Oilaviy munosabatlarning bola shaxsida ijtimoiy

Ёшларга ижтимоий-психологик хизмат кўрсатиш маркази 
Barmoq mashqlarining she’rlar va tez aytishlar ishtirokida bajarilishi esa psixik 
jarayonlarning shakllanishiga va mustahkamlanishiga yordam beradi. Barmoqlar bilan 
turli mashqlarni bajarib, bola qo‘llarining nozik motorli ko‘nikmalarining yaxshi 
rivojlanishiga erishiladi, bu nafaqat nutqning rivojlanishiga ijobiy ta'sir qiladi (chunki 
bu nutq markazlarida induktiv tarzda sodir bo‘ladi), balki bolani yozish va chizish 
uchun ham tayyorlaydi. Qo‘llar yaxshi harakatchanlikka ega bo‘ladi, egiluvchanlik, 
harakatlarning qattiqligi yo‘qoladi, bu esa yozish ko‘nikmalarini egallashni 
osonlashtiradi. Ba'zi barmoq o‘yinlari bolani sanashga tayyorlaydi, boshqalarida bola 
ikkala qo‘li bilan harakat qilishi kerak, bu esa “yuqori” va “past”, “o‘ng” va “chap” 
tushunchalarini yaxshiroq tushunishga yordam beradi. Kattalar barmoq o‘yinlari 
matnlarini iloji boricha ifodali talaffuz qilishi, ovozini ko‘tarish yoki pasaytirish, pauza 
qilish, alohida so‘zlarga urg'u berish va matn bilan yoki pauzalarda sinxron harakatlarni 
bajarishda namuna ko‘rsatish kerak. Suxomlinskiy: "Bolalarning qobiliyatlari va 
iste'dodlarining kelib chiqishi barmoq uchida", degan. Barmoq o‘yinlari bolalarni ijodiy 
bo‘lishga undaydi, ayniqsa barmoq bilan bajariladigan soya teatrlarida yangiliklar 
yaratishga imkon beriladi. Bola xayolot olamida ko‘radigan va faqat uning o‘zi idrok 
qilayotgan xayoliy obrazlarini esa kattalar tomonidan har qanday maqtovlar va ra 
g‘batlantirishlar bilan ijodiy yutuqlarini ko‘rsatib, ijobiy baholanishi kerak. Bunday 
o‘yinlar bolalar o‘rtasida, shuningdek, kattalar va bola o‘rtasida yaxshi munosabatlarni 
shakllantiradi. Bola barmoq o‘yinlarini yaxshi o‘zlashtira boshlaganda, ularni 
murakkablashtirish mumkin bo‘ladi, lekin ularning bajarilishi bolaga qiyinchiliksiz, 
zavq bilan bajarilishiga ishonch hosil qiling. 
Maktabgacha ta’im tashkilotlarida ham barmoq o‘yinlarining bir qancha turlaridan 
keng foydalaniladi. Ularning ichida barmoq teatrlari va barmoq gimnastikasi bolalar 
uchun qiziqarli o‘yinlar hisoblanadi. Tarbiyachi tomonidan avval qanday bajarilishi 
ko‘rsatib beriladi. So‘ng bolalar mustaqil yakka holda yoki juft-juft holatda barmoq 
gimnastikasini bajaradilar. Bunga zamonaviy yondashuvchi tarbiyachilar esa bu xil 
o‘yinlar va mash g‘ulotlarni kompyuter yoki televizor orqali amalga oshiradilar. 
Bolalarga o‘yin yoki mash g‘ulot aks etgan videorolik qo‘yib beriladi va birgalikda 
bajariladi. Bola kompyuterdan ko‘radi, u orqali o‘yin she’rini eshitadi va tez o‘rganadi, 

---