Odam va uning salomatligi fanidan “Ovqat hazm qilish organlarining tuzilishi va vazifasi” mavzusida dars ishlanma

Odam va uning salomatligi fanidan “Ovqat hazm qilish organlarining tuzilishi va vazifasi” mavzusida
DARS ISHLANMA
8-sinf
Odam va uning salomatligi
Dars mavzusi: Ovqat hazm qilish organlarining tuzilishi va vazifasi
Darsning maqsad va vazifalari, kutilayotgan natijalari
Talimiy: Ovqat hazm qilish organlarining tuzilishi va vazifasini organlarni joylashini gigenasini o`rganish
Tarbiyaviy: O`quvchilarni ovqat hazm qilish organlarini o`rganish haqidagi bilimlarini ilmiy dunyoqarashini kengaytirish va kasbga yollash .
Rivojlantiruvchi: O`quvchilarni biologik bilimlarini darslik va qo`shimcha adabiyotlar ustida mustaqil ishlash va malakalarini nutq va muloqat madaniyatini rivojlantirish.
Dars turi: mustahkamlovchi sayohat darsi.
Dars uslubi: savol-javob, interfaol.
Dars jihozi: darslik, plakatlar; prezentatsiyalar; elektron resurslar; qog’oz
1.Ovqat hazm qilish organi rasmlari.
2.Plakatlar.
3.Darslik ko`rgazmalari.
4.Plastilin har xil rasmli kartochkalardan namunalar.
5. Ovqat hazm qilish jarayonida ishlatiladigan har xil dori preparatlaridan namunalar.
- odam va uning salomatligi
tezkor savolar

Ushbu darsda o‘rganiladigan yangi tushunchalar va atamalar

Lablar, og`iz bo`shlig`i, xalqum, qizilo`ngach, me`da, me`da osti bezi, o`n ikki barmoqli ichak, ingichka ichak va yog`n ichak, jigar kabi organlardan tashkil topgan


Dars sxemasi
-kirish
- mavzuni o‘rganish (o‘qituvchining bergan ma’lumoti va o‘quvchilarning mustaqil ishlashi)
baholash
xulosa, uy vazifasi
Ovqat hazm qilish organlarini o`quvchilar tumonidan yoritiladi o`quvchilarning diqqatini yangi mavzuga qaratiladi o`quvchilar doira shaklda turadilar har biri organlarni nomini aytadilar .
1. Yurak muskuliga yopishib turadigan qavat qanday nomlanadi?
2. Suyakning o‘sishi 10%i qaysi yoshga tog‘ri keladi?
3. Immunitet necha xil bo‘ladi?
4 Ikki xil bo‘ladi tug‘ma va orttirilgan immunetet
4. OITS nima?
.
5. Yurakning massasi necha gr bo‘ladi?
.
6.Odam tanasida nechta limfa tugunlari bor?

7. Taloq organizmda qanday vazifani bajaradi?

O‘quvchilar o‘rtasida quyidagilar haqida munozaralar o‘tkazildi:

Lablar va og‘iz bo‘shlig‘i vazifasi. Yuqori va pastki lablar muskullardan iborat bo’lib ular og’izning kirish qismini hosil qiladi. Tishlar ularning tuzulishi sut tishlar va doimiy tishlar. Sut tish 20 ta, doimiy tish 32 ta bo’ladi. Sut tish bolaning olti oyligidan ikki yoshgacha chiqadi.

Tish 3 qismdan iborat:
1.Tish toji.
2.Boyini.
3.Ildizlardan iborat.
Til og’iz bo’shlig’ida joylashgan. Muskullardan tashkil topgan organ bo’lib u ovqatni tomoq tomonga o’tkazish uni tamini aniqlash vazifasini bajaradi.
Til uch qismdan iborat:
1.Uchu.
2.Tanasi.
3.Ildizdan iborat.



alqum va burun bo’shlig’i silliq va muskul qavatdan iborat. Medaosti bezi tarkibida oqsilni parchalaydigan tiripsil, yog’larni parchalaydigan lipaza va uglevodlarni parchalaydigan amilaza fermenti bo’ladi. O’n ikki barmoqli ichakka jigardan quyiladigan o’t suyuqligi ovqat tarkibidagi yog’larni emulsiya holatiga keltiradi va lipaza fermintini faolligini oshiradi. Meda qorin bo’shlig’ining yuqori qismida diafigramma ostida joylashgan katta odamlarda medaning hajmi o’rtacha ikki yarim gramm atrofida bo’ladi. Meda osti bezi aralash bez hisoblanadi uning Langergans orolchalari deb ataluvchi qismining hujayralari insulin garmoni ishlab chiqaradi. Bu garmon bevosita qoga quyilib organizmda qand almashinuvini boshqarishda ishtirok etadi.

Jigar – odam organizmidagi eng katta bez bo’lib uning massasi 1500 gr ga teng. U qorin bo’shlig’ining o’ng tomonida yuqori qismida joylashgan. Jigar hujayralari o’t suyuqligi ishlab chiqari. Bu suyuqlik o’t pufagida to’planib maxsus kanalcha orqali o’n ikki barmoqli ichakka quyilib ovqat tarkibidagi yog’larni hazm qilishda ishtirok etadi. Jigar bir kecha kunduzda 700 – 1200 mml litr o’t suyuqligi chiqariladi. Tashqi muhitning issiq harorati ovqat hamz qilish organlari faoliyatiga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Yoz faslida so’lak bezlari me’da ichak silliq pardasi ostida joylashgan mayda bezlar medaosti bezining ish faoliyati susayadi. Bu bezlardan so’lak va shira ajralishi kamayadi. Shuning uchun issiq kunlarda odamning ishtaxasi bo’g’iladi. Hazm bo’lish qiyinlashadi. Qorin dam bo’ladi. Spirtli ichimliklar me’dadan qon tomirlariga so’riladi va jigarga boradi. Chekish eng zaxarli odatlardan biri hisoblanadi. Nos og’iz bo‘shlig’ida erib so’lak bilan qo’shilib qizilo’ngach orqali oshqozonga tushadi. Shunig uchun nos chekuvchalarga og’giz bo‘shlig’i qizilo’ngach va me’da raki ko’p uchraydi.

Mavzu savol javoblar orqali mustahkamlandi:
Ovqat hazm qilish organlari hozirgi kunda zontlash yaniy elastik naycha kritish metodi qo’llaniladi. Hazm qilish organlarining holatini rentgenaskopiya usulidan foydalaniladi
Dars yakuni uyga vazifa:
Ovqat hazm qilish organlarini rasmini chizib kelish.Kelgusi mavzuga tayyorgarlik ko’rib kelish.

Dars yangi materialini va uning interfaol qismini bayon qilgan dars konspekti (Texnologik xarita shaklida berish zarur).

Buning uchun ularga quyidagi savollar beriladi.

1.Ovqatni parchalovchi fermentlar qaysilar?

2.Lablar va og‘iz bo‘shlig‘ini vazifasi nima?
3. Sut tish bilan doimiy tishlarning farqi nimada?
4. Til nimadan tashkil topgan?
5. So‘lak fermentining ahamiyati nima?