kerak emasmi? Insonning hayvondan ustunligi bechora 
yetimlarni bag‘riga bosa olishda emasmi? Zulmning har qanday turi ham yomon,
ammo yetimga zulm qilgan zolim hayvondan ham pastdir".-degan edi. Bunday chuqur 
ma'nodor so‘zlarning boshi-uning olgan tarbiyasidandir. Asliyatda ham Fotimaxonim 
qanday tarbiya ko‘rgan edi? Quyidagi jumlalar savolimizning tasdig‘idir:"Qur'on 
o‘qimoqni otasidan,namoz o‘qimoqni onasidan,tarbiya va odobni har ikkisidan va o‘z 
vijdonidan o‘rgandi".Bu esa yozuvchining o‘ziga xos uslubi edi. 
Adib yaxshi o‘gay ona obrazini tasvirlashda pafosdan ustalik bilan foydalanadi va 
shu orqali o‘quvchi ruhiyatiga ta'sir o‘tkaza oladi nainki, qalbidan ham chuqur joy oladi. 
Chunonchi, Fotimaxonim, uning ota-onasi, Odilbek(namozxon,xushfe'l, xushbichim, 
fayzli bir inson), Husayn, Ismoil kabi asar qahramonlarining o‘ylari, xatti-harakatlar, 
so‘zlari, qilgan ishlari kuchli pafos orqali tasvirlanadi. Natijada, kitobxonda asar 
qahramonlari tarafdori bo‘lish hissi paydo bo‘ladi. Lekin,Sanihaxonimchi? U qanday 
o‘gay ona edi? Uning quyidagi jumlalarini keltirish orqali savolimizga javob olishimiz 

---

CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL 
OF SCIENTIFIC RESEARCH 
ISSN: 2181-2489 
VOLUME 2 ǀ ISSUE 1 ǀ 2022