Образовательная система в Финляндии

J.S. Millning iqtisodiy qarashlari ;

Garchi J Mill yuksak darajada iqtisodiy nazariyaning eksperti bo’lishiga qaramay, uning aqliy holatini iqtisodiyotchilarning odatdagi muroojatidan ko’ra ancha kengroq ijtimoiy masalalariga yo’naltirdi. Uning otasi va Rikardo uning pessimism holatida u yahshiroq jamiyatni rivojlantirishni hayoliga keltirilgan ehtiyotkor optimizmni rivojlantirdi. Garchi u kengroq o’qishiga qaramay uning otasi va David Rikardo va Smithning klassik iqtisodiyotida uning dastlabki mashg’uloti edi; Sharl Fure va Sen Simon ijtimoiy yozishmalari, Fransua Kont ba’zida jamiyatshunoslikning otasi deyilgan, Komtening yozishmalari ya’ni Millni inson ijtimoiy faoliyatini bir ko’rinishi sifati iqtisodiyotchilarni ko’rsatishiga bosh bo’ldi va nihoyat uning do’sti keyinchalik uning rafiqasi bo’lgan, Millga uning davrdagi insoniy ijtimoiy g’oyalarga o’ch bo’lishni o’rgatdi. Mill ikkala klassik liberal va ijtimoiy islohatchi edi. James Millning iqtisodiy g’oyalaridagi holatini belgilash qiyin bo’ldi.

Tomas Robert Maltus ning iqtisodiy qarashlari, (Aholi nazariyasi yoki Nufus qonuni)

Marksistik iqtisodiy fanda «marksist» bo’lmagan mualliflarni sharmanda qilish «an’anasi» bor edi. Ehtimol, eng ashaddiy va qattiq tanqidga uchragan ingliz olimi Tomas Robert Maltus g’oyalari bo’lsa kerak. Uni nimalar deb atashmadi: kapitalizm himoyachisi (apologeti), odamlarning dushmani, fashizm ideologi. Eng qiziqarli joyi shundaki, T.Maltus nafaqat turli toifadagi sotsialistlarning, balki ularning asosiy muxolifatlari bo’lgan erkin bozor va xususiy tadbirkorlikning mutlaq ustunliklariga ishongan liberallarning ham g’azabini qo’zg’atgan. Nega T.Maltusni shunchalik yomon ko’rishgan? Pessimizmi uchun, aholi farovonligini ancha oshirish mumkinligiga ishonmaganligi uchun.

Tomas Robert Maltus ning iqtisodiy qarashlari, (Nufus qonuni yoki Aholi nazariyasi )

• «Nufus qonuni». T.Maltus resurslaming cheklanganligi va ehtiyojlarning cheksizligi sharoitida aholi extiyojlarini qondirish muammosiga o’ziga xos tarzda yondashdi. U o’zining “Nufus qonuni to’g’risida tajriba” asarida aholi soni juda tez ko’payib boradi, oziq-ovqat mahsulotlarning o’sishi esa, ancha orqada qolib ketadi deb ishontirishga uringan. T.Maltus aholining ko’payishini cheklovchi muayyan chora-tadbirlar qo’llanilmasa, insoniyat ocharchilikka duch keladi deb xulosa qiladi va bunday vaziyatdan chiqishning ikki yo’lini taklif etadi: birinchisi - epidemiyalar, urushlar, kasalliklar natijasida aholining kamayishi, bunda tabiatning o’zi kishilar bilan ularning yashash vositalari o’rtasida me’yorli nisbatning o’rnatilishiga qisman yordam beradi, ikkinchi yo’l - nikohdan voz kechish yoki kech turmush ko’rish, tug’ilishni kamaytirish.