oila psixologiyasi ta’lim yo’nalishi «oila psixoterapiyasi nazariyalari»fanidan

1.3 Uchburchak tizimining ishlash mexanizmlari
Umuman olganda, uchburchaklar - bu uchta aloqa kanallari bilan har qanday munosabatlarni tartibga soladi. Har bir burchakda shaxs, bir guruh odamlar, jonsiz narsa yoki faoliyat bo‘lishi mumkin. Asosiy oilaviy uchburchak ota, ona va boladan iborat. Asosiy gipoteza - uchburchakning istalgan ikki ishtirokchisining munosabati uning uchinchi tomoniga bog‘liq degan taxmin mavjud. Uchburchakdagi munosabatlar uch xil tomon emas. Uchburchakdagi har qanday tomon qolgan ikkitasining vazifasi bo‘lib chiqadi. Turmush o‘rtoqlar orasidagi. masofa qanchalik katta bo‘lsa, ulardan biri uchburchakning uchinchi a’zosiga, masalan, bolaga yoki o‘z ota-onalaridan biriga yaqinroq bo‘ladi. Agar bola bu pozisiyani uzoqroq bo‘lgan ota-onaga ko‘chib o‘tishga urinib ko‘rsa, u holda u nafaqat unga sodiqligini ko‘rsatib, yaqin ota-onasi bilan bo‘lgan munosabatini, balki bu yaqin ota-onasining uzoqroq bilan munosabatini ham buzadi.
Uchburchaklar hosil bo‘lishi va uchinchisining munosabatlarga qo‘shilishi, odatda, dastlabki uchburchak tomoni qiyinchiliklarni kamaytirishga yordam beradi. Ba’zi juftliklar bolalar, do‘stlar, ish haqida gaplashayotganda yaxshi muloqot qilishadi, lekin bir-birlariga e’tibor berishdan qo‘rqishadi.
Uchburchak tuzilishi yordamida oiladagi ko‘plab jarayonlarni tushuntirish mumkin. Ushbu tadqiqotda biz uchburchak tuzilishining quyidagi umumiy mexanizmlarini aniqladik:
Ikki tomon ishtirokchilari o‘rtasida optimal yaqinlik masofa darajasiga erishish.

1. Juftlikdagi munosabatlar o‘ta keskinlashganda, sheriklardan birini uchinchi narsa chalg‘itishi mumkin (ish, sevimli mashg‘ulotlari, uchinchi shaxslar bilan munosabatlar, alkogol, nihoyat), shu bilan boshqasidan uzoqlashishi mumkin.

   
   

2. Juftlikda munosabatlar uzoq bo‘lsa, yaqin munosabatlarda nuqsoni bo‘lgan odam boshqalarga yaqinlashishni istashi mumkin.

   
   

Majburiy bosim mexanizmi. Oila a’zolaridan biri uchinchisini qo‘llab- quvvatlashga harakat qilishi mumkin, u bilan ko‘proq ta’sir o‘tkazish uchun

koalisiya tuzishi mumkin. Masalan, o‘spirin otasidan unga musiqa markazini sotib olishini istaydi, buning uchun u avval onasini ishontiradi va u orqali o‘z maqsadiga erishadi. Oila terapevtlari ta’kidlashlaricha, turmush o‘rtoqlar o‘z oilalarida ota-onalarining oilalariga o‘xshash uchburchak hosil qilishadi. Er-xotinning ichki muammolaridan qochish va uchinchisiga (yoki boshqa narsaga) nisbatan qo‘shma pozisiyaga asoslangan holda ularning mitingidan qochish usuli. Ushbu mexanizm ikki sherik o‘rtasidagi munosabatlardagi inqirozni bartaraf etishda alohida rol o‘ynaydi.
Agar terapevt turmush o‘rtoqlar o‘rtasidagi ziddiyatni oshkor qilishga juda ochiq harakat qilsa, aniqlangan bemor o‘z kabinetida g‘alati yo‘l tutib, terapevt e’tiborini chalg‘itadigan harakatlarni beixtiyor amalga oshirishi mumkin. Yoki oila a’zosi terapevtga «issiq mavzu»ni taklif qiladi, ammo bu nikoh munosabatlaridan tashqarida bo‘ladi. Bundan tashqari, terapevtning bunday harakatlarining ta’siri uchrashuvlar orasidagi bolaning hatti-harakatining yomonlashishi bo‘lishi mumkin, shuning uchun keyingi mashg‘ulotda oila terapevtga vaziyatni yanada kuchaytirishi mavzusini taklif qiladi, uni oilaviy muammolariga emas, balki shu bilan ishlashga majbur qiladi.
Og‘ish jarayonlarini oila tuzilishining turli darajalari bilan o‘zaro bog‘lab, butun oila darajasida o‘sishga og‘ishga olib keladigan narsa ota- onaning quyi tizimi darajasida pasayish tomon og‘ish jarayonlariga olib kelishini sezish mumkin.
Yuqoriga pastga qarab jarayonlar nuqtai nazaridan muammolarni o‘ylashning yana bir afzalligi shundaki, ular oila tizimining qat’iyligi moslashuvchanligi darajasini tavsiflaydi. Faqat bitta muammoga murojaat qilishga va ularning a’zolari o‘rtasidagi farqlarni inkor etishga odatlangan oilalar bola muammosini, balki ota-onalar o‘rtasidagi ziddiyatlarni ham muhokama qilishga tayyor bo‘lgan oilalarga qaraganda qattiqroq. Ushbu yondashuvdan foydalangan holda terapevt oilani o‘zgartirish uchun sharoit yaratish uchun qancha kuch va qanday strategiyalar talab qilinishini taxmin qilishga qodir. Masalan, o‘quv nazariyasi prinsiplaridan foydalanadigan muammolarni hal qilish, oqilona strategiyalar, hech bo‘lmaganda ma’lum darajada egiluvchanligi va hech bo‘lmaganda transformasiyaga moyil bo‘lgan oilalarga moslashtirilgan. Kuchli gomeostatik mexanizmlarga ega bo‘lgan qattiq oilaviy tuzilmalar uchun paradoksal reseptlardan foydalangan holda bilvosita yondashuvi maqbulroqdir.

2.